Jęczmień ozimy pozostawia bardzo dobre stanowisko dla rzepaku ozimego i szerokiej gamy poplonów ścierniskowych, w tym z udziałem roślin strączkowych.
Wprawdzie forma ozima jęczmienia (z reguły wielorzędowa) wykazuje większe możliwości plonowania niż jara (dwurzędowa), ale w niektórych latach zawodzi (wymarza), co w wielu przypadkach jest przyczyną zaniechania jej uprawy.
Jest to obecnie mniej uzasadnione, bowiem zmieniły się warunki klimatyczne (nie występują, jak to bywało dawniej -20-30°C mrozy), poza tym dokonał się znaczny postęp hodowlany.
Obecnie oferowane odmiany wykazują mrozoodporność na poziomie 5-6 w 9 stopniowej skali, dzięki czemu wytrzymują mrozy do -18°C bez okrywy śnieżnej, a więc na poziomie wielu odmian rzepaku i pszenicy.
Zalety jęczmienia ozimego
Przy ich wyborze należy też uwzględniać potencjał i stabilność plonowania oraz odporność na choroby i wyleganie, zapoznając się z aktualną listą odmian zalecanych (LOZ) na terenie swego województwa.
Zaletą ozimej formy jęczmienia jest też fakt, iż oprócz wysokich plonów (w stacjach COBORU przekraczających niekiedy 10 t/ha), wykazuje najmniejsze wymagania wodne.
Poza tym najwcześniej spośród zbóż schodzi z pola, dzięki czemu pozostawia bardzo dobre stanowisko dla rzepaku ozimego i szerokiej gamy poplonów ścierniskowych, w tym z udziałem roślin strączkowych.
Umożliwia to na słabszych glebach i stanowiskach istotną poprawę ich żyzności oraz stwarza w miarę dobry przedplon, dla późno wysiewanej (druga połowa października) pszenicy ozimej, a także roślin jarych, w tym kukurydzy.
Wymagania glebowe i przedplon
Jęczmień ma nieco mniejsze wymagania glebowe od pszenicy, zaś większe od żyta i owsa. Można go polecać na gleby kompleksu pszennego dobrego oraz żytniego bardzo dobrego i dobrego, klas bonitacyjnych III i IV a i b.
Jest jednak najbardziej wrażliwy spośród zbóż na kwaśny odczyn gleby (optymalne pH 5,6-7,2, w zależności od jej zwięzłości). Najlepszym stanowiskiem dla jego zasiewu jest rzepak lub wczesne ziemniaki, zebrane nie później, niż w pierwszej dekadzie września.
Często jest jednak uprawiany po ozimych formach pszenicy lub pszenżyta, co wprawdzie nie jest najlepszym stanowiskiem, ale lepszym niż jego uprawa po sobie, bądź jęczmieniu jarym.
Wysiej nawozy fosforowo-potasowe
Nawozy fosforowe i potasowe w dawce do 80 kg P2O5 i 150 kg/ha K2O (w zależności od zasobności gleby), należy umieścić na głębokości 8-15 cm, wysiewając je pod orkę siewną lub agregat uprawowy.
Na słabszych glebach i stanowiskach można też wysiać do 30 kg/ha N, w postaci nawozów wieloskładnikowych lub pojedynczych. Poza tym magnez i siarkę, np. 100-150 kg siarczanu magnezu. Składniki te można też dostarczyć pogłównie, doglebowo lub dolistnie.
Wysiew zbyt dużych dawek azotu jesienią jest niewskazany, gdyż grozi nadmiernym rozkrzewieniem i wydelikaceniem roślin, bardziej wrażliwych wówczas na porażenie przez patogeny chorób grzybowych i wymarzanie.
Termin siewu
Dawniej wysiew jęczmienia ozimego zalecany był w pierwszej połowie września. Obecnie w wyniku zmian klimatycznych, termin wysiewu należałoby przesunąć na drugą, bądź trzecią dekadę września (15-25.09), w zależności od rejonu kraju i przebiegu pogody.
Zbyt wczesny wysiew, zwłaszcza w lepszych stanowiskach i korzystnym przebiegu pogody, powoduje szybkie wschody, silne krzewienie i wydelikacenie roślin. W następstwie wzrasta ich porażenie przez choroby wirusowe, przenoszone przez mszyce i skoczki: żółtą karłowatość jęczmienia i karłowatość pszenicy oraz choroby grzybowe, głównie mączniak prawdziwy.
Odnośnie ilości wysiewu, trzeba mieć na uwadze fakt, iż jest to gatunek silnie krzewiący się, zwłaszcza przy wczesnym wysiewie oraz w lepszych stanowiskach – dobrze zaopatrzonych w azot i wodę. Dlatego przy optymalnym terminie siewu (15-25.09) i w miarę dobrych warunkach glebowych, wystarczy wysiać 250–300 kiełkujących ziaren na 1 m2, co odpowiada 125-140 kg/ha materiału siewnego, w zależności od masy 1000 ziaren.
W gorszych warunkach glebowych oraz niesprzyjającej pogodzie (okres posuszny), a także przy opóźnionym siewie (przełom września i października), normę wysiewu należy zwiększyć o 10-15 proc., a więc do 140-160 kg/ha.
Spośród około 30 oferowanych w krajowym rejestrze odmian jęczmienia ozimego, przeważają wielorzędowe, na ogół lepiej plonujące niż dwurzędowe, które z kolei dominują w jęczmieniu jarym.
