Gdy po okresie dość wysokich dodatnich temperatur dojdzie do drastycznego obniżenia temperatury i ponownego wzrostu temperatury może to doprowadzić do rozhartowania zbóż ozimych.
W uprawach pszenicy i żyta najpoważniejsze szkody pozimowe występują w efekcie wymarzania, wyprzenia i porażenia pleśnią śniegową. A pszenica jest dwukrotnie bardziej narażona na wymarzanie niż żyto.
Występujące w okresie zimowym niekorzystne warunki meteorologiczne, między innymi dobowe wartości temperatury gleby na głębokości 5 cm, temperatury minimalne powietrza z 5 cm nad powierzchnią gleby, grubość pokrywy śnieżnej czy przymrozki stanowią największe potencjalne zagrożenie dla wegetacji zbóż ozimych.
Z kolei potencjalne zagrożenie zbóż ozimych przez przymrozki jest tym większe, im są one intensywniejsze, im wcześniej pojawiają się w okresie jesiennym oraz im później wystąpią w okresie wiosennym, a także im bardziej nasilona jest wegetacja roślin przed pojawieniem się przymrozków lub też niskich ujemnych temperatur.
Sytuacja taka może mieć również miejsce w tym roku w przypadku, gdy po okresie dość wysokich dodatnich temperatur dojdzie do drastycznego obniżenia temperatury i ponownego wzrostu temperatury. Może to doprowadzić do rozhartowania zbóż ozimych. W konsekwencji może to skutkować zniszczeniem roślin i tym samym znacznym obniżeniem plonu użytkowego.
Podczas stosunkowo łagodnych zim, z małą ilością śniegu, które w ostatnim okresie przeważają w naszym kraju, straty pozimowe w życie najczęściej są niewielkie. Znaczne straty obserwowane są natomiast po zimach, które odznaczają się długotrwałą i grubą pokrywą śnieżną, podczas których dochodzi do częstych nawrotów odwilży oraz kilkukrotnego pojawiania się i zanikania pokrywy śnieżnej. Według danych GUS najczęstsze straty pozimowe w życie wynoszą 1,1% powierzchni zasianej.
Minimalne temperatury powietrza panujące w okresie zimowym najczęściej nie wpływają na wymarzanie żyta. Główną przyczyną tego jest długotrwała i gruba pokrywa śnieżna zalegająca na niezamarzniętej lub też słabo zamarzniętej glebie, przy czym najbardziej niekorzystny wpływ na przezimowanie żyta ma pokrywa śnieżna o grubości ponad 10 cm, utrzymująca się w przedziałach co najmniej 40 dniowych.
Z kolei najczęściej stwierdzane straty pozimowe w pszenicy ozimej są większe niż w życie i w skali kraju wynoszą średnio 1,6% powierzchni zasianej. W przypadku tej rośliny główną przyczyną strat zimowych jest wymarzanie.
Na stopień przezimowania pszenicy ozimej największy wpływ, zarówno na kompleksach żytnich, jak i pszennych, ma pokrywa śnieżna o grubości ponad 20 cm, w ciągach co najmniej 30-dniowych. Gruba i długotrwała okrywa śnieżna jest potencjalnie największym zagrożeniem w uprawach pszenicy ozimej w Polsce północno-wschodniej, zaś najmniejszym w Polsce zachodniej, gdzie występuje ona stosunkowo rzadko.
Mniejsza odporność pszenicy na wymarzanie, w stosunku do żyta, przejawia się tym, że w większości rejonów naszego kraju niekorzystnym czynnikiem warunkującym stopień przezimowania są temperatury minimalne powietrza, przy braku lub zbyt cienkiej pokrywie śnieżnej.
