Uprawa międzyplonów w pewnym stopniu rekompensuje negatywne skutki wysokiego udziału zbóż w strukturze zasiewów. Jest także odpowiedzią na unijny wymóg wydłużenia płodozmianu.
Rośliny uprawiane w międzyplonach wykorzystywane są nie tylko jako element poprawiający bilans paszowy, ale także jako zielony nawóz. Wzbogacając glebę służą odbudowie próchnicy i żyzności gleby. Wysiane po roślinie wcześnie schodzącej z pola np. rzepaku ozimym mogą dać 15-30 t/ha biomasy bogatej w cenne składniki pokarmowe. Dzięki temu możliwe jest poczynienie pewnych oszczędności w nawożeniu pod rośliny następcze. Międzyplony oddziałują fitosanitarnie i fitomelioracyjnie, tym samym wpływają korzystnie na właściwości fizyczne gleby, poprawiają jej produktywność. Roślinami fitosanitarnymi są np. gorczyca biała czy rzodkiew oleista oraz gatunki strączkowych, które głęboko penetrują glebę przez co działają także fitomelioracyjnie. Uwalniają z głębszych warstw gleby składniki mineralne (np. fosfor, wapń, potas) niedostępne dla większości roślin uprawnych, np. zbóż. M.in. z tych powodów gatunki roślin strączkowych są powszechnie wykorzystywane w międzyplonach.
Poplony pełnią też ważną funkcję ochronną dla gleby. Zabezpieczają ją w naturalny sposób w okresie letnim, jesiennym oraz zimowym przed niekorzystnym wpływem czynników abiotycznych, tj. wiatru i deszczu. Zapobiegają w ten sposób odparowywaniu wody, przesuszeniu gleby, spływom, erozji wietrznej i wodnej. Ich uprawa niesie ze sobą wiele korzyści. Po likwidacji poplonu uzyskuje się lepszy stan i uwilgotnienie gleby dla kolejnych upraw, mimo że (zwłaszcza w okresie letnim) zarzuca się im wyciąganie wody z gleby. Roślinom uprawianym w poplonie (jak wszystkim innym) do wzrostu i rozwoju niezbędna jest woda.
Międzyplon ścierniskowy
Wpływ na dobór roślin do mieszanki na międzyplon ścierniskowy ma termin zbioru uprawy schodzącej z pola. Międzyplony ścierniskowe mogą być jedno lub wielogatunkowe. Szansę powodzenia uprawy zwiększa wysiew mieszanki kilku gatunków, szczególnie wówczas gdy warunki agrometeorologiczne w trakcie wegetacji okażą się niekorzystne dla jednego z komponentów to inne sobie poradzą. Ustalając skład mieszanki kilkugatunkowej, dobrane komponenty powinny cechować się zbliżonymi wymaganiami glebowymi i długością wegetacji.
Rośliny wykorzystywane w międzyplonie ścierniskowym i ich optymalny termin siewu:
- do końca lipca – łubin żółty, słonecznik, bobik;
- do 5 sierpnia – kapusta pastewna, rzepak ozimy, rzepak jary, groch siewny, łubin wąskolistny, seradela, wyka jara;
- do 15 sierpnia – rzodkiew pastewna, rzodkiew oleista, facelia, gorczyca.
W przypadku siewu międzyplonu ścierniskowego jako element proekologiczny (EFA) do mieszanki dobrać trzeba przynajmniej dwa komponenty i nie mogą to być wyłącznie gatunki zbożowe. Określić należy jaki jest cel uprawy, czy mieszanka ma być możliwie tania i realizować jedynie EFA, służyć jako komponent paszowy, czy uprawiana jest na zielony nawóz. Międzyplon ścierniskowy jako element proekologiczny (EFA) trzeba wysiać we właściwym terminie, musi on pozostać na polu przez określony czas. Istnieją dwie możliwości realizacji tego wymogu.
- Rolnik może wybrać stały termin wysiewu i utrzymania mieszanki:
- wysiew od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia danego roku. W praktyce jest on najczęściej przeprowadzany właśnie w tym terminie lub nieco wcześniej, zwłaszcza gdy jest dość sucho;
- utrzymanie na polu co najmniej do dnia 15 października.
- Indywidualne podejście:
- wysiew w okresie od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia;
- utrzymanie przez co najmniej 8 tygodni od dnia wysiewu mieszanki.
Decydując się na indywidulane podeście, fakt ten należy zgłosić w terminie 7 dni od siewu w stosownym oświadczeniu w BP Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Po upływie tego terminu obowiązuje wariant pierwszy – stałego utrzymania międzyplonu na polu, tj. do 15 października. Dla praktyki oznacza to ograniczenie możliwości siewu zbóż ozimych w terminach optymalnych.
