Ostatnie zmiany legislacyjne w prawodawstwie ochrony roślin i Dyrektyw Unijnych przyniosły pewne zawirowania na rynku preparatów ochrony roślin. Duża ilość substancji aktywnych a zarazem preparatów zniknęła z rynku, głównie z przyczyn proceduralnych (niewpisanie substancji aktywnej do Załącznika 1, Dyrektywy 91/414) lub zakończenia ważności rejestracji, a tym samym obrotu handlowego na terytorium naszego kraju.
Wciąż do najważniejszych szkodników należy stonka ziemniaczana. Chociaż walka jest już długa (od 60 lat), umiemy sobie radzić coraz lepiej, ale wciąż nie do końca skutecznie, głównie przez dużą liczbę małych niechronionych plantacji i ogrodów działkowych na których się owad chrząszcz z Kolorado” swobodnie namnaża. Nasilenie stonki ziemniaczanej w poszczególnych latach jest silnie zróżnicowane, a tym samym prognozowanie wielkości strat nie jest łatwe. Szczególnie szkodliwe są tu larwy stonki (bardzo żarłoczne), które w dużym nasileniu mogą całkowicie zniszczyć ulistnienie powodując tzw. gołożery. Zniszczenie 20% części asymilacyjnej liści jest sygnałem do wykonania zabiegu nalistnego.
W obecnym momencie na wielu plantacjach ziemniaka widoczne są już chrząszcze stonki oraz ich larwy. Zwalczanie stonki łatwo jest przeprowadzić, bo larwy są widoczne i można szybko obliczyć próg szkodliwości – tj. 15 larw na roślinie lub 2 chrząszcze na 25 roślinach. Dostępność insektycydów na stonkę jest duża i zwalcza się głównie larwy (przy okazji chrząszcze!) ok. czerwca lub lipca w formie oprysków nalistnych. Przy zwalczaniu stonki ziemniaczanej należy dodać, że na skuteczność działania insektycydów ma wpływ temperatura. W wyższej temp. powyżej 18oC lepiej działają insektycydy z grypy fosforoorganicznych, grupa pyretroidów działa dobrze poniżej 20oC, natomiast w bardzo ciepłe, gorące dni dobrze działają nereitoksyny (np. Bancol), bez wpływu na temperaturę otoczenia działają neonikotynoidy.
W ostatnim czasie do najnowszej generacji środków owadobójczych stosowanych w zwalczaniu szkodników ziemniaka, w tym stonki ziemniaczanej należą związki z grupy neonikotynoidów. Do grupy tej należą m.in. związki: tiametoksam, chlotianidyna, tiachlopryd, acetamipryd i imidachlopryd (tab.1).
Insektycydy z grupy neonikotynoidów zapewniają wysoki stopień bezpieczeństwa dla ludzi, praktycznie jest mało szkodliwy (IV klasa), a długość okresu karencji wynosi od 7 – 14 dni. Preparaty te w stosunku dla owada charakteryzują się działaniem kontaktowym (może wnikać do organizmu owada przez kutikulę) i żołądkowym (przez przewód pokarmowy). Mechanizm działania preparatu w organizmie owada polega w dużym uproszczeniu na wywołaniu zakłóceń w prawidłowej reakcji układu nerwowego. Po zastosowaniu związków z grupy neonikotynoidów następuje zakłócenie procesu przekazywania impulsu w synapsie, tzn. związek chemiczny blokuje działanie enzymu esterazy acetylocholinowej. Związki z grupy neonikotynoidów przenikają przez liście, łodygi i korzenie, a następnie przemieszczają się systemicznie transportowane wraz z wodą i solami mineralnymi do wszystkich tkanek rośliny. Tym samym insektycydy te charakteryzuje się układowym działaniem w chronionej roślinie. Preparaty wykazują wysoką aktywność zarówno na najbardziej wrażliwe stadia larwalne L1 – L2, jak i mniej wrażliwe L3 – L4 oraz osobniki dorosłe. Preparat może być stosowany w szerokim zakresie temperatur i w odróżnieniu od innych preparatów zachowuje wysoką skuteczność w każdych warunkach. Długotrwałe działanie obserwowane wkrótce po zabiegu utrzymuje się od 3 do 5 tygodni, co pozwala na ograniczenie ilości zabiegów przed stonką do jednego.
