Aby rzepak ozimy wykształcił optymalną liczbę liści przy pożądanej średnicy szyjki korzeniowej co pozwoliłoby mu przezimować w dobrej formie, potrzeba 75–80 dni z temperaturą powyżej 5°C od siewu do ustania wegetacji jesiennej i wejścia w stan spoczynku zimowego. Takie średnie warunki należy przyjąć dla poszczególnych regionów kraju, w celu ustalenia optymalnego terminu siewu nasion. Termin siewu to jednak nie wszystko – konieczne jest dobranie odmiany oraz przestrzeganie norm wysiewu dla danej kreacji.
Aby ułatwić rolnikom decyzję odnośnie do optymalnego terminu siewu nasion rzepaku ozimego, ustalono szacunkowe granice czasowe dla poszczególnych rejonów kraju (mapa).
Niektórzy będą z pewnością podważali te dane, wziąwszy pod uwagę fakt, że w ostatnich sezonach wzrosła długość wegetacji, czego przyczyną było/jest ocieplenie klimatu. Zacierają się granice poszczególnych pór roku, co szczególnie dało się odczuć jesienią 2019 r. i zimą 2019/2020. Łagodna aura panująca w obu tych porach, przypominająca jesienną, spowodowała, że rośliny nie weszły w stan spoczynku zimowego, ale wegetowały nieprzerwanie. Nikt dzisiaj nie potrafi przewidzieć, czy taka sytuacja się powtórzy w najbliższym sezonie uprawowym.
Być może był to wyjątek, a może stanie się regułą? Niemniej, na obiektywną opinię trzeba poczekać oceniając sytuację w kolejnych sezonach. Tymczasem warto kierować się terminami podanymi na mapce. Oczywiście nie zawsze udaje się ich przestrzegać, na co wpływ może mieć przedłużająca się wegetacja (ocenia się, że w sezonie uprawowym 2019/2020 wegetacja ozimych zbóż i rzepaków przedłuży się ok. 3 tygodnie) i czas zbiorów przedplonu, następnie konieczność przygotowania stanowiska, nawiezienia gleby, być może uregulowania jej pH.
Przyspieszenie siewu, gdy jesienią będzie ciepło i taka pogoda utrzymywać się będzie długo, może doprowadzić do nadmiernego wyrośnięcia rzepaku (ramka) do zimy. W warunkach surowej zimy zbyt wybujałe rośliny, z wysoko umieszczonym wierzchołkiem wzrostu, mogą przemarzać lub wymarzać. Opóźnienie siewu również może być przyczyną złego uformowania roślin przed zimą – w tym przypadku będą one za małe, źle przygotowane i odżywione, i również mogą łatwo przemarznąć podczas surowej zimy. Trzeba także podkreślić fakt, że produkcja rzepaku – jako „produkcja pod chmurką” jest narażona na różne scenariusze. Jeśli wykonamy siew w optymalnym terminie, ale potem przez kilka tygodni będzie bardzo deszczowo i zimno, to wschody roślin mogą się wyrównać z tymi z opóźnionych siewów, których nasiona trafiły na ciepło po opadach.
Wybór odmiany Warto przestrzegać granic terminu siewu, wyznaczonych w efekcie wieloletnich badań i obserwacji prowadzonych przez specjalistów – naukowców i praktyków, dla danej części Polski. Powodzenie w produkcji zapewnia także odpowiednio dobrana odmiana. Efektem obserwacji prowadzonych przez zespół pracowników COBORU są listy rekomendacyjne odmian nadających się do uprawy w poszczególnych województwach (tabele poniżej).
Po zarejestrowaniu odmiany rzepaku ozimego w Polsce nie kończy się nad nią obserwacja. Wciąż oceniana jest ona i sprawdzane jej przystosowanie do warunków klimatyczno-glebowych (w tym stan po przezimowaniu) uwieńczone wielkością plonu w określonym rejonie kraju. Opinii wspomagających zalecenia dla danego województwa dostarczają także praktycy – ich głos często bywa wyznacznikiem dla innych rolników. W przedstawionym poniżej zestawieniu odmian rekomendowanych na 2020 r. dla województw w ramach PDO przy COBORU nie ma danych dla małopolskiego i mazowieckiego. Niestety, nie znajdujemy ich wśród danych publikowanych na stronach COBORU.
Aby nieco przybliżyć daną odmianę, wybraliśmy niektóre cechy (spośród kilkunastu) mogące pomóc w scharakteryzowaniu jej plonowania, odporności na groźną dla młodych roślin jesienią chorobę – suchą zgniliznę kapustnych, wysokość genetyczną roślin czy zawartość tłuszczy – najważniejszą cechę plonu rzepaku.
Listy rekomendacyjne odmian nadających się do uprawy w poszczególnych województwach:
Opracowała Katarzyna Kupczak