Dobór gatunków
Skład gatunkowy mieszanek dobierać można dowolnie i kombinacje są niemalże nieograniczone. Przy komponowaniu należy brać pod uwagę, jaka roślina uprawiana będzie w plonie głównym. W przypadku, gdy będzie to gatunek zboża ozimego to w międzyplonie nie wysiewa się zbóż jarych, ponieważ prowadzi to do rozszerzenia chorób grzybowych, zwłaszcza podstawy źdźbła. Brać pod uwagę trzeba rodzaj gleb. Pod tym względem większych wymagań nie ma gorczyca biała i facelia. Na glebach lekkich sprawdza się: łubin żółty, facelia, seradela. Na cięższych: groch siewny pastewny, rzodkiew oleista, słonecznik, gorczyca biała, łubin wąskolistny, mieszanki z trawami – życica trwała, kupkówka pospolita. Na glebach żyznych: rzepak, rzepik ozimy, bobik, wyka jadalna. Nie bez znaczenia są warunki pogodowe w danym roku uprawy i w przypadku, gdy na obszarze przeznaczonym pod zasiew występuje susza lepiej zrezygnować z gatunków strączkowych (także jako komponentu mieszanki) chyba, że przewidywane są opady deszczu. W bardziej suchych warunkach lepiej radzą sobie facelia, seradela, czy słonecznik.
Przykłady gospodarskich mieszanek międzyplonu ścierniskowego:
- gorczyca biała (2-5 kg) + mieszanka zbożowa jara (ok. 180-200 kg)
- gorczyca biała (10 kg) + facelia (6 kg)
- gorczyca biała (10 kg) + słonecznik (10 kg)
- gorczyca biała (15 kg) + rzodkiew oleista (15 kg)
- bobik (100 kg) + groch pastewny (100 kg)
- bobik (120 kg/ha) + łubin wąskolistny (80 kg/ha) + groch pastewny 40 kg/ha
- facelia (3 kg) + seradela (30 kg)
- facelia (4 kg) + łubin żółty (80 kg)
- łubin żółty (100 kg) + groch pastewny (100 kg/ha)
- łubin wąskolistny (140 kg) + groch pastewny (100 kg/ha)
- łubin wąskolistny (100 kg/ha) + groch pastewny (60 kg/ha) + wyka jara (45 kg/ha).
Przykłady gotowych mieszanek wielogatunkowych
Firma DSV Polska:
TerraLife Aqua Pro (25 – 30 kg/ha) – facelia, len oleisty, słonecznik, owies szorstki, ramtil, sorgo, krokosz barwierski;
TerraLife BetaSola (35 – 40 kg/ha) – owies szorstki, ramtil, wyka jara, koniczyna aleksandryjska, rzodkiew oleista;
TerraLife Mieszanka Gorzowska (50 kg/ha) – życica wielokwiatowa, koniczyna inkarnatka, wyka ozima;
TerraLife MaispromTR Greening 50 (30 – 35 kg/ha) – kapusta abisyńska, koniczyna aleksandryjska, groch pastewny, koniczyna inkarnatka, len oleisty, koniczyna perska, facelia, koniczyna czerwona, rzodkiew głęboko korzeniąca, krokosz barwierski, koniczyna szwedzka, ramtil, owies szorstki, seradela, wyka jara, słonecznik, sorgo, koniczyna biała, wyka ozima;
TerraLife N-Fixx (40 – 45 kg/ha) – facelia, len oleisty, słonecznik, ramtil, sorgo, groch pastewny, wyka jara, seradela, koniczyna aleksandryjska;
TerraLife Rigol TR (20 – 22 kg/ha) – facelia, len oleisty, słonecznik, owies szorstki, ramtil, wyka jara, koniczyna aleksandryjska, rzodkiew głęboko korzeniąca, kapusta abisyńska, gryka, lnianka siewna;
TerraLife Warmseason (25 – 30 kg/ha) – len oleisty, ramtil, sorgo, wyka jara, koniczyna aleksandryjska, kapusta abisyńska.
Firma FN Granum:
MP 1 (25-30 kg/ha) – gorczyca biała, rzodkiew oleista, gryka;
MP 3 (25-30 kg/ha) – gorczyca biała, wyka siewna, łubin wąskolistny, facelia, słonecznik;
MP 5 (50-70 kg/ha) – groch siewny, łubin wąskolistny, gryka, facelia, słonecznik, seradela.
