Spośród kilku gatunków pszenic uprawianych w świecie, podstawowe znaczenie gospodarcze (90 proc. zasiewów, w Polsce około 100 proc.) ma pszenica zwyczajna – Triticum aestivum, a następnie twarda – Trticum durum (około 10 proc. w skali światowej). Na niewielkiej powierzchni (łącznie poniżej 1 proc. areału zbóż) uprawiane są: orkisz (Triticum spelta), samopsza (Triticum monococcum) i płaskurka (Triticum dicoccum).
Trzy ostatnie z nich dają niskie plony ziarna, które charakteryzuje się specyficznymi walorami odżywczymi i smakowymi. Wyróżnia je przede wszystkim wysoka zawartość białka i glutenu, dzięki czemu poprawiają jakość mąki pszenicy zwyczajnej. Pszenica twarda uprawiana w nieco większej skali, w warunkach gorącego i suchego klimatu kontynentalnego (Kanada, Włochy, Meksyk, USA, kraje Afryki Płn.), wyróżnia się wysoką zawartością i jakością białka, w tym glutenu. Dostarcza mąki o kaszkowatej konsystencji, zwanej semoliną, wykorzystywaną głównie do produkcji wysokiej jakości makaronów.
Pszenica orkisz, uprawiana jest głównie w gospodarstwach ekologicznych (szacuje się, iż około 500 ha w skali krajowej), daje niskie plony, poza tym są duże trudności z jej omłotem, ponieważ konieczne jest dodatkowe oddzielanie plewek od ziarna (odplewianie). Zaletą są unikatowe walory żywieniowe i smakowe ziarna tej pszenicy. Orkisz ceniony jest m.in. za wysoką zawartość i jakość białka (korzystny skład aminokwasowy), zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych (linolenowego – z trzema podwójnymi wiązaniami pomiędzy atomami węgla w cząsteczce), fitosteroli (obniżających poziom „złego” cholesterolu we krwi), a także naturalnego antybiotyku (rodanidu), który zapobiega tworzeniu komórek rakowych, wzmacnia serce i układ nerwowy oraz odporność na zakażenia.
Pszenica samopsza, uważana za przodka wszystkich form uprawnych pszenic, ceniona jest ze względu na wysokie walory odżywcze ziarna. Z tego względu produkty z niej otrzymywane dietetycy zaliczają do prozdrowotnych. Jej białko zawiera w większej ilości: metioninę, tyrozynę, fenyloalaninę i izoleucynę, a więc wysokiej wartości aminokwasy egzogenne, nie produkowane przez organizm ludzki, korzystnie wpływające na układ nerwowy. Z kolei podwyższona zawartość, w porównaniu z pszenicą zwyczajną karotenoidów (luteiny i zeaksantyny), korzystnie oddziałuje na wzrok.
Pszenica płaskurka, również ceniona za wysokie walory odżywcze i smakowe ziarna i produktów z niej otrzymywanych. Wyjątkowo dobrze znosi niekorzystne warunki klimatyczne (niedobór wody oraz niskie i wysokie temperatury), jest także odporna na choroby grzybowe (nie ma potrzeby stosowania środków ochrony roślin). Może być uprawiana na słabszych glebach i stanowiskach, w zasadzie nie wymaga nawożenia, a jeśli tak to w niewielkich dawkach, przy czym nie można przesadzać z azotem, ponieważ jest wrażliwa na wyleganie. W takich warunkach daje niskie plony ziarna, poza tym trudny jest jego omłot, konieczne jest dodatkowe odplewianie, podobnie jak orkiszu i samopszy.
Ze względu na marginalną powierzchnię uprawy trzech ostatnich gatunków (głównym powodem są niskie plony i trudności z omłotem), nie jest opracowana ich szczegółowa agrotechnika. Wyjątkiem jest orkisz, uprawiany w niektórych gospodarstwach ekologicznych na nieco większej powierzchni. Z tego względu uprawę samopszy i płaskurki, a częściowo także orkiszu, można traktować jako hobby, doskonaląc się w ich agrotechnice drogą prób i popełnianych błędów.
