Szczególnie silnie na proces zakwaszenia gleby wpływają nawozy azotowe amonowe i amidowe oraz nawozy potasowe. W Europie ponad 90 proc. zużywanych nawozów azotowych prowadzi do zakwaszenia gleby.
Zakwaszenie gleby wynika nie tylko z jej niewłaściwego użytkowania, w tym nieodpowiednio przeprowadzanych zabiegów wapnowania, ale również ze stosowanego nawożenia mineralnego. Szczególnie silnie na proces zakwaszenia wpływają nawozy azotowe amonowe i amidowe oraz nawozy potasowe.
Zakres oddziaływania nawożenia azotowego na spadek pH gleby zależy głównie od dawki, formy i długości stosowania nawozu. Na przykład wieloletnia aplikacja mocznika wpływa na znaczne obniżenie wartości pH gleby.
Stopień oddziaływania danego nawozu azotowego na zakwaszenie gleby charakteryzuje tzw. równoważnik kwasowy oznaczający ilość węglanu wapnia potrzebną na zneutralizowanie zakwaszającego działania 100 kg danego nawozu.
W największym stopniu na zakwaszenie gleby wpływa siarczan amonu, a następnie mocznik, saletra amonowa i saletrzak. W przypadku siarczanu amonu równoważnik kwasowy wynosi 110, co oznacza, że w celu zneutralizowania zakwaszającego działania 100 kg siarczanu amonu należy zastosować 110 kg węglanu wapnia. Dla mocznika wartość ta wynosi 82, dla saletry amonowej wynosi 61, a dla saletrzaku równoważnik ten wynosi 30.
Nawozy azotowe amonowe i amidowe zakwaszają glebę – dlaczego
Nawozy azotowe, takie jak siarczan amonu, saletra amonowa, saletrzak, mocznik, fosforan amonu w wyniku przemian w glebie uwalniają jony amonowe, które wypierają z kompleksu sorpcyjnego jony kwaśne oraz zasadowe, co prowadzi do uruchomienia kwasowości i dodatkowo wymywania jonów wapnia i magnezu. Poza tym rośliny uprawne oraz mikroorganizmy pobierają jon amonowy dostarczony w nawozach azotowych i jednocześnie wydzielają zakwaszające glebę jony wodorowe.
Nawozy azotowe zakwaszają glebę – czy wszystkie
Część nawozów azotowych zawiera składniki, które prowadzą do neutralizacji zakwaszenia. Do takich nawozów należy saletra wapniowa i sodowa. Zastosowanie 100 kg saletry wapniowej odkwasza środowisko glebowe w takim stopniu jak 21 kg węglanu wapnia, a saletry sodowej tak jak 28 kg węglanu wapnia.
Zakwaszające działanie nawozów potasowych
Zakwaszenie gleby wynika również ze stosowania nawozów potasowych. Oddziaływanie soli potasowych polega nie tyle na bezpośrednim zwiększaniu ilości jonów wodorowych zakwaszających glebę, ale na wypieraniu jonów glinu z kompleksu sorpcyjnego gleby do roztworu glebowego. Wiąże się to zarówno z uruchomieniem kwasowości wymiennej gleby, jak również negatywnym oddziaływaniem jonów glinu na rośliny. Nawożenie potasowe wpływa także na nasilone wypieranie jonów wapnia z kompleksu sorpcyjnego, prowadzac do jego strat.
Nawozy fosforowe mogą zakwaszać glebę
Nawozy fosforowe mogą również przyczyniać się do zakwaszenia gleby, jednak ich oddziaływanie jest zdecydowanie mniejsze niż nawozów azotowych. Proces ten w większym stopniu dotyczy superfosfatu pojedynczego niż wzbogaconego, ze względu na wyższą zawartość kwasu ortofosforowego oraz siarczanu wapnia. Działanie zakwaszające superfosfatu ujawnia się przy pH gleby powyżej 6.