Intensywny chów i hodowla zwierząt gospodarskich przez swoją uboczną produkcję” – odchody, gazy, odory, zagrożenie epidemiologiczne – stanowił i nadal stanowi poważne wyzwanie dla człowieka XXI wieku. I tak, jednym z gazów, groźnym dla środowiska naturalnego oraz zdrowia człowieka i zwierząt jest amoniak. Sprawia to jego agresywność fizyko-chemiczna, duża toksyczność oraz olbrzymia emisja do atmosfery.”
Roczna emisja amoniaku z ferm hodowlanych na świecie szacowana jest na ok. 26 mln ton, co stanowi 42% emisji globalnej amoniaku. W Polsce emisje amoniaku określa się na poziomie 322- 350 tys. ton, z czego szacunkowo 94% pochodzi z produkcji zwierzęcej. Tylko same tuczarnie produkują 72 tys. ton, z czego 38 tys. ton było wydalane z systemów wentylacyjnych. Wraz z opadami atmosferycznymi amoniak powraca do środowiska naturalnego powodując jego poważną degradację.
Wielkość emisji amoniaku w gospodarstwie zależy od gatunku utrzymywanych zwierząt, systemu utrzymania, systemu przechowywania i zagospodarowania gnojowicy (tab.1.).
Amoniak w pomieszczeniu inwentarskim oddziałuje na błony śluzowe oczu, nosa oraz jamy ustnej prowadząc do ich zapaleń. Konsekwencją jest obniżenie odporności miejscowej ułatwiającej przenikanie do krwi i tkanek drobnoustrojów chorobotwórczych (np. mykoplazma u drobiu).
Tab.1. Wysokość emisji amoniaku przez zwierzęta gospodarcze.
|
Gatunek zwierzęcia |
Ilość amoniaku (w kg)/zwierzę/ rok |
|
Krowy mleczne Inne bydło Konie Świnie Owce i kozy Drób |
27,8 12,5 12,5 5,1 1,9 0,26 |
Nadmiar amoniaku może więc być przyczyną rozprzestrzeniania się w stadzie chorób górnych dróg oddechowych. Amoniak wpływa także na zmniejszenie odporności ogólnej. Po przeniknięciu do krwi powoduje obniżenie frakcji białkowych wchodzących w skład przeciwciał. Stopniowo obniża się także wydolność oddechowa, spada wydalanie dwutlenku węgla oraz obniża poziom hemoglobiny, ponieważ przekształca się ona w hematynę kwaśną, wzrasta pH krwi. Świnie i drób trzymane w pomieszczeniach o zwiększonej koncentracji amoniaku częściej zapadają na choroby zakaźne. Dopuszczalne stężenie dla wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich określa się na poziomie 25-30 ppm. Należy jednak zaznaczyć, że zaburzenia w stanie zdrowia mogą wystąpić przy niższym stężeniu, jeżeli zwierzęta narażone są na działanie tego gazu przez dłuższy okres. Obok niekorzystnego wpływu na zdrowie zwierząt, amoniak łącząc się z parą wodną tworzy wodorotlenek amonu, wywołując korozję niszczącą wyposażenie budynków inwentarskich, co powoduje wymierne straty finansowe dla hodowcy.
Najlepszym sposobem chroniącym środowisko przed nadmiernymi zrzutami amoniaku w produkcji trzody chlewnej jest stosowanie normowanego żywienia, dotyczącego szczególnie dawkowania w paszy białka, zgodnie z zapotrzebowaniem zwierząt. Ograniczenie poziomu białka w diecie, przez żywienie fazowe jest bardzo efektywnym sposobem zmniejszenia ilości wydalonego w odchodach azotu i emisji amoniaku. W tego typu żywieniu, tucz dzieli się na kilka okresów, w których udział białka w mieszance jest ściśle uzależniony od rzeczywistych potrzeb organizmu przy danej masie ciała.
W Unii Europejskiej (Francja, Niemcy) już od wielu lat działają programy mające na celu ograniczenie podaży białka przy zastosowaniu dodatków aminokwasów krystalicznych oraz uzyskanie niższej produkcji amoniaku. I tak, coraz więcej uwagi poświęca się wartości biologicznej białka paszy. Wartość tę determinuje zawartość aminokwasów egzogennych, zwłaszcza lizyny i metioniny oraz tryptofanu i treoniny. Białko i aminokwasy są niezbędnymi składnikami do wzrostu i rozwoju tkanek, narządów oraz wchodzą w skład ważnych enzymów, hormonów i innych ciał biologicznie czynnych. W żywieniu świń zaleca się stosowanie odpowiedniej ilości białka i lizyny, a w stosunku do zawartości lizyny dostosowywanie ilości pozostałych aminokwasów według tzw. profilu białka idealnego.
Aminokwasy są cegiełkami, z których składają się białka organizmów, zarówno roślinnych jak i zwierzęcych. W większości białek występuje 20 tych samych aminokwasów, ale w różnych proporcjach, co między innymi powoduje zmienność we właściwościach i jakości odżywczej białek. Tak jest w białkach paszy i w białkach ciała zwierząt. Organizm zwierzęcia wymaga dostarczania z paszą aminokwasów, szczególnie tych, których sam nie może wytworzyć. Wymaga także zaopatrzenia w grupy aminowe, niezbędne do syntezy aminokwasów wytwarzanych w organizmie. Spośród 20 aminokwasów, 9 z nich musi być dostarczana w paszy. Należą do nich: lizyna, metionina, treonina, tryptofan, fenyloalanina, histydyna, izoleucyna, leucyna oraz walina.
Głównym źródłem aminokwasów oraz grup aminowych jest białko pasz. Składniki pasz różnią się znacznie, zarówno jeśli chodzi o zawartość białka, jak i składu aminokwasowego. Ziarna zbóż charakteryzują się niską zawartością białka, podczas gdy nasiona roślin strączkowych, rośliny oleiste, składniki pasz pochodzenia zwierzęcego, takie jak: mączka kostna, mięsna lub rybna, są składnikami bogatymi w białko. Obowiązujący zakaz stosowania mączek zwierzęcych w żywieniu zwierząt zmusza do poszukiwania alternatywnych źródeł białka, w tym aminokwasów syntetycznych.
Białko pasz pochodzenia roślinnego, w porównaniu z potrzebami organizmu współczesnych genotypów szybko rosnących świń, zawiera za mało aminokwasów niezbędnych (egzogennych) w stosunku do sumy pozostałych aminokwasów endogennych. W szczególności w niedoborze znajdują się najczęściej takie aminokwasy jak: lizyna, metionina, treonina i tryptofan. Lizyna jest pierwszym aminokwasem limitującym wartość biologiczną białka pasz dla świń, gdyż spośród aminokwasów niezbędnych jest jej najmniej w stosunku do zapotrzebowania.
Zapotrzebowanie świń na poszczególne niezbędne aminokwasy w celu pokrycia potrzeb bytowych (stała odbudowa białek organizmu) lub na odkładanie białka w tkankach organizmu (wzrost zwierząt, rozwój płodu)) są wartościami względnie stałymi. Zapotrzebowanie takie jest charakteryzowane stałymi proporcjami między poszczególnymi aminokwasami niezbędnymi. Suma potrzeb bytowych oraz na określone odłożenie białka stanowi o zapotrzebowaniu zwierzęcia na aminokwasy. Zapotrzebowanie to zmienia się w zależności od genotypu, etapu rozwoju i wzrostu, stanu fizjologicznego, środowiska, a także czynników żywieniowych (tab.2).
Tab. 2. Zalecane zawartości energii, białka i aminokwasów w 1 kg mieszanki pełnodawkowej dla różnych grup technologicznych świń (IFŻZ, 1993).
|
Grupa technologiczna |
Składniki |
|||||
|
Energia metaboliczna (MJ) |
Białko strawne (%) |
Lizyna (%) |
Metionina + cysteina (%) |
Treonina (%) |
Tryptofan (%) |
|
|
Prosięta, do 10 kg Warchlaki, 10-30 kg Tuczniki, 30-70 kg 70-110 kg Lochy w ciąży Lochy w laktacji |
13,0 12,7 12,5 12,5 11,5 13,0 |
17,5 14,6 13,5 12,0 10,0 13,5 |
1,30 1,02 0,90 0,75 0,50 0,85 |
0,78 0,61 0,54 0,45 0,35 0,55 |
0,81 0,63 0,56 0,47 0,40 0,60 |
0,23 0,18 0,16 0,14 0,10 0,16 |
Za podstawę bilansowania aminokwasów przyjęto lizynę, zakładając zapotrzebowanie na ten aminokwas za 100 (w jednostkach wagowych), ilość pozostałych egzogennych aminokwasów (metionina z cystyną, treonina i tryptofan) wyraża się w procentach zawartości lizyny. Dodając syntetyczną L-lizynę do paszy można osiągnąć zgodną z zapotrzebowaniem świń proporcję z następnymi po lizynie aminokwasami ograniczającym (tab.3.).
Tab.3. Zalecane proporcje zawartości aminokwasów w 1 kg mieszanki pełnoporcjowej dla tuczników (wg różnych źródeł).
|
Polska (IFŻZ, 1993) |
Niemcy (Degussa, 1999) |
USA (NRC, 1998) |
||||||
|
Masa ciała, kg |
– |
– |
25-40 |
40-70 |
70-105 |
20-50 |
50-80 |
80-120 |
|
Przyrost dzienny, g |
700 |
800 |
– |
<p font-weight: normal, background: none
    Najpopularniejsze artykuły NAJNOWSZE WIADOMOŚCI [s4u_pp_featured_products per_row="2"] INNE ARTYKUŁY AUTORA
ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG) | ||||
