Antraknoza fasoli w polskim ogrodnictwie niegdyś stanowiła ogromny problem dla producentów, jak i właścicieli mniejszych ogródków działkowych. Wystąpienie tej choroby na plantacji skutkowało ogromnymi stratami w wysokości i jakości plonu. Po wielu latach badań i obserwacji antraknoza fasoli przestała zagrażać polskim gospodarstwom. Na rynku dostępnych jest wiele nowych odmian odpornych, równie smacznych. Jednakże wielu ogrodników pozostaje wiernym starym odmianom, podatnym na tę chorobę, dlatego problem ten nadal pozostaje aktualny i warto o nim wspomnieć.
Epidemiologia
Antraknoza fasoli powodowana jest przez patogena pochodzenia grzybowego – Colletotrichum lindemuthianum. Wieloletnie obserwacje, prowadzone w różnych rejonach Polski wykazały, że na rozwój antraknozy mają wpływ między innymi warunki atmosferyczne, uprawa odmian odpornych oraz region uprawy. Pierwotnym źródłem infekcji jest grzybnia zimująca w porażonych nasionach użytych do siewu i w małym stopniu w obumarłych, porażonych fragmentach roślin pozostających po zbiorze na polu. Powstające w acerwulusach zarodniki konidialne rozprzestrzeniane są z kroplami rozpryskującej wody w czasie deszczu lub deszczowania. Występowaniu choroby sprzyjają: uprawa podatnych odmian, obecność pierwotnych źródeł infekcji i wysoka wilgotność powietrza (>90%). Rozwój patogena zachodzi w temperaturach od 13 do 26oC, ale optymalne są temperatury zbliżone do 20oC.
Etiologia
Grzyb Colletotrichum lindemuthianum zimuje głównie w materiale siewnym roślin fasoli. Dzięki zarodnikom konidialnym przenosi się na inne siewki poprzez wodę i wiatr. Przedłużające się opady deszczu, obfita rosa, jak i mgła tylko sprzyjają rozwojowi choroby. Możliwość przetrwania grzyba w glebie lub na pozostałościach roślinnych jest bardzo zróżnicowana, zależy głównie od panujących warunków środowiskowych. Przeprowadzone badania nad C. lindemuthianum wykazały, że możliwość przetrwania tego grzyba w zainfekowanych strąkach fasoli i nasionach, które są suszone i przechowywane w temperaturze 4oC, może wynieść do 5 lat. Jeśli jednak w otoczeniu pojawi się woda, wówczas czas przeżywania grzyba maleje.
Objawy
Choroba występuje na różnych gatunkach fasoli, najczęściej w strefie klimatu umiarkowanego, w rejonach uprawy fasoli. Porażeniu ulegają wszystkie fazy rozwojowe roślin.
Pierwsze oznaki porażenia dostrzec można na brunatniejących kiełkach fasoli, konsekwencją czego jest ich zamieranie. Najwrażliwsze są siewki, na których pojawiają się zgorzele w postaci brunatnych, wklęsłych plam z ciemnobrunatną obwódką na podliścieniowej części łodyg i na liścieniach. Znaczna część takich siewek przedwcześnie zamiera stając się źródłem wtórnych infekcji. U starszych roślin na blaszkach liściowych występują rdzawobrunatne przebarwienia nerwów i fragmentów tkanek do nich przylegających, szczególnie wyraźne po dolnej stronie. Na ogonkach liściowych i łodygach występują małe lub podłużne, w formie smug, rdzawobrunatne plamy. W czasie występowania długotrwałych opadów deszczu przy zbyt gęstym siewie, w warunkach zachwaszczenia i optymalnych temperaturach ok. 20oC porażeniu mogą ulec również strąki. Początkowo pojawiają się małe, a później osiągające średnicę 5-10 mm, owalne, wklęsłe rdzawobrunatne plamy z czerwonobrunatną obwódką. W środkowej części plam obecnych na strąkach i na innych częściach roślin pojawiają się beżowe wzniesienia – acerwulusy (skupiska zarodników konidialnych) patogena. Na nasionach przylegających do porażonych fragmentów ściany strąka występują plamy podobne do obecnych na strąku, a przy słabym porażeniu plamy są żółte, płaskie lub nawet nie ma żadnych objawów chorobowych.
