Dostępność wody to czynnik, który praktycznie zdefiniował powstawanie i umiejscowienie początków znanych nam cywilizacji. Obok konserwacji pasz to właśnie dostępność wody była kluczowym elementem ekspansji rolnictwa na coraz to większe tereny, oznacza to, że w szczególności dla rolnictwa woda jest zagadnieniem kluczowym.
Niestety nasz kraj, z roku na rok coraz częściej spotyka się z istotnym brakiem wody. Pomimo tego, że w ogólnym rozrachunku ilość opadów nie jest jakoś krytycznie niska, to nasilają się długotrwałe okresy bez opadów, przerywane bardzo gwałtownymi zjawiskami pogodowymi (ulewne deszcze i porywiste wiatry). Taki stan rzeczy powoduje niemal natychmiastowy odpływ wody opadowej do rzek. Powoduje to nie tylko brak dostępności takiej wody dla roślin, ale także wymywanie istotnych składników z gleby, co podwójnie źle oddziałuje na środowisko naturalne i rolnictwo, mianowicie wspomniany niedobór składników w glebie, i to, że woda jest w złym stanie chemicznym, stając się niemal nieprzydatną dla roślin i zwierząt. Aby zapobiegać wspomnianym negatywnym skutkom należy pochylić się nad bardzo istotnym zagadnieniem, jakim jest retencja wody.
Z definicji, retencją wodną jest zdolność do zatrzymania i zgromadzenia wody opadowej, aby móc ją w późniejszym czasie wykorzystać. Do tego celu wykorzystuje się czynniki środowiska biotyczne (rośliny, zwierzęta a nawet drobnoustroje), oraz abiotyczne (ukształtowanie terenu, zbiorniki itp.).
W obrębie rolnictwa mówimy o dosyć konkretnie sprecyzowanych sposobach poprawienia retencji wodnej. Jedną z takich kwestii jest polepszenie warunków wodnych w glebie, w szczególności poprawienie struktury gruzełkowatej. Aby zadbać o retencję wody w glebie musimy stosować się do pewnych zaleceń; należy pamiętać o wapnowaniu, odpowiednich płodozmianach, nawożeniu organicznym i poplonach. Niemniejszą rolą w tym temacie jest odpowiednie wykonywanie zabiegów agrotechnicznych, w szczególności dotykających zasadniczy problem, jakim jest podeszwa płużna. Ta twarda warstwa gleby poniżej dna bruzdy powinna być regularnie „przerywana” za pomocą np. głębosza. W tym przypadku pomoże również, co jakiś czas, zastosowanie upraw o bardzo głębokim systemie korzeniowym.
Mówiąc o wodzie w rolnictwie bardzo często na pierwszą myśl przychodzą nam zagadnienia związane z melioracją. Także w przypadku retencji wodnej ten kierunek myślowy jest jak najbardziej słuszny. To właśnie prawidłowo prowadzona gospodarka melioracyjna jest najpewniej głównym filarem retencji właśnie. Samo zagadnienie pod kątem osuszania pól jest bardzo szeroko omawiane, a to właśnie ta druga rola melioracji (nawadnianie) jest najsilniej związane z zagadnieniem retencji wodnej. Dzięki zastosowaniu systemu spiętrzania wody w rowach, a także regulacji przepływów drenarskich, możemy w dużym stopniu zatrzymać wodę przed odpływem w stronę większych kanałów.
W dużym stopniu aspektem dotyczącym melioracji, a związanym bezpośrednio z retencją jest problematyka zbiorników wodnych. Tutaj można powiedzieć o dwóch rodzajach zbiorników, naturalnych i sztucznych. Oczywiście tworzenie sztucznych zbiorników na potrzeby zbierania wody opadowej pomoże w utrzymaniu retencji wodnej, ale także rola naturalnych oczek w tym temacie jest nieoceniona. Warto mądrze wybierać obszary pól, które chcemy za wszelką cenę osuszyć (Zdj. 1), należy przeanalizować, czy właśnie dobrym pomysłem nie byłaby „pomóc” naturze w ukształtowaniu czegoś w rodzaju śródpolnego zbiornika, gdzie występuje znaczny problem z podmokłym terenem.
Innym elementem wchodzącym w skład retencji wodnej jest odpowiednia architektura krajobrazu, czyli zalesianie nieużytków oraz stosowanie szeroko pojmowanego zazielenienia. Stosowanie zadarnień w połączeniu z wykorzystaniem ażurowych płyt do utwardzenia własnego obejścia na pewno pomoże w zatrzymaniu wody opadowej.
Niektóre badania pokazują, że niedobory wody mogą spowodować prawie 40-procentowe zmniejszenie potencjalnego plonu roślin uprawnych, nie wspominając o całkowitych zniszczeniach powodowanych przez wystąpienie suszy. W takim razie zadbanie o retencję wodną w obrębie własnego gospodarstwa wcale nie musi mieć altruistycznego podłoża; dla dobra środowiska (chociaż tak wydawałoby się najsłuszniej), lecz będzie prostą kalkulacją zwiększającą ekonomiczną efektywność produkcji. Warto więc poświęcić trochę wysiłku, aby w pewien sposób zatrzymać na dłużej ten cud natury, jakim jest woda.
J. Woś
Poruszacie Państwo ważny temat. Retencje można poprawiając również regulując skład gleby, produktami ekologicznymi wydłużającymi zatrzymanie wody deszczowej w glebie. Oraz późniejsze jej stopniowe uwalnianie.