W nawożeniu roślin większą uwagę zwraca się na podstawowe makroelementy, czyli NPK, zaś mniejszą na drugorzędne, a więc Ca, Mg, S i Na. Wśród nich prawie zupełnie zapomina się o sodzie (Na).
Ten fakt w przypadku niektórych roślin jest błędem, ponieważ znane prawo minimum Liebiega dotyczy wszystkich składników, niezbędnych dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin.
Sód zastępuje w pewnym stopniu potas
W praktyce oznacza to, że niedobór jednego z nich, ogranicza efektywność innych, w tym najbardziej plonotwórczego azotu. Sód pod względem właściwości chemicznych i funkcji życiowych, jakie pełni w roślinie, zastępuje w pewnym stopniu potas.
Wprawdzie rośliny uprawiane w naszej strefie klimatycznej, mogą funkcjonować bez sodu, ale wiele z nich, np. burak cukrowy, korzystnie reaguje wzrostem plonu na jego obecność w roślinie, nawet w warunkach optymalnego zaopatrzenia w potas.
Jest to szczególnie widoczne w okresach z niedoborem opadów. Sód podobnie jak potas, zwiększa tolerancję roślin na suszę, poprzez wzrost ciśnienia osmotycznego komórek roślinnych, które dzięki temu sprawniej pobierają i zatrzymują wodę.
Deficyt K i Na w roślinie powoduje też zakłócenia w działaniu aparatów szparkowych, regulujących transpirację, przy czym tego typu anomalie są tym większe, im roślina zawiera mniej Na.
Przy niedoborze K i Na zakłócona jest gospodarka wodna roślin
W sytuacji stresu wodnego aparaty szparkowe roślin dobrze odżywionych Na, zamykają się wcześniej, niż nawożonych wyłącznie K, dzięki czemu tracą mniej wody, co przekłada się na sprawniejsze tworzenie biomasy roślinnej.
W konsekwencji dłużej w okresie dobowym, zachowują niezbędny dla ich procesów życiowych turgor. Stwierdzono także, że sód stymuluje wzrost powierzchni liści buraka oraz zwiększa w nich koncentrację chlorofilu.
Tym samym wpływa pośrednio na efektywność fotosyntezy i tworzenie cukrów. U roślin dobrze odżywionych sodem sprawniej przebiega także transport cukrów w roślinie, niż żywionych wyłącznie potasem.
W przypadku niektórych roślin dodatni wpływ sodu ujawnia się przy niedoborze potasu, zaś u innych (burak, seler, szpinak, owies) także przy dostatecznym zaopatrzeniu w potas.
Wśród roślin uprawnych szczególnie korzystnie na sód reagują rośliny z rodziny komosowatych, a więc burak i szpinak, ale także niektóre zboża i trawy.
Sód wpływa także korzystnie na smakowitość pasz (dotyczy głównie traw na użytkach zielonych), poza tym jest ważnym składnikiem mineralnym zwierząt.
Grupy roślin pod względem ich reakcji na sód
- Sodolubne: burak cukrowy i ćwikłowy oraz niektóre trawy. W przypadku tych roślin znaczną dawkę potasu (20-25 proc.) można zastąpić sodem. Istotny jest też fakt, iż wzrost dawki potasu (ponad potrzeby pokarmowe tych roślin), nie wywiera plonotwórczego efektu, natomiast dodatkowa dawka sodu oddziałuje plonotwórczo.
- Korzystnie reagujące na sód: szpinak, kapusta, rzepak, rzodkiewka, owies, pszenica, groch, len i seler. W ich przypadku zaleca się mniejszą dawkę sodu, przeciętnie 10-15 proc. w stosunku do zalecanych dawek potasu.
- Słabiej reagujące: ziemniak, tytoń, pomidor, jęczmień, proso, niektóre trawy. W tej grupie roślin K można zastąpić Na w granicach 3-5 proc., a więc w niewielkim stopniu.
- Niekorzystnie reagujące na sód: kukurydza, żyto, soja i fasola. W ich przypadku K nie powinien być zastępowany Na.
Różnice w reakcji roślin korzystnie i niekorzystnie reagujacych na sód, wynikają także z możliwości przemieszczania Na z korzeni do liści. W przypadku roślin nie tolerujących sodu istnieje w korzeniach specyficzny mechanizm ograniczający jego transport do części nadziemnej.
Sód można też stosować dolistnie
W doglebowym nawożeniu roślin sodem, należy zachować umiar, gdyż zbyt wysoka dawka Na, powoduje niszczenie struktury gruzełkowatej gleb oraz wzrost ich zasolenia.
W konsekwencji gleba wykazuje większą skłonność do zaskorupiania, co przekłada się na gorsze wschody oraz wypady młodych siewek. Oczywiście przy wnoszeniu większych dawek Na (dotyczy roślin I i II grupy), można zmniejszyć dawki K.
Nawozy zawierające sód
Wśród nawozów doglebowych zawierających sód polecić można następujące: Korn-Kali, Lubofos pod buraki, Magnesia-Kainit, UltraKali i YaraMila PROBETA.
Negatywne skutki doglebowego stosowania większych dawek Na, nie zachodzą przy jego dolistnej aplikacji. Jest on dość łatwo pobierany, zwłaszcza przez rośliny z dobrze wykształconą blaszką liściową, np. burak, szpinak, rzepak, seler.
W tym celu można polecić Mag-Sód-Activ, charakteryzujący się nie tylko wysoką zawartością Na2O (13,1 proc.), ale też SO3 (49,1 proc.) i MgO (16 proc.) oraz Mn i Zn.
