Woda używana do pojenia zwierząt wywiera istotny wpływ na stan ich zdrowia oraz produkcyjność. Często w instalacji wodnej gromadzą się osady będące doskonałą pożywką dla drobnoustrojów chorobotwórczych. Zadbanie więc o dobrą jakość wody oraz właściwy stan systemu pojenia to podstawowy cel jaki powinien przyświecać każdemu hodowcy.
Instalacje do pojenia zwierząt powinny być wykonane z materiałów o wysokiej jakości. Powierzchnie wszystkich elementów muszą być gładkie, bez naroży oraz ostrych krawędzi. Budowa poideł, tak smoczkowych, miskowych jak i dzwonowych, powinna zapewniać zwierzętom bezpieczeństwo, maksymalną higienę oraz brak miejsc, gdzie mógłby się osadzać kamień, brud czy zanieczyszczenia. Pierwszym krokiem do poprawy stanu higienicznego systemu pojenia powinno być sprawdzenie wszystkich podłączonych do niego poideł, ponieważ często dochodzi do ich zapychania się, co ułatwia gromadzenie się w tych miejscach osadów żelaza i wapnia. W systemach pojenia powstają samorzutnie osady w postaci biofilmu lub kamienia. Są one doskonałym miejscem do osadzania się potencjalnie szkodliwych dla zwierząt mikroorganizmów. Takie nieusunięte osady ponadto, zatykają nie tylko poidło, ale również przewody doprowadzające wodę.
Czyszczenie przewodów z osadów jest podstawowym zabiegiem prowadzącym do utrzymania wody w czystości. Postępowanie takie powinno należeć do standardowej dezynfekcji. W handlu znajduje się szereg środków chemicznych pomocnych do dezynfekcji i czyszczenia systemów pojenia. Kiedy osadów jest dużo, wskazane jest zastosowanie kombinacji odpowiednich preparatów kwaśnych i zasadowych. Podstawową zasadą jest wprowadzanie poszczególnych środków oddzielnie. Pomiędzy ich stosowaniem cały system należy dokładnie przepłukać wodą. Środek czyszczący trzeba pozostawić w rurach przez mniej więcej dwie godziny. Po zakończeniu czyszczenia całą linię trzeba dobrze przepłukać czystą wodą.
Po dokładnym oczyszczeniu linii należy zadbać o to, aby w przyszłości nie powstawały nowe osady. Gdy stosowana do pojenia woda zawiera znaczne ilości wapnia, żelaza albo magnezu, trzeba pamiętać, że w takich warunkach łatwiej tworzą się osady w rurach i na filtrach, sitkach lub bolcach poideł. Należy wiedzieć, że również podawanie leków z wodą do picia przyśpiesza tworzenie się wspomnianych osadów. W chowie drobiu powszechnie stosuje się podawanie leków z wodą i standardem jest każdorazowe czyszczenie linii po kuracji. Hodowcy świń też mogą bez większych kosztów wprowadzić taka praktykę. Natychmiast po zakończeniu leczenia wodę do picia zakwasza się. Najlepiej do tego celu służą m. in. kwas cytrynowy, propionowy lub mrówkowy. Dodaje się je do wody w stężeniu 0,3%. Najmocniejsze działanie antybakteryjne wykazuje kwas mrówkowy. W przypadku, kiedy nasz system pojenia zawiera elementy ocynkowane lub mosiężne, nie można stosować żadnych kwasów. Dopuszcza się natomiast używanie 0,1-0,5% środków do czyszczenia zawierające substancje o właściwościach silnie utleniających. Stosując środki czyszczące systemy pojenia należy zawsze sprawdzić, czy producent dopuszcza je do stosowania w wodzie pitnej dla zwierząt. Regularne przepłukiwanie wszystkich części systemu pojenia gwarantuje zachowanie odpowiedniej higieny.
Wodę przeznaczoną do pojenia zwierząt trzeba okresowo poddawać kontroli chemicznej i bakteriologicznej. Aby określić jej jakość należy pobrać jej próbki do analizy z różnych miejsc linii pojenia. Tych miejsc powinno być możliwie jak najwięcej. Często bowiem okazuje się, że woda z danego ujęcia jest dobrej jakości, lecz zostaje zanieczyszczona podczas przepływu przez rury instalacji wodnej. Zaleca się wykonywanie takiej kontroli co najmniej dwa razy w roku.
Jakość wody do pojenia zwierząt nie powinna odbiegać od ogólnie przyjętych norm dla wody pitnej przeznaczonej dla ludzi. W Polsce, zagadnienia związane z higieną wody reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia ludzi (Dziennik Ustaw nr 61 z 2007 r.). Zgodnie z tym rozporządzeniem woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzi i zwierząt, jeżeli będzie wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów oraz od wszelkich substancji chemicznych w ilościach zagrażających zdrowiu. W rozporządzeniu tym można znaleźć wymagania mikrobiologiczne i chemiczne, jakim woda powinna odpowiadać.
Autor: prof. dr hab. Tadeusz Barowicz
