Wysokomleczne krowy w trakcie doby powinny wstawać wyłącznie do jedzenia lub doju. Pozostały czas powinny spędzać leżąc na wygodnym, czystym oraz suchym legowisku. W tym czasie przeżuwają wcześniej pobraną paszę i produkują mleko.
Ważny odpoczynek
Wchodząc do obory wolnostanowiskowej, w oczy rzuca się, że ok. 85 proc. stada krów mlecznych leży w boksach i przeżuwa pobraną wcześniej paszę. Reszta zwierząt w tym czasie przebywa przy stole paszowym, przy poidłach, czochradle lub po prostu stoi.
Krowy w oborze powinny mieć zapewnioną odpowiednią liczbę legowisk, która umożliwi jednoczesny odpoczynek większości stada. Spędzają one w boksach legowiskowych do 10-14 godzin na dobę, gdzie odpoczywają i przeżuwają paszę. W interesie hodowcy leży, aby krowy jak najwięcej czasu spędzały na odpoczynku. W pozycji leżącej ma miejsce lepsze ukrwienie wymienia co sprzyja produkcji mleka.
Dłużej leżą, więcej mleka dają
Zwiększając komfort legowiska hodowca jest w stanie wydłużyć czas odpoczynku swoich krów. Liczne obserwacje wskazują, że nie powinien być on krótszy niż 12 godzin dziennie.
Z przeprowadzonych badań wynika, że skracając czas leżenia z 12,5 do 10 godz., dobowa produkcja mleka może się zmniejszyć o 2-2,5 kg.
Na długość wypoczynku wpływa m. in. jakość podłoża w boksie, na którym leżą zwierzęta. I tak krowy na legowiskach wysypanych piaskiem spędzają dziennie ok. 11,7 godz., na matach – 10,7 godz., na materacach 10,6 godz., na betonie 10,4 godz., a na materacach wodnych tylko 9,7 godz.
Wygodne legowiska sprawiają, że krowy chętniej się kładą, leżąc przeżuwają, co stymuluje produkcje mleka. Inne badania wykazały, że utrzymując krowy w boksach z piaskiem można w ciągu laktacji uzyskać nawet o 1,2 tys. kg mleka więcej. Warstwa ściółki w takim boksie nie powinna być cieńsza niż 20-25 cm, gdyż tylko odpowiednia grubość zapewnia odpowiedni komfort leżenia.
Trzeba pamiętać też, by codziennie wyrównywać powierzchnię legowiska, aby uniknąć powstawania nierówności. Wykazano, że ograniczenie grubości podłoża o każde 2,5 cm skraca długość leżenia krów o 25 min.
Rozmiar legowiska
Ważnym aspektem dobrostanu zwierząt jest zapewnienie im właściwych warunków do leżenia oraz ścielenie. Krowy powinny mieć zapewnioną odpowiednią liczbę legowisk, która umożliwi jednoczesny odpoczynek większości stada. Spędzają one w boksach legowiskowych większą część dnia, gdzie odpoczywają, przeżuwają i produkują mleko.
Warto zadbać o odpowiednią ich długość, która umożliwi im swobodne kładzenie się i wstawanie.
I tak, dla osobników mierzących ok. 2,6 m, długość boksu legowiskowego powinna wynosić ok. 3 m. Jeżeli jest ono krótsze, zad krowy zwisa z legowiska, a wargi sromowe są rozchylone, co ułatwia zanieczyszczenie wnętrza pochwy odchodami. W wyniku tego może dojść do zwiększenia liczby zapaleń macicy.
Na krótkich legowiskach lub ograniczonych z przodu ścianą rura karkowa może zniechęcać zwierzęta do kładzenia się lub wstawania. Powinna znajdować się na wysokości 122 cm od krawędzi tylnego progu. Krowa podczas wstawania wysuwa głowę do przodu i pochyla się. Jeżeli rura karkowa jest zamontowana zbyt nisko lub z przodu legowiska znajduje się ściana, zwierzęta nie mogą swobodnie wstawać, przez co mniej chętnie korzystają z legowisk
Ścielenie
Aby zapewnić krowom odpowiedni komfort, oprócz wymiarów oraz usytuowania boksów legowiskowych, ważne jest również ich podłoże, które nie może być zbyt twarde.
