Rynek nawozów wapniowych jest bogaty, oferowane są nawozy o różnym składzie, wyglądzie i właściwościach fizyko-chemicznych. Określenie „kreda” stało się synonimem wysokiej jakości nawozu wapniowego. Podpowiadamy, po czym rozpoznać nawóz kredowy.
Rolnikom często trudno przebrnąć przez gąszcz informacji i wybrać najlepszy nawóz wapniowy na swoje gleby. Różnice między nimi są często znaczące, a efekty w postaci odkwaszenia gleby i uzyskania wyższych plonów widoczne mogą być już w następnym roku, ale też za kilka, a nawet kilkanaście lat.
Wapń w większości nawozów występuje w dwóch formach: tlenkowej (CaO) i węglanowej (CaCO3). Za uniwersalne uważane są nawozy węglanowe. W obrębie tej grupy spotykamy zarówno twarde, jak też miękkie, gąbczaste i porowate skały kredowe. Cechy te przesądzają o szybkiej i dużej nasiąkliwości oraz rozpuszczalności kredy w wodnym roztworze glebowym, co warunkuje szybkie działanie odkwaszające.
Przypisanie kredzie wielu pozytywnych cech zaowocowało tym, iż na rynku pojawiają się liczne produkty nazywanych kredą. Nie zawsze mają one wspólne naturalne pochodzenie oraz amorficzną (porowatą) budowę. Informacja ta jest o tyle istotna, gdyż porowaty węglan wapnia (kalcyt), stwarza wyraźnie większą powierzchnię kontaktu z roztworem glebowym, co przyśpiesza działalność odkwaszającą, w porównaniu z silnie skrystalizowaną (zbitą, twardą), choć zmieloną skałą wapienną.
Co jest kredą
Rolnikowi mającemu w ofercie kredy: pastewne, techniczne, rolnicze, jeziorne, jurajskie, czarne, żywe i wiele innych nazw, trudno jest ocenić jej przydatność do szybkiego odkwaszenia gleby w gospodarstwie. Pomocne w tym może być „Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8.09.2010 r.” wskazujące, które typy i odmiany nawozów wapniowych pochodzą ze złóż naturalnych, a więc są kopalinami, np. kreda.
Producent ma obowiązek podać typ wapna nawozowego i jego odmianę, a tym samym, z jakiego źródła pochodzi. Informacja ta powinna być umieszczona w sposób czytelny na opakowaniu i w dokumentach. Na podstawie odmiany dowiemy się, czy jest to nawóz z przerobu mielonych, nieporowatych, twardych skał wapiennych (odmiana 04, 05), czy wysoko ceniona przez rolników kreda (odmiana 06a lub 07a), określana w ustawie jako „wapno kredowe”.
Reaktywność nawozu wapniowego
Bardzo ważnym parametrem węglanu wapnia i magnezu jest ich reaktywność – rozumiana jako aktywność chemiczna zawartych w nawozie związków wapnia i magnezu do wchodzenia w reakcje i odkwaszania gleb. Wyrażana jest w procentach w stosunku do aktywności świeżego węglanu wapnia, dla którego przyjęto 100 proc. Może się okazać, że nawóz zawierający więcej CaO jest mniej skuteczny w odkwaszaniu, niż mający mniej CaO, który ma większą reaktywność.
Nawozy zawierające węglan wapnia charakteryzują się dużym zróżnicowaniem aktywności chemicznej (reaktywnością), a tym samym skutecznością odkwaszania. Wynika to z faktu, iż forma węglanowa w porównaniu z tlenkową wolniej rozpuszcza się w wodzie. Dotyczy to zwłaszcza starszych geologicznie, silnie skrystalizowanych skał wapiennych, zawierających niekiedy także węglan magnezu. Wprawdzie magnez cechuje się większą siłą odkwaszającą (o 39 proc.) niż wapń, ale wykazuje na ogół niższą reaktywność.
W konsekwencji proces odkwaszania może się ujawnić po 2-3, a niekiedy nawet kilkunastu latach (w przypadku grubo zmielonych dolomitów). Dlatego tego typu nawozy mogą być stosowane profilaktycznie, a nie interwencyjnie. Zupełnie inna reakcja nastąpi po zastosowaniu wapieni miękkich typu kredowego. Efekt odkwaszający, dzięki ich wysokiej reaktywności nastąpi już w roku wysiewu, bądź kolejnym, po letnim lub jesiennym wysiewie i zmieszaniu z glebą.
Rozdrobnienie a reaktywność nawozów wapniowych
Innym parametrem jakościowym nawozów wapniowych jest stopień ich rozdrobnienia. Im skała jest drobniej zmielona, tym większa jest powierzchnia kontaktu cząstek nawozu z glebą, a tym samym szybsze działanie odkwaszające. Naturalne, podsuszone wapno kredowe posiada zróżnicowaną wielkość cząstek, na ogół poniżej 0,15 mm, nie jest to jednak frakcja pylista.
Pyliste nawozy wapniowe trudniej równomiernie rozsiać na polu, poza tym w dni wietrzne trzeba się liczyć ze stratami. Dlatego coraz częściej oferowane są granulowane nawozy wapniowe, w tym kreda. Większe granule stwarzają możliwość szerszego rozrzutu, nawet na 30 m szerokość, co może mieć istotne znaczenie w dużych gospodarstwach. Niektóre nawozy kredowe zawierają dodatkowo związki organiczne, co uwidocznione jest zwykle w ich nazwie, jak też barwie.
Normy nawozu kredowego
Przed zakupem nawozu wapniowego warto uzyskać od producenta aktualny certyfikat (wystawiają go Stacje Chemiczno-Rolnicze lub IUNG), że nawóz spełnia normy ustawowe. Spośród nich trzeba zwrócić uwagę na:
- zawartość CaO – minimum dla kredy 35 proc., najczęściej około 50 proc.;
- zawartość (ewentualnie) MgO -do kilku proc.;
- typ nawozu – w przypadku kredy – naturalna kopalina;
- odmiana – kreda 06a lub 07a;
- reaktywność -kreda zwykle na poziomie 80-99 proc.;
- zawartość wody -pożądana do 10 proc.
