Często myślenie władzy opiera się na przekonaniu, że jak się powoła instytucję, to ona załatwi wszystko. Taki też chyba zamysł mieli twórcy ośrodków doradztwa rolniczego. Według nich ta instytucja miała zapewnić rozwój rolnictwa w dobrym kierunku. Czy tak się stało?
Chyba nie do końca, choć w międzyczasie ośrodkom zmieniały się nieco zadania i podległość. Obecnie ich organem prowadzącym od 2016 roku jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przejmując nadzór nad ośrodkami doradztwa rolniczego zapewniało, że zatwierdzone wówczas zmiany przepisach dotyczących jednostek doradztwa rolniczego pozwolą na podniesienie jakości pracy ośrodków, dostosowanie programów ich działalności do oczekiwań klientów, a przede wszystkim na zwiększenie roli ODR w realizacji założeń Wspólnej Polityki Rolnej i nowych wyzwań, jakie stają przed rolnictwem.
Polityka wobec rolnictwa i obszarów wiejskich ma charakter horyzontalny i odpowiada za nią Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a system doradztwa rolniczego jest jednym z kluczowych instrumentów wspomagających realizację zadań w zakresie polityki rolnej państwa oraz zadań wynikających ze Wspólnej Polityki Rolnej, w tym możliwości korzystania przez polskich rolników ze środków Unii Europejskiej – podkreślał Ryszard Zarudzki, piastujący wówczas funkcje wiceministra rolnictwa.
Czytaj także: Ile zapłacimy za podstawowe usługi ośrodków doradztwa rolniczego?
Z raportu pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli wynika, że w latach 2016-2018 jednostki doradztwa rolniczego prawidłowo wykonywały usługi doradcze dotyczące ekonomiki i organizacji produkcji rolnej, a w ograniczonym stopniu usługi obejmujące obszar nowoczesnych technologii – brakowało powiązań działalności doradczej z nauką.
Jak podkreśla w swoim raporcie NIK mimo wielokrotnych nowelizacji ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego, zawarty w niej katalog stojących przed nimi zadań i usług pozostał bez znaczących zmian. W związku z tym wojewódzkie ośrodki nie oferowały usług adekwatnych dla poszczególnych grup beneficjentów, uwzględniających gospodarstwa rozwojowe i nierozwojowe czy też małych i średnich przedsiębiorców. Nie dysponowały także danymi potencjalnych odbiorców swoich ofert.
Wyniki badań ankietowych zleconych przez NIK i przeprowadzonych wśród 180 rolników przez Izby Rolnicze, wskazują jednak na niedostosowanie oferty usług doradczych do potrzeb beneficjentów, szczególnie w zakresie doradztwa technologicznego i branżowego. Ankietowani zarzucali ośrodkom doradztwa rolniczego koncentrowanie się głównie na usługach odpłatnych, niewłaściwy przepływ informacji o usługach doradczych oraz nadmierną biurokrację. Około 70% badanych przyznało, że korzysta z pomocy oferowanej przez prywatne firmy doradcze, głównie z powodu niskiej jakości usług doradczych wodr i ich niedostosowania do potrzeb. Dotyczyło to szczególnie rolników z województwa zachodniopomorskiego, prowadzących duże specjalistyczne gospodarstwa rolne (powyżej 50 ha), którym publiczne doradztwo rolnicze nie zapewniało wystarczającego zakresu usług i nie było konkurencyjne wobec doradztwa prywatnego.
Nadal pietą achillesową ośrodków doradztwa rolniczego są niskie płace, które motywują doradców do rezygnacji z pracy. Zdaniem pracowników tych instytucji, jedynie dobrze zarabia tam kadra kierownicza. Przeciętne prace pracowników merytorycznych należą do jednych z najniższych w Polsce.
To właśnie niskie pensje i niezadowalający system podziału nagród, przyznawania premii i podwyżek sprawiały, że specjaliści rezygnowali z pracy w jednostkach doradztwa rolniczego. Większość pracowników merytorycznych, którzy wzięli udział w ankiecie przeprowadzonej na zlecenie NIK przyznała, że wynagrodzenie nie motywowało ich do pracy.
