Miedź jest drugim po borze mikroelementem, którego najczęściej brakuje w naszych glebach i roślinach. Szacuje się, że około 60 proc. zasiewów pszenicy wykazuje niedobory miedzi.
Z tego powodu cierpią nie tylko rośliny, ale mogą też zwierzęta, bowiem miedź stanowi ważny składnik mineralny, dla ich prawidłowego funkcjonowania. Rośliny pobierają miedź w postaci kationów Cu2+ lub (bardziej efektywnie) schelatowanej formy tego składnika.
Na niedobór miedzi silnie reagują zboża
Na jej niedobór silnie reagują podstawowe zboża, w tym głównie pszenica i owies, ale też: szpinak, sałata, pomidor, tytoń, lucerna, len, gryka, w mniejszym stopniu: ziemniak, rzepak i rośliny strączkowe.
Miedź uważana jest za najważniejszy mikroelement dla zbóż, mimo że nie jest przez nie pobierana w zbyt dużych ilościach, przeciętnie 50-100 g Cu w przeliczeniu na 1 ha. Na ogół więcej Cu (ponad 100 g/ha) pobierają: buraki, szpinak, marchew i pomidory.
Niedobór miedzi w zbożach powoduje wyraźny spadek plonu ziarna, mimo iż jej deficyt nie zawsze jest zauważalny. Często jednak, nawet przy niewielkim niedoborze Cu, plon pszenicy zmniejsza się od kilku do 20 proc.
- Przeczytaj również: Nawożenie pod uprawę ziemniaka. Jaki nawóz fosforowo-potasowy?
- Przeczytaj również: Wiosenne wapnowanie – termin, jaki nawóz wapniowy i dawka, kiedy wapno przedsiewnie
- Przeczytaj również: Wiosenna orka w wyjątkowych sytuacjach
Powodem są zaburzenia, w produkcji i żywotności pyłku, co zakłóca zapylanie i wiązanie ziarniaków, a w konsekwencji ogranicza liczbę ziaren w kłoskach i kłosie oraz plon. Cu należy do składników względnie ruchliwych w roślinie i w pewnym stopniu przemieszcza się, ze starszych do młodszych liści, co warunkuje wówczas, w miarę dobre zaopatrzenie w ten składnik.
Tak dzieje się przy, co najmniej średniej zasobności gleby w przyswajalne formy Cu. Z kolei przy dużym deficycie w glebie i roślinie, przemieszcza się w niewielkim stopniu i wówczas objawy niedoboru widoczne są na najmłodszych liściach, w postaci tzw. choroby nowin.
Objawy niedoboru miedzi na zbożach
We wczesnych fazach wegetacji zbóż, objawy niedoboru występują w postaci jasnych (bielejących) i skręconych końców młodych liści (świński ogonek), w kolejnym okresie także liści flagowych. W efekcie następuje przedwczesne i słabe kłoszenie oraz bielenie i sterylność kłosów (brak ziaren).
- Przeczytaj również: Jak przygotować pole pod strip-till?
- Przeczytaj również: Fakty i mity o uprawie bezorkowej
Duży deficyt Cu powoduje także zanik jędrności pędów i liści, co nadaje roślinom wygląd przywiędły, mimo dobrego zaopatrzenia w wodę. Ogranicza bowiem lignifikację ścian komórkowych i tworzenie tkanki mechanicznej, co zwiększa podatność na wyleganie.
Niedobór Cu zakłóca rozwój roślin, u zbóż dochodzi do przedłużenia fazy krzewienia, zahamowaniu ulega wzrost pędu głównego przy jednoczesnym zwiększeniu liczby bocznych. Stąd niedobór Cu powoduje większą podatność roślin na wyleganie, wymarzanie i choroby grzybowe.
Miedź spełnia także ważną rolę w funkcjonowaniu enzymów regulujących asymilację i oddychanie roślin, przemiany związków azotowych w białka oraz tworzenie związków żelaza koniecznych do syntezy chlorofilu.
Objawy niedoboru miedzi na innych roślinach
Innym objawem jest kruchość i łamliwość źdźbeł występująca na wysokości 15-30 cm poniżej kłosa Na plantacjach konopi występuje tzw. gąbczastość łodyg, które na 2/3 wysokości stają się miękkie (wiotkie) i załamują się.
Na cebuli typowym objawem jest słabo wykształcony, cienki, skręcony, przywiędły, często żółty szczypior. Na jabłoniach – więdnięcie wierzchołków liści i ich stopniowe zamieranie oraz pękanie kory.
Doglebowe i dolistne stosowanie miedzi
Niedobór Cu występuje zwykle na glebach lekkich, ale też zwięźlejszych o pH powyżej 7, poza tym glebach bogatych w związki próchniczne, gdzie dochodzi do silnego wiązania Cu z materią organiczną i mniejszą dostępnością dla roślin. Optymalne pH dla dobrej przyswajalności Cu zawiera się w przedziale 5-6,5.
Nawozy miedziowe można stosować doglebowo lub dolistnie. Jednak wniesione doglebowo, np. w siarczanie miedzi, są przeciętnie 10-krotnie słabiej przyswajane. Niemniej większa dawka tego nawozu (20-30 kg/ha) powinna zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin w Cu w okresie 3-5 lat.
Z dawką 30 t obornika wprowadza się do gleby przeciętnie 120 g Cu, co w zasadzie powinno zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin, zwłaszcza że jest ona zatrzymywana (sorbowana) przez kompleks sorpcyjny, a więc nie ulega łatwo wymyciu, zwłaszcza z gleb zwięźlejszych.
Dokarmianie dolistne chelatami Cu lub Cu skompleksowanej z glicyną, należy prowadzić 2-3 krotnie w okresie wegetacji roślin, stosując jednorazowo 30-50 g/ha Cu. W przypadku zbóż, głównie w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło.