O przekształceniu gruntów ornych na TUZ decydują unijne przepisy, a nie deklaracja rolnika

Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych zwrócił się do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi o zmiany w prawie w zakresie przekwalifikowania deklarowanych traw na gruntach rolnych na trwały użytek zielony (TUZ) i umożliwienia przekwalifikowania ich po 5 latach nie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a przez rolnika.

Trwałe użytki zielone to grunty wykorzystywane do uprawy traw lub innych pastewnych upraw zielonych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych), które nie były objęte płodozmianem danego gospodarstwa rolnego przez okres 5 lat lub dłużej.

Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych chce umożliwienia składania i honorowania oświadczenia rolnika – beneficjenta wniosku o dopłaty bezpośrednie, po złożeniu którego Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie mogła przekwalifikować działki rolnej na której deklarowana jest trawa na gruntach rolnych lub zielona roślina pastewna (np. mieszanki traw z motylkowatymi drobnonasiennymi wieloletnimi) na trwały użytek zielony (TUZ).

Krajowa Rada Izb Rolniczych proponuje, aby złożone oświadczenie było ważne w bieżącej kampanii o płatność, czyli do składania co roku przez rolnika, który nie chce przekwalifikowania.

Obecne zasady są krzywdzące dla rolników prowadzących produkcję zwierzęcą, którzy utrzymują w strukturze swoich zasiewów dobrej jakości mieszanki traw lub inne zielone rośliny pastewne. Obowiązujący przepis powoduje, że aby grunt nie został automatycznie przekształcony w trwały użytek zielony – rolnik musi wysiać inną roślinę.

Automatyczne przekształcenie statusu działki rolnej na TUZ pozbawia rolników możliwości skorzystania z ekoschematu rolnictwo węglowe i zarządzanie składniki odżywczymi, gdzie powierzchnia deklarowanej np. trawy na gruntach rolnych lub mieszanki traw ma znaczenie dla wyliczania praktyki Zróżnicowana struktura upraw. Zdarzają się takie sytuacje, że rolnicy nie wiedząc o zmianie dokonanej przez ARiMR deklarują realizację wskazanej wyżej praktyki i nie otrzymują deklarowanej płatności.

Stanowisko Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

W odpowiedzi na wystąpienie Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazało, że zgodnie z art. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2021/2115 (1) państwa członkowskie zostały zobowiązane, aby w swoich planach strategicznych dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 określić definicję TUZ z uwzględnieniem ust. 3 lit. c tego rozporządzenia, gdzie wskazano, że „trwałe użytki zielone i pastwiska trwałe (zwane łącznie „trwałymi użytkami zielonymi”) oznaczają grunty, które są wykorzystywane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych), i które nie były objęte zmianowaniem upraw danego gospodarstwa przez okres co najmniej pięciu lat”. Powyższa definicja TUZ została wdrożona do prawa krajowego w art. 2 pkt 29 ustawy o Planie Strategicznym (2).

Mając na uwadze powyższe, warstwę TUZ Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa tworzy i aktualizuje w oparciu o deklarację rolnika. Jeżeli na działce przez pięć kolejnych lat deklarowane będą uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych), w szóstym roku działka ta będzie klasyfikowana jako TUZ. Jedynie wysianie innych niż wymienione powyżej upraw przerywa klasyfikację danej działki jako TUZ.

W związku z powyższym, przekształcenie gruntów ornych na TUZ odbywa się na podstawie przepisów unijnych i nie może być dokonywane na wniosek (oświadczenie) rolnika.

Ponadto, w aplikacji eWniosekPlus, w zakładce MAPA, prezentowane są w kolejnych latach warstwy o nazwie „TUZ potencjalny” z odpowiednimi symbolami określającymi liczbę powtórzeń: np. „Tp5” oznacza, że przez 5 lat (po uwzględnieniu przecięć wektorowych za wszystkie badane lata) nieprzerwanie deklarowano trawy lub inne pastewne rośliny zielne. Wcześniejsze warstwy to: Tp4, Tp3, Tp2, Tp1. Rolnik o zmianie w danej kampanii gruntów ornych na TUZ informowany jest również za pomocą komunikatu, podczas wypełniania wniosku.

Kiedy rolnik nie poniesie konsekwencji za zadeklarowanie nieodpowiedniego pakietu lub nieodpowiedniej uprawy?

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało, że w odpowiedzi na sygnalizowane problemy z deklarowaniem przez rolników w ramach Interwencji – Rolnictwo ekologiczne PS WPR 2023-2027 upraw paszowych na powierzchniach będących TUZ, w ramach ostatniej nowelizacji rozporządzenia ekologicznego (3) wdrożono następujące rozwiązania dotyczące rolników rozpoczynających realizację zobowiązań ekologicznych od 2024 r. (lub w kolejnych latach):

1. a) jeżeli rolnik rozpoczyna od 2024 r. (lub w kolejnych latach) realizację zobowiązania ekologicznego i na powierzchni będącej TUZ zadeklaruje:

• realizację pakietu „Uprawy rolnicze” z uprawą traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy rocznej lub traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy wieloletniej, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „Uprawy rolnicze” i do takich upraw rolnik dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla tego pakietu (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji);
• realizację pakietu „Uprawy paszowe na gruntach ornych (GO)” z uprawą łąki przemiennej, mieszanki jednorocznej traw, mieszanki jednorocznej traw z bobowatymi drobnonasiennymi, mieszanki wieloletniej traw, mieszanki wieloletniej traw z bobowatymi drobnonasiennymi lub pastwiska przemiennego, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „TUZ”, a nie pakiet „Uprawy paszowe na GO”. Do takich upraw rolnik dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla pakietu „TUZ” (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji);

1. b) jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania ekologicznego GO objęte tym zobowiązaniem zostaną „z urzędu” przekształcone w TUZ, a rolnik we wniosku o przyznanie płatności ekologicznych za dany rok zadeklaruje na tych gruntach:

• realizację pakietu „Uprawy rolnicze” z uprawą traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy rocznej lub traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy wieloletniej, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „Uprawy rolnicze” i dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla tego pakietu (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji);
• realizację pakietu „Uprawy paszowe na GO” z uprawą łąki przemiennej, mieszanki jednorocznej traw, mieszanki jednorocznej traw z bobowatymi drobnonasiennymi, mieszanki wieloletniej traw, mieszanki wieloletniej traw z bobowatymi drobnonasiennymi lub pastwiska przemiennego, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „Uprawy paszowe na GO” i dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla tego pakietu (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji).

Wskazane wyżej rozwiązania spowodują, że rolnik nie będzie ponosił konsekwencji z tytułu zadeklarowania nieodpowiedniego pakietu lub nieodpowiedniej uprawy.

W przypadku rolników, którzy złożyli w 2023 r. wnioski o przyznanie pierwszych płatności ekologicznych w ramach Interwencji – Rolnictwo ekologiczne PS WPR 2023-2027 i dotknęły ich negatywne konsekwencje wynikające z przekształcania GO „z urzędu” na TUZ wprowadzone zostało rozwiązanie, które pozwoli na anulowanie nałożonych na rolników kar za tzw. przedeklarowanie powierzchni (tj. w przypadkach zadeklarowania pakietu „Uprawy paszowe na GO” na powierzchniach będących TUZ).