Zmniejszenie się liczby dostępnych środków owadobójczych stało się problemem w prowadzeniu upraw roślin warzywnych. Nie inaczej jest w uprawie pora, gdzie do zwalczania szkodników zarejestrowane są środki z substancjami aktywnymi należącymi do tej samej grupy chemicznej, pyretroidów. Stanowi to istotne ograniczenia w realizowaniu koncepcji ochrony zgodnej z zasadą rotacji stosowanych środków w celu uniknięcia powstawania ras odpornych.
W tej sytuacji kompromisowym rozwiązaniem staje się stosowanie naprzemienne środków z różnymi substancjami aktywnymi i należącymi do grup o różnym mechanizmie działania.
Wiele gatunków warzyw uszkadzane jest przez różne gatunki śmietek. Uprawy pora często atakowane są przez śmietkę cebulankę. Rośliny uszkadzają białe i beznogie larwy muchówek osiągające do 10 mm długości. Larwy z pierwszego pokolenia muchówek, zaczynających lot na początku maja, żerują od maja do lipca. Uszkadzają wtedy młode rośliny pozbawiając je korzeni. Drugie pokolenie muchówek zaczyna lot pod koniec czerwca. Jego larwy uszkadzają część handlową roślin. Zalecane jest, by zabiegi opryskiwania roślin przeprowadzać w okresie nalotu muchówek. Termin ten często zbiega się z momentem początku kwitnienia lilaka. Prowadzone są badania nad pułapkami zapachowymi, za pomocą których możliwe będzie monitorowanie lotu muchówek tego szkodnika. Znacząco przyczynić się to powinno do zwiększenia skuteczności wykonywanych zabiegów przeciw śmietce cebulance. Aktualnie dostępne są środki ochrony zawierające tę samą substancję aktywną: lambda-cyhalotrynę, w dawce 0,12 l/ha, mające 7dni karencji. Substancja ta dostępna jest w środkach pod nazwami: Agria – Lambda Cyhalotryna 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Kirkuk B 050 CS, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS. Dostępny jest także środek Sumi-Alpha 050 EC, którego substancją aktywną jest esfenwalerat. Zabieg nim należy wykonać w dawce 0,2 l/ha. Po jego wykonaniu obowiązuje 14 dni karencji.
Inną muchówką będącą szkodnikiem porów jest miniarka porówka. Samice tego szkodnika nakłuwają liście spijając wypływający sok. Nakłucia te układają się w charakterystyczny rząd rozjaśnionych plamek. Tam też składane są jaja. Zaobserwowanie momentu żerowania samic jest optymalnym terminem zwalczania, którego celem są larwy. Progiem zagrożenia jest obecność od 8 do 10 punktów żerowania na powierzchni 1 m2 uprawy. Niestety, pora uszkadzają także larwy miniarki. Osiągająca 5 mm długości, początkowo biaława a później jasno żółta larwa, żerując i przemieszczając się drąży tunele w liściu. Uszkodzenia te, początkowo niewidoczne, nazywa się minami. Na końcu miny, dolnej części korytarza, larwa po skończeniu żerowania przechodzi przepoczwarczenie w stadium mającej brązową barwę i do 4mm długości bobówki. W Polsce obserwuje się dwa pokolenia szkodnika. Larwy pierwszego pokolenia, obecne wiosną, w wyniku swojego żerowania, na liściach powodują ich nienaturalny wzrost zaburzający rozwój liści sercowych. Larwy drugiego powodują uszkodzenia liści, co skutkuje utratą wartości handlowej rośliny i jest potencjalnym miejscem wniknięcia patogenów. Obecnie brak jest zarejestrowanych środków przeciwko miniarce porówce. Ratunkiem dla producentów jest fakt, że środki stosowane do zwalczania 2 pokolenia śmietki cebulanki chronią pory przed miniarką.