Tabela 1. Insektycydy do zwalczania stonki ziemniaczanej w 2009 r.
| Insektycyd – nazwa handlowa | Substancja aktywna | Dawka/ha (g, l, kg, ml) | Karencja w dniach |
| neonikotynoidy | |||
| Actara 25 WG | tiametoksam | 80 g | 14 |
| Apacz 50 WG | chlotianidyna | 40- 45 g | 7 |
| Calypso 480 SC | tiachlopryd | 50-100 ml | 3 |
| Mospilan 20 SP | acetamipryd | 80 g | 3 |
| Nuprid 200 SL* | imidachlopryd | 125-150ml | 3 |
| ProAgro 100 SL | imidachlopryd | 100 ml | 3 |
| Proteus 110 OD* | tiachlopryd + deltametryna | 0,3-0,4 l | 14 |
| nereistoksyny | |||
| Bancol Super 500 SC | bensultap | 0,4 l | 3 |
| karbonylohydrazydy | |||
| Alverde 240 SC* | metaflumizon | 0,2-0,25 l | 14 |
| pochodne benzoilomocznika | |||
| Nomolt 150 SC | teflubenzuron | 0,25 l | 14 |
| pyretroidy | |||
| zeta-cypermetryna | 0,15-0,2 l | 14 | |
| deltametryna | 0,2-0,3 l | 7 | |
| Deltametryna | 0,4-0,5 l | 7 | |
| Deltametryna | 12 tabl. | 7 | |
| alfa-cypermetryna | 80-100 ml | 7 | |
| cypermetryna | 0,1-0,12 l | 14 | |
| cypermetryna | 0,25-0,3 l | 14 | |
| beta-cyflutryna | 0,2-0,3 l | 7 | |
| deltametryna | 50-75 ml | 7 | |
| deltametryna | 0,2-0,3 l | 7 | |
| alfa-cypermetryna | 0,2 l | 7 | |
| gamma-cyhalotryna | 80 ml | 14 | |
| zeta-cypermetryna | 0,15-0,2 l | 14 | |
| lambda-cyhalotryna | 0,12-0,16 l | 7 | |
| esfenwalerat | 0,2-0,25 l | 14 | |
| mieszaniny | |||
| Nurelle D 550 EC | chloropiryfos + cypermetryna | 0,4-0,6 l | 30 |
| Zaprawianie w czasie sadzenia | |||
| Prestige 290 FS | Imidachlopryd + pencycuron | 75 ml/100 kg bulw | – |
* – NOWOŚĆ – rejestracja styczeń/luty 2009
1)opracowanie na podstawie materiałów (etykiet) MRiRW (www.minrol.gov.pl) z dnia 2009.03.16, (karencja – oznacza okres od ostatniego zabiegu do zbioru)
Na początku lutego br. zarejestrowano 3 nowe produkty do zwalczania stonki ziemniaczanej, gdzie dwa środki pochodzą z grupy neonikotynoidów (działają układowo) i jeden z grupy karbonylohydrazydów (działanie powierzchniowe). Do grupy pierwszej należą 2 nowe insektycydy – Nuprid 200 SC (w formie koncentratu zawiesinowego) zawierający s.a. imidachlopryd oraz Proteus 110 OD (w formie emulsji olejowej) zawierający połączenie s.a. tiachloprydu z deltametryną. Środki te działają układowo, są praktycznie mało szkodliwe dla ludzi, a długość okresu karencji wynosi 3 dni dla Nuprid 200 SC (prewencja dla pszczół 21 dni – nie stosować dla upraw kwitnących lub gdy kwitną chwasty) i 14 dni dla Proteus 110 OD (prewencja dla pszczół nie dotyczy – tam gdzie w uprawie występują kwitnące rośliny lub chwasty, środek stosować po wieczornym oblocie pszczół). Podane środki w stosunku do owada charakteryzują się działaniem kontaktowym (mogą wnikać do organizmu owada przez kutikulę) i żołądkowym (przez przewód pokarmowy). Mechanizm działania preparatów w organizmie owada polega w dużym uproszczeniu na wywołaniu zakłóceń w prawidłowej reakcji układu nerwowego. Tym samym insektycydy te wnikają do tkanki roślin i charakteryzują się układowym działaniem w chronionej roślinie. Preparaty wykazują wysoką aktywność zarówno na najbardziej wrażliwe stadia larwalne L1 – L2, jak i mniej wrażliwe L3 – L4 oraz osobniki dorosłe. Preparaty mogą być stosowane w szerokim zakresie temperatur (powyżej 15oC ) i w odróżnieniu od innych preparatów zachowują swoją wysoką skuteczność. Przed przystąpieniem do zabiegu polowego przygotować odmierzoną dawkę środków i rozmieszać ją w zbiorniku opryskiwacza (z włączonym mieszadłem) napełnionego częściowo wodą, następnie dopełnić wody do żądanej ilości, pojemnik po środku wypłukać 3-krotnie wodą, którą wlewamy do zbiornika. W trakcie zabiegu unikać znoszenia cieczy roboczej na sąsiednie uprawy (szczególnie z kwitnącymi roślinami), a w celu ochrony innych stawonogów (owadów pożytecznych) określić strefą ochronną, gdy pole uprawne położone jest na skraju terenu nie użytkowanego rolniczo. Zabiegów w trakcie upałów letnich nie wykonujemy w godzinach południowych (przy dużej operacji słonecznej), lecz zawsze w godzinach porannych lub wieczornych (po oblocie pszczół) zachowując wszystkie środki ostrożności.
