O tym, jak ważny dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin jest odpowiedni odczyn gleby wie niemal każdy, kto ma jakikolwiek związek z uprawą. Przez odpowiedni odczyn rozumiemy taki, który poprawi właściwości sorpcyjne i retencyjne gleby, pozwoli roślinom na harmonijny wzrost przez dobre przyswajanie składników odżywczych.
Dla zdecydowanej większości upraw naszego klimatu taki odczyn, to zbliżony do obojętnego, czyli pH 6,5-7,2. Proces zakwaszania jest w pewnym stopniu naturalny, wpływ na niego ma m.in. (choć to nie jest oczywiste) przewaga opadów nad parowaniem. Wtedy to składniki zasadowe jak np. Ca i Mg wymywane są w głąb, a ich miejsce zajmują kationy wodorowe.
Nawozy do odkwaszania gleb to przede wszystkim nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe. Surowce, które głównie wykorzystywane są do produkcji nawozów odkwaszających to skały węglanowe, wapniowe i wapniowo-magnezowe oraz znajdujące się w południowych i południowo-zachodnich regionach kraju dolomity. Najczęściej produkcja takich nawozów polega na rozdrabnianiu skał, lecz niekiedy należy zastosować obróbkę termiczną.Wyróżniane są następujące formy wapnia stosowanego do nawożenia: węglanowa, tlenkowa, wodorotlenkowa i krzemianowa.
Do odkwaszania gleb stosuje się również nawozy wapniowe lub wapniowo-magnezowe, które są produktami ubocznymi różnych gałęzi przemysłu. W ogólnym bilansie stosowanych nawozów do odkwaszania udział tego typu nawozów może przekraczać nawet 30 %. Używane są głównie odpady poflotacyjne z rud cynku, ołowiu i miedzi, odpady górniczo-hutnicze czy też żużel wielkopiecowy z przemysłu hutniczego oraz inne. Należy wspomnieć, że takie nawozy mogą w swoim składzie, oprócz dużych ilości wapnia i magnezu, zawierać pewne ilości pierwiastków szkodliwych, takich jak fluor czy metale ciężkie.
Nawozy do odkwaszania gleb można podzielić według następujących kryteriów:
1) według zawartości pierwiastków odkwaszających – nawozy wapniowe i wapniowo- magnezowe,
2) według formy występowania tych związków – nawozy tlenkowe i węglanowe,
3) według pochodzenia – nawozy z produkcji podstawowej i z produkcji ubocznej.
Oczywiście zawartość poszczególnych form i składników w nawozach do odkwaszania może się różnić, oto kilka przykładów: wapno rolnicze palone CaO-65%, 75%, 85%; wapno magnezowe tlenkowe CaO+MgO 45%, 50%, 65%; wapniak mielony rolniczy CaCO3 42-56%; kreda nawozowa 40-45%; kreda nawozowa posodowa 50%; węglan wapnia pokekowy 40%; węglan wapnia pocelulozowy 40%; węglan wapnia po flotacji siarki 40%; wapno defekacyjne 11-30%; wapno magnezowe węglanowe CaCO3+MgCO3 40%, wapno węglanowe pomiedziowe 30%; dolomit mielony 35-55%; wapno rolnicze mieszane CaCO3+CaO 50%; miał wapienny rolniczy 45-50%; żużel wielkopiecowy CaSiO3+MgSiO3 35-55%; popiół z węgla brunatnego – różna m.in.24%.
Istotnym elementem jest rozpuszczalność poszczególnych nawozów wapniowych w roztworze glebowym. Szybkość odkwaszania, zależy głównie od formy nawozu. Najłatwiej rozpuszczalne są formy tlenkowe, trudniejsze węglanowe, a najtrudniej rozpuszczają się formy krzemianowe. Wszystkie te związki są rozpuszczalne w kwasie węglowym, który występuje w znacznych ilościach w roztworze glebowym.
Nie można zapominać o stosowanym np. pogłównie wapnie granulowanym. Jego prostota aplikacji wpływa na coraz większy wzrost popularności tego rodzaju nawozów. Niewątpliwym plusem jest możliwość długotrwałego przechowywania bez utraty właściwości.
Poza rodzajem zastosowanego nawozu istotny jest sposób nawożenia. Najczęstszy widok to aplikowanie mokrego wapna za pomocą np. rozrzutników obornika czy specjalistycznych rozsiewaczy wapna. Coraz częściej spotykamy się z aplikacją wspomnianych nieco wcześniej granulowanych nawozów wapniowych przy użyciu tarczowych rozsiewaczy nawozów. Wapno takie przeważnie stosuje się pogłównie. A co z terminem „tradycyjnego” wapnowania? Tutaj sprawa nie jest prosta, ponieważ bardzo popularne stosowanie wapna pod orkę jesienią, nie jest do końca optymalne, ponieważ orka szybko przemieszcza składniki poniżej warstwy gleby, na której nam zależy. Wydaje się, że zastosowanie wapna na przedwiośniu/wczesną wiosną w wilgotnym okresie najlepiej może pozwolić na optymalny proces odkwaszania.
Teks i zdjęcia: Józef Woś
