Wraz ze wzrostem intensyfikacji rolnictwa, uproszczeniami w uprawie, monokulturą nastąpiło ograniczenie populacji wrogów naturalnych, co przyczyniło się do wzrostu znaczenia szkodników. Wśród wielu gatunków agrofagów wyróżnia się grupę szkodników wielożernych, a w niej szkodniki glebowe. W Polsce występuje wiele gatunków szkodników glebowych, najważniejsze z nich to: pędraki – larwy chrabąszczy, drutowce – larwy sprężykowatych, lenie, łokaś garbatek, oraz rolnice.
Uproszczenia w agrotechnice, ugorowanie dużych powierzchni gleby oraz brak ochrony, są podstawowymi przyczynami liczniejszego pojawu posiadających 3-5-letni okres rozwoju pędraków i drutowców.
Pędraki – larwy chrabąszczy, które podobnie jak drutowce odżywiają się wieloma gatunkami roślin. Największe straty powodują w uprawach ziemniaków, buraków, kukurydzy, zbóż oraz warzyw. Stanowią poważne zagrożenie w truskawkach i młodych sadach. Pędraki znajdują dobre warunki do rozwoju na pastwiskach, łąkach i ugorach. Cykl rozwojowy jednego pokolenia trwa w zależności od gatunku, 3-5 lat. Larwy żyją w glebie, odżywiają się podziemnymi częściami roślin. Ciało mają charakterystycznie zgięte w kształcie litery U, są grube, zazwyczaj białawe z ciemniejszą głową.
Owady dorosłe to chrabąszcze o zróżnicowanej wielkości od 10 do 30 mm długości, ciało wydłużone, cylindryczne, pokrywy owłosione lub metalicznie błyszczące. Najważniejsze gatunki to: chrabąszcz majowy, chrabąszcz kasztanowiec, guniak czerwczyk oraz ogrodnica niszczylistka.
Pędraki podgryzają korzenie, rośliny więdną, żółkną i zasychają. Podczas masowych pojawów na polach tworzą się tak zwane łysiny”.
Pędraki powodują uszkodzenia roślin, które wyglądają podobnie do uszkodzeń spowodowanych żerowaniem drutowców, rolnic, leni i ślimaków.
“Bardzo ważnym problemem jest brak opracowanych zaleceń do zwalczania szkodników glebowych. Przy braku zaleceń chemicznego zwalczania, a także wysokiej cenie stosowania nielicznych środków doglebowych, dużego znaczenia nabiera wykorzystanie innych metod ograniczenia liczebności szkodników glebowych. Najważniejsza zalecana metoda do zwalczania pędraków to prawidłowa i pełna agrotechnika.
Zabiegi pielęgnacyjne, takie jak podorywka, orka czy spulchnianie gleby powodują wydobycie pędraków na powierzchnię, gdzie giną z powodu uszkodzeń mechanicznych, przesuszenia lub są zjadane przez ptaki.
Ważny jest prawidłowy płodozmian oraz szczegółowa analiza obecności szkodników glebowych po likwidacji plantacji wieloletnich. Tam, gdzie występują szkodniki glebowe, należy zaprawiać nasiona zaprawami zoocydowymi, które ograniczają populację tych szkodników.
W ostatnich latach obserwuje się duże nasilenie występowania pędraków, szczególnie na polach położonych w pobliżu drzew i krzewów liściastych, tam należy prowadzić dokładny monitoring liczebności pędraków. Obserwacje przeprowadzić przed zasiewem roślin, kiedy istnieje jeszcze możliwość zastosowania agrotechnicznych lub chemicznych metod zwalczania.
Do wielożernych agrofagów glebowych należą również drutowce. Są to larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych, silnie wydłużone, do 3 cm długości, pokryte mocnym chitynowym pancerzykiem, żółto-pomarańczowej barwy, mają trzy pary krótkich nóg i krótkie trzy członowe czułki. Dorosłe chrząszcze długości 7-15 mm o barwie brunatno-szarej, mają ciało wydłużone o małej głowie, bruzdkowane pokrywy i aparat skoczny pomiędzy śródpleczem a przedpleczem. Żerują na plantacjach zbóż, a także motylkowatych, ziemniakach, burakach i kukurydzy.
Do najbardziej pospolitych gatunków należą osiewnik ciemny, osiewnik rolowiec, osiewnik skibowiec oraz zaciosek kruszcowy.
Drutowce żerują na wszystkich podziemnych częściach roślin, uszkadzając korzenie, co może spowodować żółknięcie, zasychanie oraz obumieranie roślin. Uprawom zbóż zagrażają już na początku rozwoju – mogą uszkadzać kiełkujące nasiona. W późniejszych stadiach rozwoju zbóż żerują na korzeniach. Największe szkody wyrządzają starsze larwy (w 3 lub 4 roku rozwoju). Wszystkie stadia rozwojowe są wrażliwe na suszę. Uszkodzenia powodowane przez drutowce można pomylić ze szkodami obserwowanymi po żerowaniu pędraków, rolnic, leni i ślimaków.
Drutowce występują w całym kraju, szczególnie licznie na polach zaniedbanych, zachwaszczonych oraz na uprawach po zaoranych łąkach i lucerniskach. Rozwój jednej generacji trwa od 3 do 5 lat, zależnie od gatunku. Wylot żyjących tylko kilka tygodni chrząszczy odbywa się od wiosny do jesieni. Samice składają jaja na początku lata w ziemi na głębokości około 5 cm. Wylęgające się po około 5 tygodniach larwy odżywiają się początkowo substancją próchniczą, następnie atakują rośliny uprawne. Zimują zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy w glebie na głębokości do 50 cm.
W ostatnich latach szkodliwość drutowców znacznie wzrosła. Jest to spowodowane głównie uproszczeniami agrotechnicznymi, bezorkowymi systemami uprawy oraz częstym uruchamianiem ugorów. Na polach położonych w pobliżu zadrzewień i krzewów oraz po łąkach lub ugorach prowadzić dokładny monitoring liczebności. Obserwacje należy przeprowadzić przed zasiewem roślin, kiedy istnieje jeszcze możliwość zastosowania agrotechnicznych lub chemicznych metod zwalczania.
W przypadku licznego występowania drutowców zastosować integrowane programy zwalczania. Wielokrotna uprawa mechaniczna ogranicza liczebność populacji drutowców, ponieważ w przesuszonej i spulchnionej glebie giną podatne na wysychanie jaja i młodsze stadia larwalne. Zabiegi pielęgnacyjne, takie jak podorywka, orka czy spulchnianie powodują wydobywanie larw sprężykowatych na powierzchnię gleby, gdzie giną na skutek przesuszenia, uszkodzeń mechanicznych lub zjedzone przez ptaki. Ważne jest stosowanie płodozmianów, w których sieje się rośliny nieatakowane przez drutowce (np. groch, fasola, gorczyca, len). Do skutecznych metod chemicznych ograniczających występowanie drutowców należy przedsiewne zaprawianie materiału siewnego.
“
