Choroby skórki stanowią coraz większy problem w produkcji ziemniaka. Zalicza się do nich m.in.: parch zwykły i ospowatość bulw. Wybór odmiany o niskiej skłonności występowania chorób skórki umożliwia uzyskanie plonów, zapewniających lepszy wynik ekonomiczny gospodarstwa.
Parch zwykły i ospowatość bulw (rizoktonioza) są chorobami skórki, które stanowią jeden z czynników ograniczających jakość bulw ziemniaka. Sprawcy tych chorób występują w glebach na terenie całego kraju w różnym nasileniu.
Parcha zwykłego wywołują promieniowce z rodzaju Streptomyces, z których najbardziej rozpowszechniony jest gatunek Streptomyces scabies. Objawy występują wyłącznie na skórce w postaci płaskich, wklęsłych lub wypukłych skorkowaceń. W sprzyjających rozwojowi choroby warunkach, cała bulwa może być pokryta parchem.
Sprawcą rizoktoniozy jest grzyb Thanatephorus cucumeris – forma doskonała, którego formą niedoskonałą jest Rhizoctonia solani. Patogen może rozwijać się na bulwach i roślinach przez cały okres wegetacji. Nieprawidłowości powodowane przez R. solani zaliczane do chorób skórki, są to występujące na powierzchni bulw czarne skupiska grzybni przetrwalnikowej – sklerocja, określane jako ospowatość. Choroba prowadzi do ograniczenia ilości oraz jakości plonu.
Znanych jest wiele czynników wpływających na porażenie bulw ww. chorobami: gleba, odmiana, sadzeniaki, termin sadzenia, warunki w trakcie wzrostu, warunki zbioru i przechowywania oraz środowisko. Należy zwrócić uwagę, że na jakość plonu ziemniaka duży wpływ wywierają właściwości genetyczne danej odmiany oraz ich wzajemne współdziałanie z czynnikami przyrodniczymi i agrotechnicznymi.
W tabeli przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w latach 2012-2014 w centralnej Polsce, w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Jadwisinie. Doświadczenia polowe realizowano w różnych grupach wczesności na glebie lekkiej. W kolejnych latach doświadczeń ziemniaki uprawiano w technologii standardowej z zachowaniem zbliżonego poziomu zabiegów agrotechnicznych. Próby do oceny występowania chorób skórki pobierano podczas zbiorów, po osiągnięciu pełnej dojrzałości przez rośliny. Oceniono występowanie chorób skórki: parcha zwykłego i ospowatość.
Prezentowane odmiany ziemniaka wykazały różną podatność na występowanie parcha zwykłego i ospowatości. Zarówno o udziale bulw porażonych chorobami, jak i o stopniu nasilenia chorób na bulwach decydowały właściwości genetyczne odmian.
Jakość plonu ziemniaka jest wypadkową działania różnych czynników, wśród których szczególną rolę odgrywa odmiana i agrotechnika, jak również przebieg warunków pogodowych w okresie wegetacji. Punktem wyjścia w produkcji ziemniaka może być odpowiednia odmiana, charakteryzująca się niską skłonnością/podatnością występowania objawów porażenia przez choroby skórki.
Tabela. Odmianowe zróżnicowanie występowania chorób skórki bulw ziemniaka:
Gr. wczesności/ odmiana | Parch zwykły | Ospowatość | ||
Udział bulwporażonych (%) | Indeks bulwporażonych (9°)* | Udział bulwporażonych (%) | Indeks bulwporażonych (9°)* | |
B. wczesne | 20,4 | 6,8 | 42,9 | 5,6 |
Denar | 12,9 | 7,0 | 30,6 | 6,2 |
Justa | 12,4 | 7,0 | 64,9 | 5,1 |
Lord | 12,1 | 7,0 | 31,9 | 5,1 |
Miłek | 12,6 | 7,0 | 41,9 | 5,7 |
Viviana | 52,1 | 6,1 | 45,1 | 5,8 |
Wczesne | 13,4 | 7,2 | 36,9 | 6,0 |
Michalina | 17,2 | 7,1 | 59,7 | 6,0 |
Oman | 6,0 | 7,3 | 31,9 | 5,9 |
Owacja | 25,7 | 6,8 | 37,9 | 5,6 |
Vineta | 6,4 | 7,5 | 23,7 | 6,0 |
Vineta | 0,7 | 8,0 | 6,8 | 6,7 |
Śr. wczesne | 19,2 | 7,0 | 39,7 | 5,9 |
Ametyst | 13,6 | 6,8 | 29,0 | 6,0 |
Cekin | 10,7 | 7,0 | 34,4 | 6,5 |
Finezja | 11,1 | 7,3 | 47,4 | 5,3 |
Gawin | 16,0 | 6,9 | 30,0 | 5,6 |
Glada | 29,0 | 6,6 | 53,1 | 5,7 |
Legenda | 9,6 | 7,5 | 27,3 | 6,8 |
Pasat | 55,9 | 6,4 | 48,9 | 6,1 |
Satina | 14,3 | 7,0 | 34,4 | 5,8 |
Stasia | 7,2 | 7,3 | 44,5 | 5,5 |
Tajfun | 11,9 | 6,9 | 40,8 | 5,9 |
Tetyda | 15,3 | 7,0 | 47,8 | 5,9 |
Zuzanna | 35,3 | 6,7 | 39,0 | 6,4 |
Śr. późne | 13,0 | 7,1 | 46,4 | 5,8 |
Gustaw | 12,8 | 7,2 | 49,1 | 5,5 |
Jelly | 13,2 | 7,0 | 43,7 | 6,1 |
Późne | 23,1 | 7,0 | 42,7 | 5,9 |
Hinga | 11,5 | 7,2 | 34,9 | 6,3 |
Inwestor | 16,8 | 7,2 | 44,2 | 5,7 |
Kuras | 18,1 | 7,2 | 52,6 | 5,6 |
Pokusa | 45,9 | 6,3 | 39,2 | 5,9 |
Objaśnienia: * – skala 9-stopniowa, w której 9 oznacza bulwę zdrową o skórce wolnej od zmian chorobowych, natomiast 1 – bulwę, której skórka przynajmniej w 50% powierzchni została zniszczona wskutek porażenia przez sprawcę choroby.