Koronawirus a praca cudzoziemca

Czy kryzys związany z pandemią koronawirusa spowodował zmiany prawa umożliwiające automatyczne odnawianie prawa do pobytu i pracy dla pracowników z zagranicy, szczególnie z Ukrainy? Jaka jest sytuacja cudzoziemców chcących przyjechać do Polski?

Wróciła od dawna nie rozwiązana kwestia wprowadzenia ułatwień pobytowych dla pracowników zza wschodniej granicy. Obywatele Ukrainy mogą przebywać w Polsce na trzech zasadach:

1) na podstawie karty stałego pobytu,

2) na podstawie wizy,

3) 90 dni w ramach ruchu bezwizowego.

W pierwszym przypadku do jej przedłużenia wystarczy wysłanie pocztą wniosku. Pobyt cudzoziemca w kraju uznaje się za legalny, jeśli wspomniany wniosek będzie złożony w okresie legalnego pobytu w kraju. W kolejnych dwóch przypadkach, by przedłużyć pobyt w Polsce obywatele Ukrainy muszą pojechać do siebie i wrócić.

Na przełomie kwietnia i maja br. z wydawaniem wiz obywatelom Ukrainy było różnie. Z informacji zawartej w piśmie Ambasady RP w Kijowie (AMB.KIJO-WK.3307.67.2020) czytamy, że od 4 maja br. zostało wznowione wydawanie wiz, przyjmowane też są wnioski o wydawanie wiz w celu wykonywania pracy w rolnictwie, sadownictwie, ogrodnictwie. Opis procedury wydawania wiz w trybie korespondencyjnym znajduje się na: https://www.vfseloba l.com/pola nd/ukraine/Polish/how-to-a pplv.html.

Sprawdźmy jak obowiązujące przepisy regulują pobyt cudzoziemców i co się zmieniło w czasie COVID-19.

Cudzoziemcy w Polsce

Cudzoziemców (w tym obywateli z Ukrainy), którzy do tej pory przebywają w Polsce nie muszą się martwić. Rozwiązania pobytowe wskazują obowiązują ce od:

• od 31 marca 2020 r. – tzw. tarcza antykryzysowa 1.0¹⁾,
• od 18 kwietnia 2020 r. – tzw. tarcza antykryzysowa 0,
• od 19 maja 2020 r. – tzw. tarcza antykryzysowa 0^,

które wprowadziły zmiany do ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (zwanej specustawą²⁾).

Jakie zatem mamy nowe rozwiązania w specustawie wprowadzone tarczami antykryzysowymi?

Umożliwienie cudzoziemcom przedłużenia z mocy prawa (tarcza 1.0 oraz 2.0):

1) upływających w okresie stanu epidemii okresów ważności zezwoleń na pobyt czasowy;

2) okresów pobytu i okresów ważności wiz krajowych w przypadkach, gdy ostatni dzień okresu pobytu na podstawie takich wiz wypadałby w okresie stanu epidemii;

3) okresów ważności zezwoleń na pracę i zezwoleń na pracę sezonową oraz okresów dopuszczalnej pracy na podstawie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanych do ewidencji oświadczeń;

4) wypadających w okresie stanu epidemii okresów ważności kart pobytu;

5) wypadających w okresie stanu epidemii terminów na złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, o przedłużenie wizy lub o przedłużenie pobytu w ramach ruchu bezwizowego;

6) wypadających w okresie stanu epidemii terminów opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (wynikających z art. 299 ust. 6 ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, Dz. U. z 2020 r. poz. 35);

7) wypadających w okresie stanu epidemii terminów dobrowolnego powrotu określonych w decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu;

8) wypadających w okresie stanu epidemii okresów ważności tymczasowych zaświadczeń tożsamości cudzoziemca

– do 30. dnia następującego po dniu odwołania tego stanu (na podstawie artykułów: 15zd ust. 3, 15zd ust. 1, 15zzq, 15z² ust. 1, 15z, 15zzza, 15zzzb, 15z³ ust. 1 specustawy).

Stan zagrożenia epidemicznego ogłoszono 14 marca 2020 r. i trwał do 20 marca 2020 r. Od 20 marca 2020 r. mamy stan epidemii³⁾). Stan ten obowiązuje w chwili obecnej. Ustawodawca przewiduje ewentualność powrotu do stanu zagrożenia epidemicznego. Wtedy wspomniany upływ 30 dni liczony będzie od dnia odwołania ostatniego ze stanów.

Ponadto rozwiązania prawne obejmują uznanie za legalny pobyt cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w przypadkach, gdy w dniu, od którego po raz pierwszy ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, przebywali oni na tym terytorium na podstawie krótkoterminowych tytułów pobytowych, tj.:

• w ramach ruchu bezwizowego,
• na podstawie wiz Schengen wydanych przez organy polskie,
• wiz Schengen lub wiz długoterminowych wydanych przez inne państwa obszaru Schengen,
• dokumentów pobytowych wydanych przez inne państwa obszaru Schengen,
• wiz długoterminowych lub dokumentów pobytowych wydanych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej, które nie są państwami obszaru Schengen (gdy zgodnie z prawem Unii Europejskiej takie wizy lub dokumenty uprawniają do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– od dnia następującego po ostatnim dniu legalnego pobytu wynikającego z tych tytułów do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu epidemii, w zależności od tego, który obowiązywał jako ostatni (art. 15z¹ ust. 1 specustawy).

