Plan Strategiczny Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 przewiduje, obok płatności bezpośrednich, dodatkowe dofinansowanie dla producentów rolnych w tzw. ekoschematach. Dofinansowanie ma stanowić zachętę do lepszej dbałości o środowisko przyrodnicze i jego różnorodność.
Nazwa Ekoschematy i zawarty w nich przedrostek „eko” wskazuje na działania zmierzające do dbałości o ekosystemy i zadbanie o zanikające praktyki produkcyjne w krajobrazie rolniczym. Dodatkowe dofinansowanie może przyczynić się do zainteresowania rolników tematem prowadzenia ekoschematów w obrębie własnego gospodarstwa, z korzyścią dla samego środowiska.
Wzbogaceniem bioróżnorodności i jednoczesnym wsparciem dla zapylaczy, będzie obsiewanie pól roślinami miododajnymi, a to również jest premiowane dodatkowym dofinansowaniem w ramach ekoschematu. Dla owadów zapylających preferowane będą gatunki roślin, których w krajobrazie brakuje i o których zapomniano, a posiadają duży potencjał nektarotwórczy i owady oblatujące je nie będą narażone na zatrucie, gdyż w uprawach tych zakazane będzie stosowanie środków chemicznych w całym okresie wegetacji roślin. Ekoschemat ten nosi nazwę BIOLOGICZNEJ OCHRONY ROŚLIN i opiera się na mikrobiologicznej ochronie przed wirusami, grzybami czy też bakteriami. Wirusy i bakterie atakują przewód pokarmowy szkodnika, uniemożliwiając zdolność transportu substancji odżywczej w całym organizmie. Podrażnienie układu pokarmowego powoduje brak apetytu, a w działaniu długoterminowym przyniesie efekt – zamieranie organizmu. Grzyby wskutek rozwijania swej grzybni w organizmie będą przerastały komórki, a namnożone wewnątrz organizmu będą wydobywały się ze swoimi zarodnikami, tworząc grzybnię w postaci białego nalotu. Proces ten jest rozciągnięty w czasie, dlatego producent uzbrojony w cierpliwość zobaczy tego efekt, nie działając silnie toksycznymi dla owadów środkami chemicznymi.
Ekoschemat związany z trwałymi użytkami zielonymi, to szansa na pojawienie się bogatszej szaty roślinnej, która wymaga swojego czasu na skiełkowanie, wzrost rośliny zielnej i wydanie nasion. Proces ten jest przerywany przez wielokrotne koszenie łąk, mulczowanie skoszonej biomasy, czy też przez brak albo nadmierną obsadę zwierząt. Szacuje się, że 50% trwałych użytków zielonych jest bez zwierząt i można powiedzieć, że w oczekiwaniu na zwierzęta, aby mogły być wypasane. Proces żywienia zwierząt zielonką w wielu przypadkach został ograniczony do dowożenia zielonki do obory. Dla wzbogacenia bioróżnorodności zwierzęta potrzebne są na pastwisku, bo tam gdzie będą zwierzęta, tam będą owady i tam będą gromadzić się ptaki.
Inny element wzbogacenia bioróżnorodności na użytkach zielonych jest zatrzymanie wody w miejscu jej zalania lub podtopienia. Woda może na dłużej zalegać na trwałym użytku zielonym wskutek długotrwałego deszczu albo celowego zatrzymania przez zwierzęta np. bobry. Tak zatrzymana woda daje szansę rozwoju dla roślinności terenów podmokłych, torfowych i bagiennych, które w sposób naturalny uległy degradacji wskutek osuszania. W tę potrzebę doskonale wpisuje się ekoschemat RETENCJONOWANIE WODY NA TRWAŁYCH UŻYTKACH ZIELONYCH.
Kluczowe wymagania dla wspomnianych ekoschematów, poprawiających bioróżnorodność na terenach wiejskich:
OBSZARY Z ROŚLINAMI MIODODAJNYMI
Przykładem dobrej praktyki rolniczej jest ekoschemat OBSZARY Z ROŚLINAMI MIODODAJNYMI. Do skorzystania z tego ekoschematu producent wybiera co najmniej 2 gatunki z zamkniętego katalogu dopuszczonych roślin miododajnych. Wysiewa je w mieszczance i przez cały okres wzrostu, aż do zbioru roślin miododajnych nie stosuje środków ochrony roślin. W okresie do 31 sierpnia nie prowadzi produkcji rolnej (w tym nie wypasa i nie kosi tych roślin). W katalogu upraw mogą być dostępne takie gatunki jak: facelia błękitna, gryka zwyczajna, słonecznik zwyczajny, gorczyca jasna, nostrzyk biały, lucerny (rozporządzenie wykonawcze wskaże listę dostępnych roślin do uprawy).
EKSTENSYWNE UŻYTKOWANIE TUZ Z OBSADĄ ZWIERZĄT
Bioróżnorodnościowy cel tego ekoschematu to zachęcenie producentów do utrzymania zwierząt na łąkach i pastwiskach. Zwierzęta trawożerne na trwałych użytkach zielonych mają być utrzymywanie w okresie wegetacji roślin w obsadzie co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ, co uwzględnia nieprzekroczenie dopuszczalnej ilości azotu na 1 ha – 170kg/ha. Dodatkowo w całym gospodarstwie jest zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu. Pamiętać należy, że obsada zwierząt liczona będzie do całej powierzchni TUZ w gospodarstwie, jednakże płatność będzie przysługiwała jedynie do powierzchni TUZ położonych poza obszarami Natura 2000.
RETENCJONOWANIE WODY NA TUZ
Gromadzenie wody na łące mobilizuje producenta do jak najszybszego umożliwienia wodzie odpływu. Ten ekoschemat mobilizuje do zretencjonowania wody na co najmniej 12 dni następujących po sobie, w okresie miedzy 1 maja a 30 września. Wyzwanie wydaje się być całkiem proste do spełnienia, pod warunkiem, że w okresie wegetacyjnym w danym roku, faktycznie wystąpią zalania – podtopienia, co ukierunkuje producentów na wsparcie siedlisk hydrogenicznych. Zalanie lub podtopienie w ekoschemacie, zdefiniowane jest jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%.
Podając powyższe przykłady, wydaje się być zasadne dofinansowanie do produkcji, jak i polepszanie stanu ekologicznego siedlisk, stąd nowa propozycja w Planie Strategicznym WPR 2023-2027 w postaci ekoschematów, które stanowiąc dodatek finansowy i mogą przyczynić się do zachowania ochrony środowiska oraz zwiększenia jego bioróżnorodności.
Iwona Świechowska, CDR Oddział w Poznaniu
Opracowano na podstawie:
Projekt Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 (wersja 0.4) – projekt przyjęty przez Radę Ministrów i przekazany do KE.
