Z roku na rok wzrasta zapotrzebowanie na wysokobiałkowe komponenty pasz, szczególnie pochodzenia zwierzęcego. Poszukiwane są nowe źródła białka o optymalnym składzie aminokwasowym. Uwaga badaczy od pewnego czasu koncentruje się na owadach. Stanowią one nie tylko bogate źródło białka, ale też są łatwo dostępne.
Owady są źródłem białka o wyższej zawartość egzogennych aminokwasów niż np. białko śruty sojowej (tab.1). Udział białka w mączce z owadów może dochodzić do 50-60%. Strawność aminokwasów pochodzących z białka owadziego waha się od 91 do 95%. Ilość i skład białka z owadów jest zmienna i m. in. zależy od gatunku owada, jego stadium (larwa, poczwarka, owad doskonały), warunków produkcji, składu paszy oraz jakości podłoża na którym owady zostały wyprodukowane.
Tab.1.Skład chemiczny i profil aminokwasowy białka wybranych gatunków owadów (g/kg SM)
| Składnik | Jedwabnik morwowy | Mącznik młynarek | Drewnojad |
| Białko ogólne
Tłuszcz surowy Popiół surowy Włókno surowe Aminokwasy limitujące: Lizyna Metionina Cysteina Tryptofan |
580,1
202,3 46,4 32,5
30,37 20,21 7,39 28,56 |
636,7
239,6 45,9 68,49
32,28 9,70 6,02 35,71 |
457,9
424,8 25,9 54,8
25,84 6,64 3,93 31,64 |
Mączki z owadów są bogatym źródłem tłuszczu. Stanowią lepsze źródło energii w porównaniu do ziarna zbóż lub nasion roślin strączkowych. Niektóre owady zawierają 55% tłuszczu. Tłuszcz owadzi ponadto, odznacza się wysoką strawnością oraz korzystnym profilem kwasów tłuszczowych.
Pewne obawy może budzić pancerz chitynowy owadów, nie trawiony przez ptaki i ssaki. Dowiedziono jednak, iż sproszkowana chityna w mączkach, może mieć pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego oraz rozwój układu pokarmowego zwierząt w związku ze stymulacją jego perystaltyki (podobnie jak włókno pokarmowe).
Większość owadów można przetworzyć w hydrolizat o wyglądzie szarego proszku, podobnym do poekstrakcyjnej śruty rzepakowej i zmielonej soi, o bogatym składzie pokarmowym. Z powodzeniem może on zastępować białko soi, mączki rybnej lub białko serwatkowe. Ponadto mączka z owadów jest o ok. 20% tańsza od mączki rybnej, której cena rynkowa wynosi dziś ok. 7,5 tys. zł za tonę i ciągle rośnie. To właśnie mączkę rybną najczęściej wykorzystuje się w żywieniu ryb, świń i drobiu. Pasza z owadów jest więc alternatywą, a przy tym ekologiczną.
Zalety hodowli owadów m. in. to: niskie zużycie wody – owady pozyskują ją z pożywienia, którym są karmione. Pożywieniem dla nich mogą być odpady z produkcji spożywczej oraz produkty uboczne np. wytłoki z przemysłu spożywczego, odpady z upraw pieczarek, obornik itp. Nie wymagają też ogrzewania. Nie produkują gazów cieplarnianych. Żyją bardzo krótko, czasem nawet – 6 dni. Zagęszczenie również nie stanowi problemu. Stąd też duże ilości uzyskiwane z 1 m2 . Na każdy kilogram wyprodukowanych owadów niezbędnych jest ok. 2 kg suchej paszy. Dla porównania 1 kg wołowiny wymaga 10 kg paszy, zaś 1 kg tucznika to ok. 3-4 kg. W zasadzie jedynym odpadem z hodowli owadów są ich odchody, naturalny nawóz o wysokich wartościach odżywczych dla roślin.
Z 1 m2 powierzchni hodowli można w ciągu miesiąca uzyskać od 300 do 400 kg owadów. W przeliczeniu stanowi to 65-70 kg czystego białka. Białko to jest nisko kaloryczne. Dla przykładu 100 g owadów dostarcza 121 kcal tj. o połowę mniej niż ta sama ilość np. wołowiny. Żadna produkcja zwierzęca nie jest aż tak wydajna. Produkcja białka zwierzęcego z owadów umożliwia również zmniejszenie areału gruntów rolnych wykorzystywanych pod uprawy przeznaczone na pasze dla zwierząt.
Obowiązujące w UE prawo stanowi, iż mączki z owadów to przetworzony materiał pochodzenia zwierzęcego. Stosowanie jej w żywieniu zwierząt jest zabronione (Rozporządzenie EC No 1069/2009). Można ją używać do skarmiania ryb w akwakulturach. Trwają prace mające na celu umożliwienie stosowanie białka owadziego w żywieniu trzody chlewnej oraz drobiu. Jest to tylko kwestia czasu.
W Polsce jak na razie działa jedna firma ((HiProMine) prowadząca eksperymentalną hodowlę ok. 30 gatunków owadów. Dopracowuje się technologię oraz prowadzi badania. Celem głównym ma być produkcja pasz stosowanych w hodowli ryb (głownie łososi i pstrągów tęczowych). Produkowane są mączki, koncentraty oraz wyekstrahowany tłuszcz owadzi.
Białko pozyskiwane z owadów jest w Europie jak na razie nowym materiałem paszowym. Nie jest zamiennikiem dla nasion roślin strączkowych. Może stanowić ciekawą alternatywę dla drogiej mączki rybnej. Wysoka wartość pokarmowa, oraz fakt, że jest to produkt naturalny, nie modyfikowany genetycznie, stwarza taką możliwość. Dodatkowo, białko owadzie wykazuje działanie antybakteryjne oraz immunostymulujące, co może wpływać na poprawę zdrowotności zwierząt hodowlanych.
Autor: prof. dr hab. Tadeusz Barowicz, Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie
