Gdy za oknem robi się ciepło, do życia budzą się muchy. Nielubiane przez mieszkańców miast i wsi. Jednak w gospodarstwach, zwłaszcza tych, gdzie prowadzony jest chów zwierząt, są nie lada wyzwaniem. Największe ich skupienie występuje, bowiem, w pomieszczeniach inwentarskich. Uciążliwe są nie tylko dla zwierząt, ale i gospodarzy. Podpowiadamy, jak z nimi walczyć.
Mucha domowa (Musca domestica) to pospolity owad występujący na całym świecie. Żywotność pojedynczego osobnika wynosi ok. 4 tygodni. W budynkach gospodarskich może przezimować w stanie obniżonej aktywności życiowej. Mimo stosunkowo krótkiego okresu życia muchy potrafią przysporzyć nie lada problemów. Nękane zwierzęta żyją w dyskonforcie zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Ta niekorzystna sytuacja sprawia, że wydajność produkcji zwierzęcej zdecydowanie spada. Krowy mleczne dają mniejsze ilości mleka, które charakteryzuje się gorszą jakością. Bakterie i wirusy, które przenoszone są przez muchy mogą przedostawać się do mleka przez urządzenia udojowe, a także gumy strzykowe.
Szacuje się, że spadek mleczności krów może wynosić nawet do 20 proc., a w przypadku opasów spadki masy ciała mogą wynosić do 6 kg/szt. Gorszą jakością charakteryzuje się nie tylko mleko, ale także mięso. Gorsza jakość mięsa pochodzącego od krów nękanych przez muchy związana jest z nieustanną produkcją hormonów stresu, takich jak: ACTH, adrenalina i inne. Nie należy zapominać, że w wyniku dużej ilości much rozród bydła ulega zdecydowanemu pogorszeniu.
Obecność much w gospodarstwie poza uciążliwością w stosunku do zwierząt oraz negatywnym wpływem na rozród, stanowi poważne zagrożenie epidemiczne. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że na powierzchni ciała mucha może przenosić do 6 mln, a w jelicie nawet do 30 mln mikroorganizmów. Wśród tych mikroorganizmów są takie, które powodują bardzo groźne choroby, np. dur brzuszny, cholera, gruźlica, polio, salmonelloza, wąglik itp. Dla zwierząt najbardziej niebezpieczne są: dezynteria, salmonelloza, kolibakterioza, bruceloza, gruźlica. W stadach mlecznych duża ilość much może przyczynić się do mastitis. Stwierdzono także, że muchy mogą przenosić stadia przetrwalnikowe pasożytów. Uciążliwość i zagrożenie jakie niesie za sobą obecność much sprawiają, że są one nieakceptowalna w gospodarstwie.
W ciepłych i nasłonecznionych miejscach
Muchy to owady, które preferują ciepłe i nasłonecznione miejsca. Ich duże zagęszczenie występuje głównie w kojcach dla prosiąt, cielętnikach, promiennikach, lampach, wymionach loch itp. Często w dużej ilości muchy występują w miejscach składowania pasz, gdzie odżywiają się. Owady te żywią się substancjami płynnymi, pokarmy twarde np. pasze pobierają po rozpuszczeniu śliną – wstępnym trawieniu. Muchy chętnie korzystają z pasz, które zawierają dużo aromatów, słodzików czy tłuszczów. Pasze w skład których wchodzą te komponenty dedykowane są głównie dla zwierząt młodych, np. prosiąt.
Muchy często gromadzą się w miejscach składowania obornika. Związane jest to z tym, że po osiągnięciu dojrzałości płciowej składają jaja do kału, szczególnie świńskiego. Okres składowania jaj przez samicę wynosi od 2 do 5 dni. Jednorazowo samica składa ok. 100 jaj, a w ciągu całego życia od 600 do 2000 jaj. Szacunkowo przyjmuje się, że w 1 kg nawozu naturalnego pochodzenia świńskiego może rozwijać się 15 000 larw. Duża liczebność much oraz duża plenność sprawiają, że codziennie przychodzi na świat populacja liczniejsza od całej ludzkości. Dlatego należy dbać o porządek w gospodarstwie i zastosować skuteczne metody zwalczania. Zwalczając muchy nie wolno zapominać o bezpieczeństwie ludzi i zwierząt.
Profilaktyka na pierwszym miejscu
Chcąc ograniczyć liczbę much w gospodarstwie, należy postępować w myśl zasady: „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Zapobiegając występowaniu much, na pierwszym miejscu należy postawić na higienę w pomieszczeniach inwentarskich. Wartym polecenia sposobem ograniczenia występowania much jest stosowanie efektywnych mikroorganizmów do pasz i wody. Dodanie ich ogranicza powstawanie w pomieszczeniach inwentarskich gazów, które wabią muchy. Dobrą metodą zapobiegającą „wtargnięciu” much do pomieszczeń inwentarskich jest zamontowanie siatek w oknach. Systematyczna wymiana ściółki to kolejny ważny element profilaktyki w ograniczeniu występowania much. W sytuacji, gdy metody zapobiegawcze są niewystarczające, należy postawić na inne metody niechemiczne, takie jak: lepy, muchołapki czy lampy owadobójcze. Działanie lamp owadobójczych polega na emitowaniu światła o długości fal atrakcyjnych dla much. W ofercie handlowej znajdują się dwa rodzaje lamp. W lampach rażących muchy porażane są prądem elektrycznym, natomiast w urządzeniach wyposażonych we wkład lepny, owady przyklejają się do nieschnącego kleju. Lampy najlepiej spełniają swoje zadanie w pomieszczeniach mniejszych.
Stosując lampy należy pamiętać, aby umieścić je w odpowiednim miejscu, w innym przypadku nie spełnią swojego zadania lub efektywność takiego urządzenia będzie niepełna. Stosując lampy trzeba pamiętać, aby umieścić je z dala od okien, w ciemnym miejscu oraz tam, gdzie gromadzą się owady. Takie umiejscowienie lamp sprawi, że owady zareagują na emitowane światło. Na przykład dobrym miejscem do umieszczenia lamp są korytarze. Lampę należy zawiesić na wysokości 2–3,5 m. Zawieszając lampę trzeba pamiętać, że muchy lubią przebywać na posadzce, gdzie znajdują pożywienie. Dlatego im niżej lampa zostanie zawieszona, tym lepiej. Kupując lampę należy postawić na taką, która będzie dostosowana do wielkości pomieszczenia. Na pułkach sklepowych znajdują się lampy do pomieszczeń małych, o powierzchni od 20 do 45 m2, jak i większych – o powierzchni 180–200 m2. Dobrym oraz coraz powszechniejszym sposobem walki z muchami jest stosowanie pułapek feromonowych, dzięki którym wyłapywane są owady. Pułapki te wyglądają trochę jak wiadro, w którym znajduje się feromon.
Zapobiegając rozwojowi
Podejmując walkę z muchami, należy stawiać na produkty, które będą zapobiegać rozwojowi tych szkodników. Dostępne są preparaty, które skutecznie zwalczają muchy w fazie larwalnej. Preparaty te można stosować w różnych miejscach, np. chlewniach, kurnikach, oborach, wysypiskach śmieci itp. Aby spełniły swoje zadanie, należy je systematycznie stosować w ciągu całego sezonu ich wylęgu, a więc aż do momentu, gdy muchy przestają nadlatywać do pomieszczeń. Jeśli metody zapobiegawcze i niechemiczne są niewystarczające, a muchy występują w dużych ilościach, można skorzystać z rozwiązania bardziej radykalnego, a więc sięgnąć po środki chemiczne. Preparaty chemiczne są toksyczne, dlatego stosując je należy pamiętać o zachowaniu środków ostrożności, zarówno w stosunku do ludzi, jak i zwierząt. Należy bezwzględnie przestrzegać wskazań producenta, umieszczonych w etykiecie produktu. Takie postepowanie sprawi, że zabieg będzie skuteczny i bezpieczny.
Preparaty dedykowane do zwalczania much występują w postaci emulsji wodnych, proszków, sprayów, tabletek, koncentratów, zawiesin, farb czy granulatów. Najszybszą metodą zwalczania much jest oprysk, który należy rozpocząć od futryn, okien, i parapetów, nie należy także zapominać o kanałach gnojowych, a więc miejscach, gdzie w największej liczebności przebywają muchy. Proszki czy granulaty należy rozsypać na przykład na posadce. Niestety owady mogą uodparniać się na zbyt często stosowany preparat. Aby tego uniknąć, należy stosować rotację substancji czynnych preparatów. Po 1–2-krotnym zastosowaniu jednego preparatu należy postawić na inny, oparty na innej substancji czynnej. Chcąc jak najskuteczniej zwalczać muchy, należy stawiać na preparaty, dzięki którym zwalczane będą zarówno owady dorosłe, jak i larwy.
Przykładowe preparaty do zwalczania much w gospodarstwie
Maggots 2 SG – preparat w postaci granulatu, może być stosowany w kilku formach: polewanie, rozpylanie, posypywanie. Substancją czynną preparatu jest cyromazyna. Przeznaczony do zwalczania much w oborach, stajniach, chlewniach, w oborniku, ściółce itd. Zwalcza larwy much. Cena 5-kg opakowania w granicach 350–380 zł.
QuictBayt WG 10 – granulat do wyłożenia w pułapkach; można również, po sporządzeniu specjalnej zawiesiny, malować miejsca lub specjalnie przygotowane płyty, na które siadają muchy. Substancja czynna preparatu – imidaklopryd. Preparat działa w szerokim zakresie temperatury; według producenta – nawet w 30–35°C. Sprzedawany jest w różnej wielkości opakowaniach, a jego cena waha się od ok. 22 do ok. 90 zł.
Effect Ultimum – koncentrat emulgacyjny. Zawiera trzy substancje czynne: permetrynę, tetrametrynę, butotlenek piperonylu. Działa już po 24 godz. od zastosowania. Preparat należy stosować w obszarach prywatnych lub publicznych na powierzchniach gładkich, wewnątrz pomieszczeń, w pojazdach transportujących zwierzęta itd. Przeznaczony do profesjonalnego zastosowania. Cena, w zależności od wielkości opakowania – od ok. 50 do ok. 200 zł.
Afanisep 25 WP – środek w postaci proszku. Substancja czynna – permetryna. W pomieszczeniach inwentarskich środek można rozrobić z cukrem pudrem i umieścić w widocznym dla zwierząt miejscu, lecz niedostępnym dla dzieci i zwierząt. Taką mieszaninę można stosować zarówno w postaci suchej, jak i rozwodnionej. Zwabione muchy pobierają śmiertelną dawkę substancji czynnej. Cena 1-kg opakowania wynosi ok. 400 zł.
Cipexen 100 – substancją czynną preparatu jest cypermetryna. Jeden litr środka wystarcza na opryskanie 2000 m2, a przy zamgławianiu – nawet 10 0000 m2. Do stosowania wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Cena 1 l preparatu – ok. 170 zł.
Aspermet 200 EC – koncentrat do sporządzenia oprysku. Substancją czynną preparatu jest permetryna. Aż 20-proc. stężenie substancji czynnej sprawia, że butelka o pojemności 250 ml wystarcza na zabezpieczenie 500 m2. Preparat dostępny w opakowaniach różnej wielkości. Cena – od 49 (250 ml) do ok. 950 zł (5 l).
Fendona Pro – środek zawiera substancję czynną alfa-cypermetrynę, która charakteryzuje się szybkim działaniem. Już po 30 minutach od zastosowania, unieszkodliwia owady, doprowadzając do ich śmierci w ciągu 24 godz. Co godne podkreślenia, jak zapewnia producent, preparat jest mało toksyczny dla ludzi i zwierząt. Cena opakowania o pojemności 500 ml to ok. 250 zł.
dr inż. Przemysław Kardasz
Polowa Stacja Doświadczalna IOR-PIB w Winnej Górze
