Kiedy można zmienić las na użytek rolny?

Starosta może wyrazić zgodę na zmianę przeznaczenia lasu na użytek rolny tylko „w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzeb” właściciela lasu. Przesłanka ta ma charakter wyjątkowy, a zatem potrzeby właściciela lasu muszą wykazywać niezbędność oraz nadzwyczajność w zestawieniu z potrzebami gospodarki leśnej oraz koniecznością ochrony lasów – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie.

W sprawie rozpoznanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie
w wyroku z dnia 7 września 2022 r., sygn. akt II SA/Rz 623/22 zainteresowana złożyła do starosty wniosek o zmianę lasu niestanowiącego własność Skarbu Państwa na użytek rolny w celu posadzenia na działce borówek amerykańskich. Umotywowała to wysokimi kosztami utrzymania oraz niską emeryturą. Stwierdziła również, że posiada działkę rolną daleko od domu i ze względu na chorobę wieńcową nie jest w stanie chodzić tak daleko i podlewać upraw.

Starosta odmówił uwzględnienia wniosku. W toku postępowania wezwał zainteresowaną do uzupełnienia swojego wniosku o dokumenty potwierdzające jej stan dochodowy i majątkowy oraz członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, a także o dokumentację lekarską potwierdzającą stan zdrowia. Po analizie uznał, że  nie jest w przymusowej sytuacji życiowej, która uzasadniałaby jej żądanie. Posiada działkę w odległości około 887 metrów od jej działki siedliskowej, która może przeznaczyć na uprawę. W gospodarstwie mieszka jej mąż oraz dwóch synów. W ocenie starosty celem zainteresowanej jest jedynie poprawa jej sytuacji życiowej, wobec czego ma ona uzasadniony interes w żądaniu zmiany lasu na użytek rolny, nie można go jednak utożsamiać z istnieniem szczególnie uzasadnionej potrzeby w rozumieniu art. 13 ust. 2 ustawy o lasach. Zgodnie z tym przepisem zmiana lasu na użytek rolny jest dopuszczalna w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzeb właścicieli lasów.

Starosta wskazał, że zmiana przeznaczenia lasu na użytek rolny musi być dla właściciela tego lasu czymś niezbędnym. Ponadto nie wystarcza wykazanie wystąpienia uzasadnionych potrzeb po stronie właściciela lasu. Konieczne jest jeszcze wykazanie ich szczególnego charakteru. Takie sformułowanie treści przepisu oznacza, że zmiana lasu na użytek rolny dopuszczalna jest w zupełnie wyjątkowych sytuacjach, a taka w omawianej sprawie nie ma miejsca. Sytuacja materialna wnioskodawczyni nie jest odosobniona i spotyka większość społeczeństwa, natomiast nawet ciężka sytuacja finansowa podmiotu ubiegającego się o wydanie zgody na zmianę lasu na użytek rolny sama w sobie nie może uzasadniać wydania zezwolenia na taką zmianę, zwłaszcza że nie odbiega ona od przeciętnej sytuacji życiowej mieszkańców w województwie podkarpackim. Za szczególne potrzeby z art. 13 ust. 2 ustawy o lasach mogą być uznane tylko takie wyjątkowe, kwalifikowane przesłanki, które w sytuacji konkretnego właściciela przeważają nad zasadą ochrony i trwałości utrzymania lasu.

Odwołanie wnioskodawczyni oddaliło samorządowe kolegium odwoławcze (SKO). W uzasadnieniu decyzji SKO wskazało, że za potrzeby, o których mowa w art. 13 ust. 2 ustawy o lasach, mogą być uznane tylko takie wyjątkowe okoliczności, które w sytuacji konkretnego właściciela przeważają nad ustawowymi zasadami ochrony i trwałości utrzymania lasu, przy czym ciężar wykazania zaistnienia tego rodzaju okoliczności spoczywa na właścicielu lasu. Z tego względu to odwołująca powinna wykazać, że znajduje się w takich wyjątkowych okolicznościach, że zmiana jest dla niej niezbędna. Zainteresowana posiada majątek nieruchomy i ruchomy, a jej stan zdrowia stawia pod znakiem zapytania możliwość wykonywania pracy związanej z planowanym przedsięwzięciem. Rodzina może jej pomóc z uprawa na innej działce.

Wnioskodawczyni złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, w której podkreśliła, że działka, o zmianę przeznaczenia której wnioskuje nie jest częścią zwartego kompleksu leśnego, a bliżej jej do terenów rolnych, a nawet budowlanych. Działka w dużej mierze porośnięta jest samosiejkami, nierównomiernie położonymi krzakami, a w pobliżu znajdują się domy jednorodzinne oraz gospodarstwa rolne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił skargę. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnym jednolicie przyjmuje się, że przesłanka „szczególnie uzasadnionych potrzeb” ma charakter wyjątkowy, a zatem potrzeby właściciela lasu muszą wykazywać niezbędność oraz nadzwyczajność w zestawieniu z potrzebami gospodarki leśnej oraz koniecznością ochrony lasów. W omawianej sprawie co prawda działka ma powierzchnię 0,83 ha, a zainteresowana wnioskowała o zmianę przeznaczenia jedynie fragmentu o powierzchni 0,1 ha, to jednak sprzeczne z ustawowymi zasadami gospodarki leśnej byłoby rozpoczęcie redukcji zwartego i znacznego obszaru leśnego o powierzchni około 30 ha, w skład którego wchodzi ta działka. Sąd stwierdził, że co prawda sytuacja finansowa odwołującej nie jest dobra (otrzymuje około 17 tys. zł. dochodu rocznego z renty), to finanse jej męża wyglądają znacznie lepiej (około 75 tys. zł. z umowy o pracę). Roczne wynagrodzenia zamieszkujących z nią synów wynoszą 52 tys. zł i 57 tys. zł.

Zdaniem sądu podnoszone przez odwołującą fakty związane z trudnościami transportowymi lub technicznymi (zły stan drogi dojazdowej), infrastrukturalnymi (brak sieci wodociągowej) lub brak możliwości udzielania pomocy w pracy przez synów, którzy często wyjeżdżają w celach służbowych mają charakter wtórny względem ustawowej przesłanki, która wymaga zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności w sytuacji życiowej właściciela lasu, aby można uznać, że stanowią one “szczególnie uzasadnione potrzeby” przeważające nad zasadami ochrony lasów, które stanowią dobro publiczne.