Niemal każda plantacja, choć w różnym stopniu, zasiedlana jest przez osobniki wciornastka tytoniowca. Pojawiają się one już w czerwcu, ale największe szkody powodują w sierpniu i wrześniu, kiedy to następuje dodatkowe zasiedlenie przez osobniki nalatujące z upraw cebuli podczas usychania szczypioru. Szkodliwe są uskrzydlone, brunatne, osiągające do 1,5 mm osobniki dorosłe i bezskrzydłe, kremowe larwy o długości ciała do 1,5 mm. Obecność szkodnika najłatwiej zaobserwować jest w dolnej części liści. W wyniku swojego żerowania powoduje drobne, podłużne, jasne plamki, pomiędzy którymi widać czarne punkciki będące jego odchodami. Liście uszkodzonych roślin, oprócz obecności na nich opisanych plam, przybierają szarozieloną barwę. Progiem zagrożenia jest obecność w pochwie liści 6 osobników. Opryskiwanie roślin przeciwko osobnikom dorosłym i larwom przeprowadza się w 3 cyklach. Na 1 cykl składają się dwa zabiegi, gdzie drugi wykonany jest 7 dni po pierwszym. Pierwszy cykl wykonać należy w momencie pojawienia się szkodnika na roślinie. Kolejne cykle wykonać w miarę potrzeby. Szczególną uwagę powinno zwrócić się na okres zbioru cebuli, kiedy to zwiększa się prawdopodobieństwo konieczności wykonania dodatkowego cyklu zwalczania. Do zwalczania wciornastków na porach dostępne są środki zawierające lambda-cyhalotrynę, stosowane w dawce 0,12 l/ha, mające 7 dni karencji: Agria – Lambda Cyhalotryna 050 CS, Kirkuk B 050 CS, Kung-Fu 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS. Zarejestrowane środki zawierające cypermetrynę mające 7 dni karencji: Cyperkill Super 250 EC w dawce 0,1 l, Cyperkill Max 500 EC w dawce 0,05 l/ha, Cythrine Garden 10 ME w dawce 0,25 ml/m2, Sherpa 100 EC w dawce 0,25 l/ha, który ma 14 dni karencji. Środki zawierające alfa-cypermetrynę o 7 dniowym okresie karencji i zalecanej dawce 0,09 l/ha: Fastac 100 EC, Golden Alpha 100 EC, Jetstac 100 EC, Tak Tak 100 EC. Dodatkowo zarejestrowany jest środek Bulldock 025 EC zawierający beta-cyfultrynę, który stosować należy w dawce 0,2 l/ha i o 7 dniowym okresie karencji. A także środek zawierający esfenwalerat – Sumi-Alpha 050 EC mający 14 dni karencji, stosowany w dawce 0,2 l/ha.
Dla pora, zwłaszcza upraw nasiennych, zagrożenie stanowić może wgryzka szczypiorka. Jest to gatunek motyla, którego jasnokremowe gąsienice o odznaczającej się jasnobrunatnej głowie i długości ciała do 10 mm, uszkadzają liście pora. Na początku żerują one w tkance miękiszowej liści tworząc podłużne chodniki, ale później wygryzają w liściach całą tkankę powodując powstawanie charakterystycznych okienek”. Obecność już 2 “okienek” w szczypiorze na kolejnych 10-ciu roślinach jest sygnałem do rozważenia wykonania zabiegu ochrony. W rejonie licznego występowania zabieg powinien być wykonany, a po zbiorze szczególnie zadbać należy o sprzątnięcie wyschniętych chwastów i resztek pożniwnych. W naszym kraju występują trzy pokolenia szkodnika. Pierwsze pokolenie gąsienic pojawia się już od drugiej dekady maja. Na plantacjach nasiennych szczególnym zagrożeniem jest drugie i trzecie pokolenie. Uszkadzają wtedy pędy kwiatostanowe, także u podstawy główki co skutkuje jej rozpadem i wysypaniem się nasion. Zalecane jest wykonywanie 3 zabiegów opryskiwania roślin co 14 dni. W celu zwalczania wgryzki zarejestrowane są środki zawierające alfa-cypermetrynę, mające 7 dniowy okres karencji i zalecanej dawce 0,09 l/ha: Fastac 100 EC, Golden Alpha 100 EC, Jetstac 100 EC, Tak Tak 100 EC. Zarejestrowane są także środki zawierające lambda-cyhalotrynę, które stosowac należy w dawce 0,12 l/ha, one także mają 7 dni karencji: Agira 0,12 l/ha, Karate Zeon 050 CS, Kirkuk B 050 CS, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS.
Mgr Andrzej Lewandowski
Instytut Ogrodnictwa
Pracownia Entomologii roślin Warzywnych
“