Szczególne rozwiązania dla cudzoziemców w Polsce w czasie epidemii COVID-19 wprowadziła tarcza antykryzysowa 3.0. Przede wszystkim umożliwiła to co w poprzednich tarczach było, ale w praktyce nie funkcjonowało (z uwagi na rozbieżności interpretacyjne). A przede wszystkim dodano do specustawy takie zapisy:

1) jeżeli na skutek skorzystania przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi uległy zmianie warunki wykonywania przez niego pracy określone w:

• zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
• zezwoleniu na pracę,
• zezwoleniu na pracę sezonową,
• oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy⁴⁾

– to cudzoziemiec może wykonywać pracę na tych zmienionych warunkach bez konieczności zmiany zezwolenia, uzyskania nowego zezwolenia lub wpisania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (nowo dodany art. 15z⁵ specustawy);

2) termin ważności kart pobytu członka rodziny obywatela UE, dokumentów potwierdzających prawo stałego pobytu i kart stałego pobytu członka rodziny obywatela UE, który upłynął w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID‑19, przedłuża się do 30. dnia od dnia odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, nie wydaje się i nie wymienia wspomnianych dokumentów (nowo dodane art. 15z⁶ ust. 1–3 specustawy);

3) termin ważności dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” (o którym więcej w art. 276 ustawy o cudzoziemcach⁵⁾, i który upłynął w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonych w zw. z COVID-19), przedłuża się do 30. dnia od dnia odwołania tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni (nowo dodane art. 15z⁶ 5–6 specustawy);

5) zezwolenie na pracę (o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) nie jest wymagane w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonych w związku z COVID-19 oraz do 30. dnia następującego po odwołaniu tego ze stanów, który obowiązywał jako ostatni, jeżeli:

• cudzoziemiec wykonuje pracę w zakresie podklas działalności określonych w art. 90 ust. 9 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz
• posiadał zezwolenie na pracę ważne po 13 marca 2020 r. lub
• posiadał oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń, w którym przynajmniej jeden dzień okresu pracy określonego w tym oświadczeniu przypada po 13 marca 2020 r. (nowo dodany art. 15z⁷ 1 specustawy).

Artykuł 15z⁷ ust. 1 specustawy stosuje się odpowiednio do przedłużenia zezwolenia na pracę oraz przedłużenia zezwolenia na pracę sezonową.

W przypadku cudzoziemca będącego obywatelem państwa określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 10 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ubiegającego się o wydanie wizy krajowej na terytorium tego państwa, odstępuje się od wymogu osobistego złożenia dokumentów, o których mowa w ustawie o cudzoziemcach, w związku z ubieganiem się o tę wizę (art. 15z⁹ specustawy).

Zgodnie z wytycznymi MRiRW i GIS dla producentów rolnych zatrudniających cudzoziemców przy pracach sezonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS COV-2 (ogłoszonymi 12 maja 2020 r.) koszt wykonania wymazu do testu PCR u pracowników po przybyciu na teren gospodarstwa, celem wykluczenia zakażenia, leży po stronie zatrudniającego pracowników gospodarza.

Cudzoziemcy chcą przyjechać

Od 14/15 marca 2020 r. międzynarodowe i krajowe połączenia lotnicze zostały zawieszone. Przekroczenie granicy lądowej też jest utrudnione, a dla obywateli Ukrainy było przez jakiś czas zawieszone (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 13 marca 2020 r. w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych).

Wjechać na teren Rzeczpospolitej Polskiej mogą małżonkowie obywateli polskich, dzieci obywateli polskich, osoby posiadające Kartę Polaka, osoby posiadające prawo stałego lub czasowego pobytu na terenie RP lub pozwolenie na pracę. Od 15 marca br. każdy przyjeżdżający do Polski z zagranicy zobowiązany jest poddać się badaniu przez służby medyczne. Pasażerowie bez objawów choroby wirusowej SARS COV-2 obywają 14-dniową kwarantannę. Pasażerowie, u których stwierdzone zostaną wyraźne symptomy choroby zostają skierowani do wyznaczonych punktów medycznych.

Obywatele Ukrainy podczas kontroli granicznej winni mieć paszport, wizę i dokumenty uprawniające do podjęcia pracy (czyli posiadać zezwolenia na pracę, zezwolenie na pracę sezonową, zaświadczenie o wpisie do ewidencji w sprawie pracy sezonowej lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium RP).

 Na przełomie kwietnia i maja br. z wydawaniem wiz obywatelom Ukrainy było różnie. Z informacji zawartej w piśmie Ambasady RP w Kijowie (AMB.KIJO-WK.3307.67.2020) czytamy, że od 4 maja br. zostało wznowione wydawanie wiz, przyjmowane też są wnioski o wydawanie wiz w celu wykonywania pracy w rolnictwie, sadownictwie, ogrodnictwie. Opis procedury wydawania wiz w trybie korespondencyjnym znajduje się na: https://www.vfseloba l.com/pola nd/ukraine/Polish/how-to-a pplv.html.

Podsumowując, w krótki czasie mamy wiele zmian przepisów. Czy są one satysfakcjonujące dla rolnika? Czy w praktyce przyjadą do nas cudzoziemcy (sąsiedzi zza wschodniej granicy) do pracy (sezonowej)? Czy jeśli przyjadą to będą mogli pracować podczas odbywania dwutygodniowej kwarantanny? Czas pokaże.

Podstawa prawna

• TARCZA 1.0: ustawa z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 568); TARCZA 2.0: Ustawa z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695); TARCZA 3.0: ustawa z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 875)
• Ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, oraz zmiany poz. 567, poz. 568, poz. 695, poz. 875)
• Na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 491)
• Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1482 z późn. zm.)
• Ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tekst. jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 35)