Profilaktyka i zwalczanie
Zapobieganie chorobie winno polegać w pierwszej kolejności na wysiewie nasion wolnych od chorób. Nasion z różowymi przebarwieniami, a zwłaszcza z brunatnymi plamami nie należy w ogóle używać do siewu. Bardzo ważne jest wykorzystywanie odpornych odmian fasoli, takich jak na przykład: Laura, Tara czy Sara. Przestrzeganie co najmniej 4-letnich przerw w uprawie fasoli na tym samym polu i przeorywanie fragmentów roślin pozostających na polu ogranicza chorobę. Plantacje zakładać na stanowiskach przewiewnych, otwartych, na glebach o dobrej strukturze, nie zaskorupiających się.
Oprócz wyszczególnionych powyżej zabiegów agrotechnicznych, ochrona fasoli winna polega na zaprawianiu nasion oraz opryskiwaniu roślin fungicydami aktywnymi w stosunku do Colletotrichum lindamuthianum. Pierwszy zabieg najlepiej wykonać w fazie kwitnienia rośliny a następne w zależności od tępa nasilenia się choroby. Z zarejestrowanych środków mamy do dyspozycji takie jak: Amistar 250 SC, Ascom 250 SC, Azzox Gold 250 SC, Switch 62,5 WG, Miedzian 50 WG, Champion 50 WP, Dithane NeoTec 75 WG. Do zaprawienia nasion zastosować można Dithane NeoTec 75 WG i Miedzian 50 WG. Pamiętajmy, że Amistar 250 SC, Ascom 250 SC i Azoxx Golde 250 SC należą do środków działających wgłębnie i systemicznie, jak również zawierają ten sam składnik aktywny – azoksystrobinę, dlatego też nie powinno się stosować ich przemiennie po sobie. Częste stosowanie jednego preparatu może uodpornić grzyba na dany składnik. Zatem w tym przypadku polecić można fungicydy o działaniu kontaktowym w okresie, kiedy rośliny są jeszcze zdrowe: Miedzian 50 WG, Miedzian 50 WP, Switch 62,5 WG. Z chwilą pojawienia się antraknozy fasoli zaleca się zastosowanie jednego z fungicydów: Amistar 250 SC, Ascom 250 SC lub Azzox Gold 250 SC. Jeśli przewidujemy więcej zabiegów, wówczas stosujemy różne fungicydy, jak Miedzian 50 WP (tlenochlorek miedzi), następny fungicyd: Switch 62,5 WG (cyprodynil), następny fungicyd: Amistar 250 SC (azoksystrobina). Poprzez przemienne zastosowanie powyższych środków unikniemy szansy uodpornienia się zwalczanego grzyba na fungicydy. W późniejszych latach, gdy choroba ponownie się pojawi, nie będzie problemu z zastosowaniem tych samych środków.
Uwagi
Wybierając odpowiedni środek, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na składnik aktywny w nim występujący. Nacisk należy położyć na przemienne stosowanie fungicydów – każdy kolejny zabieg powinien być wykonany środkiem zawierającym inny składnik aktywny. Jest to ważne w celu zapobiegnięcia uodpornieniu się patogena na dany czynnik. W zależności od stopnia wystąpienia objawów choroby należy stosować kolejno środki zapobiegawcze, potem wgłębne i na końcu systemiczne. Środki zapobiegawcze powinny być stosowane, gdy jest możliwość wystąpienia choroby ale jeszcze nie ma jej na uprawie. W tym wypadku może to być Dithane NeoTec 75 WG lub Sancozeb 80 WP. Środki te działają ochronnie i opryskujemy roślinę jeszcze zdrową. Dithane NeoTec 75 WG ani Sancozeb 80 WP nie chronią roślin już zakażonych, gdyż nie wnikają w głąb rośliny, gdzie penetruje grzybnia wewnątrz tkanki. Gdy zauważymy, że na polu pojawi się choroba, wtedy należy zastosować środki o działaniu wgłębnym lub systemicznym.
