Stosunkowo niewielkie nakłady robocizny przy uprawie roli, pielęgnacji i sprzęcie zbóż powodują, że wielu rolników rozszerza powierzchnię ich uprawy. N
Trzeba jednak pamiętać, że istnieją granice udziału roślin kłosowych (w tym kukurydzy zaliczanej do zbóż) w strukturze zasiewów. Przekroczenie ich, prowadzi w sposób nieodwołalny do znacznego spadku plonów.
Przyczyną jest tzw. zmęczenie gleby. Zjawisko to polega w skrócie na jednostronnym wyczerpywaniu składników pokarmowych z gleby, nasileniu występowania chorób grzybowych zarówno liści i kłosa (mączniaki, rdze) jak i źdźbła (łamliwość podstawy źdźbła, zgorzele). Do tego trzeba dołączyć – mimo dysponowania herbicydami – rosnące zagrożenie ze strony chwastów z rodziny traw.Dominującymi gatunkami są owies głuchy w wypadku przeważającej uprawy zbóż jarych i wyczyniec polny przy przewadze zbóż ozimych. Negatywne oddziaływanie chwastów 1-liściennych na zboża nie ogranicza się tylko do zabierania im wody, światła, składników pokarmowych. Są one także żywicielami grzybów wywołujących choroby podstawy źdźbła.
Na ogół, za górną dopuszczalną granicę udziału zbóż w płodozmianie przyjmuje się 60%. Tak wysoki ich udział nie będzie wywoływał negatywnych skutków, jeżeli poszczególne gatunki zbóż, zajmą właściwą kolejność w rotacji.
Bywa, że stanowisko dla zboża po zbożu jest nawet lepsze niż po roślinie liściowej. Na przykład pszenica ozima na dobrej glebie i przy wysokim nawożeniu mineralnym może wydać wyższy plon ziarna po owsie, niż po zbyt późno schodzących z pola burakach cukrowych. Inny przykład: stanowisko po ziemniakach późnych jest nieodpowiednie dla zbóż ozimych ze względu na brak czasu do przygotowania roli pod zasiew.
Wiedza o reakcji poszczególnych gatunków zbóż na następstwo po sobie ma w tych warunkach bardzo duże znaczenie.
Następstwa korzystne:
a) pszenica ozima – owies – pszenica ozima
b) owies – pszenica ozima – żyto
c) owies – żyto – żyto – jęczmień ozimy
d) kukurydza kisz. – jęczmień ozimy – owies – owies
W układzie owies – pszenica ozima, roślina następcza (tj. pszenica) potrafi wykorzystać maksimum swojego potencjału plonotwórczego. W układzie odwrotnym, owies reaguje identycznie.
Żyto po pszenicy ozimej plonuje dobrze, bo można go wysiać w optymalnym terminie.Dla jęczmienia ozimego, najlepszym przedplonem (spośród roślin zbożowych) jest żyto. Następstwa możliwe:
a) żyto – pszenica ozima – pszenica ozima – żyto
b) pszenica ozima – jęczmień ozimy – jęczmień jary – żyto
c) kukurydza kisz. – jęczmień ozimy – kukurydza kisz. – kukurydza na ziarno
d) pszenica jara – owies
Mniejszą wartość przedplonu, należy wyrównać wysokim nawożeniem azotowym.
Następstwa czasem dopuszczalne:
a) pszenica jara – pszenica ozima – pszenica ozima
b) jęczmień jary – jęczmień jary – pszenica jara – kukurydza kisz.
c) pszenica ozima – jęczmień jary – owies – pszenica ozima
W zasadzie, tego typu następstw należy unikać. Ich stosowanie jest dopuszczalne tylko wyjątkowo na glebach dobrych przy np. łączeniu pól czy zmianie struktury zasiewów. Następstwa niedopuszczalne:
a) owies – owies – jęczmień jary
b) owies – jęczmień jary – owies
c) jęczmień ozimy – jęczmień ozimy – jęczmień ozimy – jęczmień jary
d) pszenica ozima – jęczmień ozimy – jęczmień jary – jęczmień ozimy
Jęczmień należy zawsze siać po pszenicy. Nigdy odwrotnie.
Stanisław Pokrzywka