Krowy najbardziej lubią leżeć na piasku i trocinach. Dalej są to słoma i gumowy materac.
Gumowe materace jako legowiska, to kompromis między komfortem, a możliwościami organizacyjnymi. Warto podścielić je kilku centymetrową warstwą słomy oraz zadbać o wchłanianie wilgoci, odpowiednią dezynfekcję i odkażanie. Krótkie stanowiska, podobnie jak zbyt płytka ściółka, zwiększają również ryzyko wystąpienia kulawizn.
Wilgotność ściółki na legowisku przekłada się na długość leżenia krów. W badaniach, gdzie porównywano legowiska z suchą lub mokrą ściółką wykazano, że czas leżenia w pierwszym przypadku wyniósł 15 godzin w ciągu doby, a w drugim dziewięć godzin. W innych doświadczeniach, kiedy krowy miały do wyboru kojce zaścielone mokrą ściółką, wolały leżeć na suchych korytarzach przepędowych.
Korytarze przepędowe i stół paszowy
Istotnym elementem w oborze jest szerokość korytarzy przepędowych, szczególnie tych którymi zwierzęta przechodzą z legowisk do stołu paszowego. Przy zbyt wąskich jedna krowa jest w stanie zablokować przejście pozostałym.
Krowy powinny mieć stały, niczym nieograniczony dostęp do stołu paszowego. Umożliwi im to, w ciągu doby średnio podejść do niego ok. 11-12 razy. Odpas za każdym razem trwa ok. 15-20 minut.
Przyjmuje się, że na krowę, w zależności od fazy cyklu produkcyjnego powinna przypadać następująca długość stołu paszowego: 80 cm dla krów zasuszonych, 85-100 cm dla krów w okresie około wycieleniowym i 70-85 cm dla krów w pełnej laktacji. Krowy lubią jeść razem w tym samym czasie i dlatego każde zwierzę powinno mieć swobodny dostęp do znajdującej się na stole paszy. Nadmierne zagęszczenie zwierząt przy stole paszowym zniechęca słabsze w hierarchii osobniki do pobierania paszy.
Dostęp do wody
Innym czynnikiem stymulującym pobranie paszy przez krowy mleczne jest zapewnienie im odpowiedniej ilości wody. Na wyprodukowanie 1 kg mleka krowa zużywa 3-4 litry wody. Nie bez znaczenia jest stan fizjologiczny krowy. Krowy zasuszone wypijają dziennie ok. 30-50 litrów wody.
W przypadku ograniczenia możliwości pobierania wody krowy reagują nie tylko spadkiem mleczności i większym zużyciem paszy na wyprodukowanie 1 kg mleka, ale także zaburzeniami zdrowotnymi, zwłaszcza w rozrodzie.
Ogólnie przyjmuje się, że krowa mleczna, na każdy kilogram pobranej suchej masy dawki pokarmowej wypija od 4 do 6 kg wody. Krowa produkująca 8-10 tys. kg mleka rocznie wypija dziennie nawet do 120-140 litrów wody. Powinna mieć więc możliwość picia wody o dowolnej porze przez całą dobę. Jest to możliwe tylko przy zainstalowaniu poideł automatycznych, najlepiej wannowych.
W ciągu dnia krowy pobierają wodę ok. 7-8 razy, zaś w nocy średnio 2 razy.
Brakowanie krów
Poprawa komfortu krów mlecznych w oborze oprócz produkcyjności pozytywnie wpływa na dłuższe ich użytkowanie. Rzadsze brakowanie krów pozwala utrzymywać większą liczbę krów starszych, które cechują się wyższą mlecznością niż pierwiastki.
