Tegoroczna zima na całym obszarze Polski przypominała okresy z lat 1950-1965, gdy po niewielkich listopadowych opadach śniegu występowały dość silne mrozy trwające nie-kiedy do połowy marca i bardzo długo utrzymywała się pokrywa śnieżna. Obecnie rów-nież nie można narzekać na brak wilgotności gleby, bo po krótkotrwałych odwilżach z deszczami przychodziły nawroty zimy z dużymi opadami śniegu i temperaturami do mi-nus 15oC, szczególnie w północno wschodnich i wschodnich regionach kraju.
Wszystko wskazuje na to, że wiosenne prace polowe mogą być w wielu regionach kraju nieco opóźnione, gdyż wysoka wilgotność gleby nie pozwoli na wcześniejsze wejście w pole ze sprzętem rolniczym do uprawy.
W najlepszej sytuacji będą rolnicy, którzy zgodnie z zaleceniami agrotechnicznymi jesienią zastosowali na polach obornik lub przyorali poplon zielony na głębokość 25-35 cm. W swych zaleceniach na łamach prasy rolniczej często przypominałem, że wiosenny obornik poza mniejszym wykorzystaniem składników, wydłuża okres przygotowania roli, zwiększa za-chwaszczenie plantacji, opóźnia termin sadzenia ziemniaków i powoduje straty plonu od 15 – 50%. Przypominam w tab. 1 wyniki wieloletnich doświadczeń na glebach średnich, nad wpływem wiosennego obornika na plony i jakość sadzenia, żeby w przyszłości tak zorgani-zować pracę polowe, aby obornik przyorać w październiku lub listopadzie.
Tabela 1. Wpływ terminu stosowania obornika na plony ziemniaków i jakość sadzenia.
|
Wyszczególnienie |
Jednostka miary |
Nawożenie obornikiem dawką 30 t/ha |
|
|
wiosną |
jesienią |
||
|
Plon bulw |
t/ha |
30,5 |
37,6 |
|
Masa przeciętnej bulwy |
g |
63 |
70 |
|
Zawartość skrobi w bulwach |
% |
12,6 |
12,4 |
|
Wydajność 2 rzędowej sadzarki |
ha/godz. |
0,44 |
0,55 |
|
Zużycie paliwa przy sadzeniu |
kg/ha |
7,3 |
5,4 |
|
Głębokość sadzenia |
cm |
9,7 |
6,5 |
Pierwszym zabiegiem uprawowym na polach zaoranych jesienią powinno być bronowanie lub płytkie kultywatorowanie w celu skruszenie skorupy, przerwanie parowania i przyśpieszenie ogrzewania gleby. Jeśli temperatura i wilgotność gleby na to pozwoli, to zabieg wiosennego bronowania powinien być wykonany w III dekadzie marca. Ma to duże znaczenie szczególnie w centralnych i zachodnich regionach kraju, gdzie często występują w lecie dłuższe okresy suszy i zatrzymanie większej ilości wody w glebie wpływa na stabilniejsze plony.
Dla zwiększenia urodzajności gleby wskazanym jest przed właściwą uprawą roli na wiosnę zastosowanie Użyźniacza Glebowego UGMax (szczepionka pożytecznych mikroorganizmów) w formie oprysku na glebę w dawce 1 l/ha w 200-400 l wody. Mikroorganizmy znajdujące się w tym roztworze przyspieszają rozkład resztek pożniwnych, obornika i poplonów, przywracają glebie strukturę gruzełkowatą, zwiększają wykorzystanie składników mineralnych z trudno rozpuszczalnych zasobów glebowych, głównie fosforu, przez co zmniejsza się zapotrzebowanie na nawozy oraz wpływają na wzrost plonów ziemniaka i poprawę jego jako-ści. Badania przeprowadzone na glebach średnio zwięzłych wykazały wzrost plonu ziemniaka w o 10-15% po Użyźniaczu Glebowym UGmax w porównaniu do obiektu kontrolnego (tab. 2).
Tabela 2. Wpływ Użyźniacza Glebowego UGmax na plony ziemniaków i zawartość skrobi.
|
Warianty stosowania Użyźniacza Glebowego UGmax |
Plon ziemniaków w t/ha |
% skrobi |
|||
|
ogólny |
handlowy o > 40 mm |
sadzeniaka o 30-60 mm |
bulw dużych o > 50 mm |
||
|
Kontrola – pełne nawożenie NPK (80+40+120) kg/ha |
35,3 |
31,1 |
27,4 |
21,2 |
14,4 |
|
Kontrola + Użyźniacz Glebowy UGmax – 1,0 l/ha |
39,6 |
35,8 |
28,5 |
25,5 |
14,4 |
|
Nawożenie 80 N + Użyźniacz Glebowy UGmax – 1,0 l/ha |
38,3 |
35,0 |
29,1 |
25,1 |
15,0 |
Tuż przed właściwą uprawą wiosenną gleby należy wysiać odpowiednie dawki nawozów mi-neralnych uwzględniające zasobność gleby, potrzeby odmian i kierunek ich użytkowania.
