Jak uzyskać mleka więcej i o lepszej jakości?

Bydło mleczne najczęściej jest utrzymywane w zamkniętych pomieszczeniach przez cały rok. Generuje to szereg konsekwencji, m. in. zapadalność na różnego rodzaju schodzenia, zmiany zachowania, ograniczenie ruchu, wzrost poziomu stresu. Brak pastwiska, stres oraz niekorzystne warunki mikroklimatyczne negatywnie wpływają w pierwszym rzędzie na rozrodczość. Ograniczenia w poruszaniu się pociągają za sobą wzrost kulawizn  oraz schorzeń kończyn.

Przestrzeganie dobrostanu w chowie wysokowydajnych krów mlecznych coraz częściej przekłada się na wyniki ekonomiczne. Biorąc pod uwagę wysoki odsetek brakowań w stadzie można stwierdzić, że poprawa dobrostanu może wpływać pozytywnie na zdrowotność i długowieczność krów.

Ważnym aspektem dobrostanu jest zapewnienie krowom właściwych warunków do leżenia oraz ścielenie. Powinny mieć zapewnioną odpowiednią liczbę legowisk, która umożliwi jednoczesny odpoczynek większości stada. Spędzają one  w boksach legowiskowych większą część dnia, gdzie odpoczywają, przeżuwają i produkują mleko. Muszą być one odpowiednio długie by umożliwiać im swobodne kładzenie się i wstawanie. Dla osobników mierzących ok. 2,6 m, długość boksu legowiskowego powinna wynosić ok. 3 m. Jeżeli jest ono krótsze, zad krowy zwisa z legowiska, a wargi sromowe są rozchylone, co ułatwia zanieczyszczenie wnętrza pochwy odchodami, może dojść do zwiększenia liczby zapaleń macicy.

Krowy w pomieszczeniu nie lubią zbyt wysokiej temperatury. Dobrze znoszą ciepłotę otoczenia rzędu od -10o C do + 25o C. Ważnym jest dla nich zadaszenie, zacisze, brak przeciągów oraz sucha ściółka. Bydło źle się czuje w wysokiej temperatury otoczenia, w połączeniu z wilgotnością powyżej 80% i małą wymianą powietrza.  Wysokowydajne krowy w takich warunkach mają problemy z oddawaniem nadmiaru ciepła do otoczenia. W takiej sytuacji stają się ospałe, poszukują cienia i świeżego powietrza. Objawem stresu cieplnego jest dyszenie zwierząt oraz ślinienie się. Następstwem jest obniżenie poziomu progesteronu i estradiolu we krwi. W konsekwencji czas trwania rui skraca się nawet poniżej 8 godzin. Stres cieplny sprawia również, że zmniejsza się przepływ krwi w macicy, skraca okres rui, pogarsza jakość komórek jajowych oraz zaburza rozwój zarodka. Ważne jest więc stosowanie wentylatorów, zraszaczy, zacienionych wybiegów, a przede wszystkim  zapewnienie krowom swobodnego dostępu do wody.

Krowy powinny mieć stały, niczym nie skrępowany dostęp do stołu paszowego. Stół paszowy, po legowisku jest najczęściej wykorzystywanym przez krowy miejscem w oborze. Do stołu paszowego, w oborach wolno stanowiskowych krowy w ciągu doby podchodzą przeciętnie ok. 12 razy. Odpas za każdym razem trwa ok. 20 minut. Przyjmuje się, że na krowę, w zależności od fazy cyklu produkcyjnego przy stole paszowym powinno przypadać: 80 cm dla krów zasuszonych, 85-100 cm dla krów w okresie okołowycieleniowym  oraz 70-85 cm dla krów w pełnej laktacji. Nadmierne zagęszczenie zwierząt przy stole paszowym zniechęca słabsze w hierarchii osobniki do pobierania paszy.

Ważny jest też stały dostęp do wody. Krowy lubią takie poidła, do których dopływa świeża, niezbyt zimna woda. Badania pokazują, że 2 cm dodatkowego dostępu do wody na krowę może zwiększyć nawet o 1 litr dzienną produkcję mleka. Ponadto poidła powinny być rozmieszczone  w taki sposób, aby krowy, które w danym momencie nie piją wody, mogły swobodnie przejść obok tych, które pobierają wodę.

Utrzymywanie krów i jałówek na uwięzi przez cały rok i zaniechanie wypasu pastwiskowego prowadzi do problemów zdrowotnych, które ograniczają produkcyjność i skracają okres użytkowania krów. Zwierzęta pozbawione ruchu mają trudności z kładzeniem się i wstawaniem, chodzą niepewnie i maja miejsce problemy koordynacji ruchowej. Ruch i świeże powietrze korzystnie wpływają na produkcyjność, płodność i zdrowotność bydła. Na pastwisku krowy mają dużo więcej miejsca, mogą się swobodnie poruszać oraz pobierać paszę w dowolnych ilościach regulowanych fizjologicznie. Pastwisko jest miejscem, gdzie  zwierzęta poruszają się niejako w swoim naturalnym środowisku, co niewątpliwie przekłada się na lepszą  ich kondycję fizyczną oraz ogólną żywotność i zdrowie. Pozytywnym czynnikiem jest możliwość korzystania z naturalnego światła i świeżego powietrza, co bez wątpienia korzystnie oddziałuje na ich zdrowie.

Jako zwierzęta stadne, bydło najchętniej pobiera paszę jednocześnie w grupie. Na pastwisku najchętniej bydło pasie się o wschodzie i zachodzie słońca. Krowy jedzą trawę przez 5-9 godzin dziennie, pokonując przy tym dystans od 3 do 5 km. Ruń pastwiskowa o różnorodnym składzie botanicznym, porastająca pastwisko lub łąkę, spośród pasz objętościowych dla przeżuwaczy, dostarcza najtańszej energii i najtańszego  białka.

Wypas powinien być tak zorganizowany, aby krowy każdego dnia miały dostatek młodej zielonki oraz możliwość odpoczynku w zacienionym miejscu, ze stałym dostępem do wody i lizawek mineralnych.

Wyniki badań wskazują, że krowy pastwiskowane rzadziej zapadają na mastitis i kulawizny. Stwierdzono też, że pastwiskowe żywienie krów mlecznych powoduje ok. 8-10% spadek mleczności w porównaniu z krowami żywionymi TMR-em, ale za to mleko  odznacza się lepszymi parametrami m. in. zawiera więcej suchej masy i witamin. Cechowało się też znacznie mniejszą ilością komórek somatycznych.