Kiedy najpóźniej można siać pszenicę ozimą? Czy grudniowy siew pszenicy ozimej może się udać?

Opóźnienie siewu niektórych odmian pszenicy ozimej do ostatnich dni listopada czy nawet początku grudnia jest akceptowalne. Wskazują na to aktualne warunki wilgotnościowo-termiczne.

Co prawda każdy okres jesienny jest inny, ale obserwując ostatnią dekadę pod względem warunków wilgotnościowo-termicznych, widać wyraźnie, że jesienna wegetacja kończy się obecnie zdecydowanie później. W drugiej lub trzeciej dekadzie listopada, a na północnym i południowym zachodzie naszego kraju, nawet dwa tygodnie później, czyli w połowie grudnia. Czy tegoroczna aura będzie sprzyjała tego typu siewom… wygląda na to, że tak!

W naszym kraju dla każdego gatunku zboża ozimego, opracowane są terminy siewu zwane optymalnymi, które mają na celu zapewnienie roślinom, jak najkorzystniejszych warunków do wschodów i wejścia w stan spoczynku zimowego, a następnie przezimowania oraz wznowienia wegetacji wiosennej i wydanie plonu. Dla pszenicy ozimej (w zależności od regionu kraju) jest to termin od 10 września do 5 października.

Powstaje jednak pytanie czy po uprawach jarych (np. kukurydzy z wysokim FAO czy bardzo późnych odmianach ziemniaka) „schodzących” z pola w późniejszym terminie, np. w połowie listopada, można jeszcze tego samego roku, posiać pszenicę ozimą czy może lepiej poczekać do wiosny i wysiać pszenicę jarą?

Pszenica ozima w grudniu czy jara na wiosnę

Wśród plantatorów panuje powszechne przekonanie (nie bez pewnej racji), że bardziej opłaca się zasiać pszenicę ozimą niż pszenicę jarą w pierwszym możliwym terminie wiosennym. I to nawet bardzo, ale to bardzo późno, czyli na początku grudnia, gdyż taka pszenica dobrze przezimuje w szczególności, jeżeli będzie znajdować się w fazie szpilkowania (BBCH 10-11). Oczywiście jeżeli pozwolą na to warunki pogodowe.

Udany siew pszenicy ozimej w grudniu

Faktem jest, że nawet bardzo późno zasiana pszenica ozima z reguły rzeczywiście plonują lepiej niż pszenica jara. Jednak, aby tak się stało, to koniecznie muszą być spełnione następujące warunki:

• wybrana odmiana powinna charakteryzować się wysoką mrozoodpornością (przynajmniej 5,5 w 9-stopniowej skali zimotrwałości);
• odmiana taka powinna odznaczać się zwiększoną tolerancją na kompleks chorób, wywołanych grzybami z rodzaju fuzarium;
• konieczne jest również zapewnienie większej obsady roślin (zwiększona norma wysiewu o 10 proc., a dla bardzo późnych siewów nawet o 20 proc.);
• konieczne jest również wykonanie płytszego siewu (na głębokość 1-2 cm);
• ponadto wskazane jest (chociaż nie jest to konieczne), zastosowanie preparatów biostymulujących w okresie wczesnowiosennym, powodujących silniejszy rozwój systemu korzeniowego i intensywniejsze krzewienie.

Uda się, nie uda…

Najlepiej, gdyby pszenica ozima siana późno wchodziła w okres zimowy w fazie początku krzewienia, co oczywiście nie jest możliwe dla siewu grudniowego. Dlatego najgorszym scenariuszem dla pszenicy ozimej jest wejście w spoczynek zimowy w fazie 3 liści (BBCH 13). Faza 3 liści to moment, kiedy materiał zapasowy znajdujący się w ziarniaku jest już na wyczerpaniu, a młode kiełki, które mają przejąć funkcję transportu składników pokarmowych z gleby do rośliny nie są jeszcze na tyle sprawne, aby mogły funkcjonować w optymalnym zakresie.

Dlatego zdecydowanie najkorzystniejszym scenariuszem jest moment, kiedy pszenica ozima wchodzi w okres zimowy w fazie szpilkowania (BBCH 10-11), gdyż taka forma juwenalna pszenicy, może jeszcze korzystać z substancji zapasowych znajdujących się w ziarniaku i dzięki temu w miarę łagodnie przetrwać okres zimowy.

Tak przygotowana i poprowadzona plantacja pszenicy ozimej jest z całą pewnością w stanie wydać wyższy plon niż plantacja pszenicy jarej oraz porównywalny ilościowo i jakościowo plon jak plantacja pszenicy ozimej zasiana w terminie optymalnym (wczesnojesiennym).

Zalety późnego siewu

• możliwość siewu po roślinach późno schodzących z pola lub(i) okazja do bardziej dopracowanego przygotowania stanowiska pod siew jesienny ozimin;
• okazja do uzyskania porównywalnych plonów, bez tzw. przestojów zimowych, a w przypadku łagodnego czy wręcz braku typowego okresu zimowego, wystąpienie tzw. wegetacji pełzającej, która predysponuje rośliny siane późno do łagodnego wejścia w okres wiosenny i szybkiego „nadgonienia” wzrostu i dalszego rozwoju;
• ponadto w momencie gdy stoimy przed wyborem zasiewów pszenicy w okresie listopada czy w skrajnym przypadku nawet na początku grudnia lub siewów wiosennych odmian jarych, to pamiętajmy, że ten pierwszy gwarantuje nam wyższy plon ze względu na dużo dłuży okres wegetacji oziminy w porównaniu do rośliny jarej;
• mniejsze problemy wynikające z zagrożenia ze strony agrofagów czyli niektórych szkodników (np. mszyc), chorób grzybowych (np. podstawy źdźbła) oraz chwastów (np. wyczyńca polnego). Jest to argument niezwykle istotny (a często pomijany) szczególnie w dobie obecnych zaleceń dotyczących integrowanej ochrony roślin oraz coraz bardziej zmniejszającego się asortymentu insektycydów, fungicydów i herbicydów w krajowym rynku ś.o.r.

Wady siewu opóźnionego

• dodatkowe koszty finansowe związane ze zwiększoną normą wysiewu oraz stosowaniem wspomagających preparatów mających na celu przyspieszenie i zwiększenie krzewienia oraz rozbudowę systemu korzeniowego w okresie wczesnowiosennym;
• ponadto istnieje również ryzyko związane z wystąpieniem niesprzyjających warunków pogodowych w okresie zimowym, co może skutkować słabszym przezimowaniem czy nawet wręcz wymarznięciem częściowym lub całkowitym oziminy;
• oprócz tego rośliny, które nie zdążą osiągnąć „bezpiecznej” fazy rozwojowej, np. tzw. szpilkowania (siew z początkiem grudnia) lub fazy 4-5 liści (siew z początkiem listopada) lub początku krzewienia (siew optymalny – wrzesień/początek października) przed okresem zimowym, tracą zdolność tworzenia płodnych pędów bocznych wiosną, co skutkuje brakiem uzyskania odpowiedniej obsady kłosów i wyrównaniem ziarna oraz zmniejszoną MTN.