Wiosenna uprawa roli ma za zadanie spulchnienie gleby na głębokość 12-14 cm, wyrównanie pola, rozkruszenie brył, wymieszanie uprzednio wysianych nawozów mineralnych oraz płytkie zagęszczenie na 2-3 cm wierzchniej warstwy gleby, aby łatwiej mogły poruszać się ciągniki z sadzarką. Do tego celu można na glebach lżejszych należy stosować kultywatory sprężynowe, brony zębowe zygzakowate ciężkie, a na glebach ciężkich niezakamienionych glebogryzarki, brony wahadłowe, brony wirnikowe lub brony rotacyjne. Najlepsze parametry pracy maszyn biernych, uzyskuje się przy prędkości roboczej 8-10 km/godz., a przy zastosowaniu maszyn aktywnych napędzanych od WOM ciągnika przy prędkości 4-5 km/godz.
Ze względów ekonomicznym najbardziej korzystne jest zastosowanie do wiosennej uprawy pod ziemniaki agregatów uprawowych, które za jednym przejazdem wymieszają wysiane uprzednio nawozy mineralne oraz właściwie spulchnią glebę i wyrównają glebę umożliwiając dokładne sadzenie sadzarkami. Na glebach lekkich można zastosować agregaty uprawowe składające się z kultywatora wąskozębnego z bronami zębowymi, a na glebach średnio zwię-złych z wałami strunowymi lub prętowymi. Natomiast na glebach zwięzłych o niewielkim zakamienieniu najlepsze efekty agrotechniczne uzyskuje się po zastosowaniu aktywnych agregatów uprawowych: glebogryzarki, brony wirnikowej lub brony rotacyjnej z wałem zęba-tym lub wałem prętowym. Jednorazowy przejazd agregatem aktywnym z prędkością roboczą 4-5 km/godz. jest wystarczający do dokładnej uprawy roli i przygotowaniu do sadzenia.
Nie należy wykonywać uprawy gleb zwięzłych przy nadmiernej wilgotności, gdyż prowadzi to do wzrostu zbrylenia ich zbrylenia. Natomiast uprawa agregatami aktywnymi na przesu-szonych glebach ilastych prowadzi do ich znacznego rozpylenia, czego efektem może być późniejsze niekorzystne zaskorupienie redlin. Kierunek ostatniego zabiegu uprawowego po-winien być zgodny z planowanym kierunkiem sadzenia, uzyska się dokładniejszą pracę sa-dzarki, na jednakowej głębokości.
Na glebach o znacznym zakamienieniu należy przed sadzeniem zebrać z pola kamienie. Uniknie się dzięki temu licznych awarii maszyn przy sadzeniu, pielęgnacji i zbiorze. Po ze-braniu kamieni pole należy ponownie doprawić agregatem uprawowym, najlepiej kultywato-rem wąskozębnym z wałem strunowym lub prętowym.
W krajach Europy Zachodniej na glebach zwięzłych i zakamienionych stosuje się technologię oddzielania brył i kamieni z uprzednio przygotowanych zagonów. Pługi 2-korpusowe wyorują na polu zagony na głębokość do 60 cm a następnie specjalne kopaczki zagonowe podkopują glebę do głębokości 30-35 cm, która jest odsiewana przez przenośniki prętowe, a bryły i ka-mienie o średnicy powyżej 3 cm przekazywane są przenośnikiem poprzecznym do utworzo-nych bruzd i wysypują w głęboką bruzdę sąsiedniego zagonu. Wolna od brył i kamieni gleba stwarza optymalne warunki do wzrostu i rozwoju ziemniaka i umożliwia zbiór przy minimal-nych uszkodzeniach mechanicznych bulw oraz uniknięcia awarii maszyn.
Systemy maszyn do wyorywania zagonów oraz oddzielania brył i kamieni oraz sadzenia w przygotowane zagony upowszechniane są w Europie przez firmy: AMAC, Grimme, IMAG Reekie, Kverneland i Prestige.
U tych rolników, którzy nie stosowali z wielu względów obornika jesienią lub nawozów zie-lonych i zamierzają sadzić ziemniaki, wskazanym jest zastosowanie obornika tak wcześnie, jak tylko można wjechać w pole, roztrząsnąć i przyorać orką średnią na głębokość 18-20 cm łącznie z nawozami mineralnymi. Wykonanie zbyt głębokiej orki wiosennej jest niekorzystne dla prawidłowej pracy sadzarek. Ponadto powolny rozkład i mineralizacja głęboko przyora-nego obornika zmniejsza wykorzystanie składników mineralnych przez ziemniaki. Za płytkie wykonanie orki powoduje wyciąganie świeżego obornika przez redlice sadzarek, utrudnia sa-dzenie i powoduje dodatkowe przepusty i dużą nierównomierność gęstości sadzenia.
Im wcześniej przyorany obornik wiosną, tym lepsze są jego efekty nawozowe i strukturo-twórcze. Bezpośrednio po wiosennej orce należy zagęścić glebę wałem pierścieniowym lub wałem strunowym, a tuż przed sadzeniem spulchnić płytko kultywatorem z broną zębową.
Prof. dr hab. Kazimierz Jabłoński
Politechnika Koszalińska, Katedra Agroinżynierii
“