Nowością jest także trzeci środek Alverde 240 SC zawierający s.a. metaflumizon (nowa substancja i grupa chemiczna). Jest to środek owadobójczy o działaniu powierzchniowym na roślinie. W stosunku do owada (stonki) działanie to jest kontaktowe i żołądkowe. Charakterystyka środka mówi o tym, że jest on bezpieczny dla pszczół (okres prewencji – nie dotyczy tych pożytecznych owadów), selektywny – tym samym bezpieczny dla organizmów pożytecznych, odporny na zmywanie, skuteczny w szerokim przedziale temperatur na wszystkie stadia rozwojowe stonki ziemniaczanej (w doświadczeniach zachodnich dobrze działa nawet w wyższych temperaturach 25-29oC – informacje ze strony www producenta), co jest szczególnie ważne z powodu częstych anomalii temperaturowych (długich utrzymujących się upalnych dni) w poprzednich sezonach wegetacyjnych także w naszym kraju. Karencja (od ostatniego zabiegu do zbioru) środka wynosi dla upraw ziemniaka 14 dni. Można wykonywać maksymalnie 2 zabiegi tym insektycydem w sezonie wegetacyjnym (w przypadku większej ilości stosować przemienność preparatów z innych grup chemicznych).
Innymi szkodnikami letnimi są rolnice, które należą do rzędu motyli (Lepidoptera), rodziny sówkowatych (Noctuidae) i podrodziny Agrotinae. Są ważnymi szkodnikami wielożernymi plantacji ziemniaków, łącznie z drutowcami (Elateridae) oraz pędrakami (Melonthinae). Największe znaczenie gospodarcze mają gąsienice starszego pokolenia – barwy szaro-zielonej, które żyją pod ziemią i uszkadzają w znacznym stopniu bulwy ziemniaka tworząc w nich nieregularne wżery. Wżery i korytarze w bulwach ziemniaka są większej średnicy niż powodowane przez drutowce. Ochrona plantacji ziemniaka przed szkodnikami wielożernymi stanowi obecnie jeden z najważniejszych do rozwiązania problemów. Wpływ na liczniejsze występowanie rolnic miały przede wszystkim sprzyjające warunki pogodowe (ciepłe wiosny i letnie upały), jak i gradacja wzrostowa szkodnika w ostatnich latach.
Szkodliwymi gatunkami w ziemniaku (lecz także w zbożach, warzywach i burakach) są: rolnica zbożówka – Agrotis segetum Schiff., rolnica czopówka – Agrotis exclamationis L. i rolnica gwoździówka – Agrotis ipsilon Rott.
Owad dorosły rolnicy, to motyl o grubym, włochatym ciele, który nie ma znaczenia jako szkodnik. Zabarwienie motyli jest przeważnie szarobrunatne, skrzydła w spoczynku złożone są daszkowato. Motyle prowadzą nocną aktywność i nie są zauważane w ciągu dnia. Samice są jednak bardzo płodne i składają do 2000 jaj u nasady roślin. Dlatego szkodnik w krótkim czasie może namnożyć się na niespotykaną dotychczas skalę i powodować poważne straty plonu bulw. Termin ten w praktyce jest trudny do ustalenia. Można go jednak dobrze określić przez monitorowanie szkodnika- motyla najlepiej na pułapkach feromonowych firmy Medchem (www.medchem.pl). Wykładane w polu pułapki śledzą dynamikę lotów poszczególnych gatunków (w zależności od wybranego feromonu) motyli i wyłapują je do specjalnych pułapek lepowych. Następnie można określić szczyt lotów. W tym okresie następuje składanie jaj i rozwój gąsienic. Chemiczne zwalczanie szkodnika poprzez zabiegi nalistnego opryskiwania jest skuteczne tylko w pierwszym okresie rozwoju młodej gąsienicy, tj. kiedy żerują one jeszcze na częściach nadziemnych (ok. 3 tyg. od złożenia jaj przez motyle). Pokrywa się on zwykle z rutynowo wykonywanymi zabiegami zwalczania larw stonki ziemniaczanej. Aktualnym problemem jest także dobór środków chemicznych, gdyż dostępne i zarejestrowane insektycydy z grupy pyretroidów bardzo słabo działają w czasie letnich upałów i podwyższonej temperatury powyżej 20oC. Dlatego najbardziej efektywne są zabiegi wieczorne i nocne.
Tabela 2. Preparaty zalecane do zwalczania rolnic w ziemniakach.
| Insektycyd | Dawka na ha | Termin stosowania |
| stosowane nalistnie | ||
| Decis 2,5 EC | 0,3 l | występowanie młodych gąsienic na roślinach w sezonie wegetacyjnym, zabieg nalistny |
| Decis Tab | 12 tabletek | |
| Fastac 100 EC | 0,15 | |
| Karate Zeon 050 CS | 0,15-0,2 | |
| Patriot 2,5 EC | 0,3 l | |
| Rapid 060 CS | 0,08 l | |
| Ripcord Super 050 EC | 0,3 l | |
| Sumi Alpha 050 EC | 0,2-0,25 l |
“
