fbpx

Powszechny problem zakwaszenia gleb w Polsce – skutki w uprawie roślin

Zakwaszenie gleb w dużym stopniu zagraża polskiemu rolnictwu, wpływając na obniżenie plonowania roślin i pogorszenie ich parametrów jakościowych. Zakwaszenie jest skutkiem oddziaływania czynników przyrodniczych i antropogenicznych.

Do czynników przyrodniczych, wpływających w mniejszym stopniu na zakwaszenie, należy klimat humidowy Polski, charakteryzujący się przewagą opadów nad parowaniem, co wiąże się z wymywaniem jonów wapnia i magnezu z gleby oraz przemiany mikrobiologiczne zachodzące w glebie, związane głównie z procesami utleniania amoniaku, siarkowodoru, siarki i zredukowanych form manganu i żelaza. Zakwaszenie gleb związane jest również z obecnością dwutlenku węgla wydzielanego przez korzenie roślin oraz kwasów organicznych, fenoli i polifenoli powstających w czasie rozkładu substancji organicznej.

Baner Syngenta

Występujące w Polsce zakwaszenie gleb nie zmniejsza się w ostatnim okresie mimo wyraźnego obniżenia emitowanych do atmosfery związków o charakterze kwaśnym, na przykład tlenków siarki. Brak znaczącej poprawy środowiska wzrostu roślin związany jest między innymi z równoczesną redukcją imisji pyłów o charakterze alkalicznym, które dodatkowo stanowią źródło wapnia i magnezu. Występowanie kwaśnego i silnie kwaśnego odczynu gleb związane jest także z następczym wpływem związków siarki i azotu, spadkiem wprowadzania do gleby nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych oraz obniżeniem udziału składników wnoszonych z nawozami organicznymi.

Na większości obszaru Polski gleby użytkowane rolniczo ulegają zakwaszeniu głównie w wyniku stosowania nawozów mineralnych, w szczególności azotowych oraz w mniejszym stopniu potasowych. Stosowanie azotu w formie amonowej, jak również amidowej, ulegającej hydrolizie do formy amonowej, przyczynia się do zakwaszenia. Z nawozów azotowych w największym stopniu zakwasza glebę siarczan amonu, a następnie mocznik, saletra amonowa i saletrzak. O stopniu zakwaszenia gleby przez dany nawóz informuje wartość równoważnika kwasowego. Dla siarczanu amonu wynosi on 110. Równoważnik ten wskazuje, że aby zneutralizować zakwaszające działanie 100 kg siarczanu amonu trzeba zastosować 110 kg węglanu wapnia. W przypadku mocznika równoważnik kwasowy wynosi 82, dla saletry amonowej – 61, a dla saletrzaku – 30.

Aplikacja nawozów potasowych przyczynia się również do zakwaszenia gleby. Oddziaływanie soli potasowych wiąże się nie tyle z bezpośrednim zwiększaniem koncentracji jonów wodorowych, a głównie z wypieraniem jonów glinowych z kompleksu sorpcyjnego do roztworu glebowego. Prowadzi to w konsekwencji do uruchomienia kwasowości wymiennej oraz ujawnienia kwaśnego oddziaływania jonów glinu, ponieważ powstający chlorek glinu ulega hydrolizie, a powstający mocny kwas solny zwiększa zakwaszenie oraz potęguje toksyczny wpływ glinu na rośliny.

Zakwaszenie gleb prowadzi do szeregu negatywnych zmian właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. W glebach kwaśnych wadliwe są stosunki wodno-powietrzne, głównie na skutek niestabilności struktury gruzełkowatej. Dochodzi do powstania kwaśnej próchnicy z przewagą fulwokwasów, która nie wykazuje właściwości sklejania cząstek glebowych. Gleby kwaśne charakteryzują się również niekorzystnymi zmianami właściwości chemicznych, które obejmują między innymi wymywanie składników o charakterze zasadowym, takich jak wapń, magnez, potas czy sód, wzrost rozpuszczalności związków glinu, żelaza, manganu i innych substancji toksycznych dla roślin oraz spadek przyswajalności składników pokarmowych.

W glebach kwaśnych wraz ze wzrostem zawartości glinu dochodzi do zmniejszenia dostępności dla roślin fosforu i molibdenu, w wyniku wytrącania się trudno rozpuszczalnych fosforanów i molibdenianów glinu i żelaza. Dodatkowo obserwuje się niekorzystny wpływ glinu na wielkość i morfologię systemu korzeniowego roślin. Dochodzi do zniekształcenia korzeni roślin, gdyż następuje elongacyjne zahamowanie wzrostu. Zwiększa się również ilość jonów manganu, który w dużych ilościach działa toksycznie na rośliny. Podobnie jak w przypadku glinu, mangan (jak również żelazo) ogranicza sorpcję wapnia i magnezu.

W glebach kwaśnych dochodzi do osłabienia aktywności mikrobiologicznej. Zmniejszająca się aktywność biologiczna bakterii i promieniowców może prowadzić do zahamowania wielu korzystnych przemian związków azotowych, w tym procesu nitryfikacji, amonifikacji i wiązania azotu atmosferycznego. Miejsce bakterii w glebach kwaśnych zajmują grzyby, jednak nie przejmują ich funkcji. Znaczne nasilenie wielu niekorzystnych procesów zachodzących w glebach kwaśnych prowadzi do postępującej degradacji środowiska glebowego, co w efekcie przyczynia się do ograniczenia wzrostu i rozwoju roślin, jak również pogorszenia ich parametrów jakościowych.

McHale - baner
Danko baner marzec 2024
Webinarium konopie - baner
POZ 2024 - baner

ZOSTAW KOMENTARZ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Najpopularniejsze artykuły
NAJNOWSZE WIADOMOŚCI
[s4u_pp_featured_products per_row="2"]
INNE ARTYKUŁY AUTORA




ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG)

NAJNOWSZE KOMENTARZE

Newsletter

Zapisz się do Rolniczego Newslettera WRP.pl, aby otrzymywać informacje o tym co aktualnie najważniejsze w krajowym i zagranicznym rolnictwie.