Doglebowe stosowanie nawozów fosorowych w wierzchnią warstwę gleby, w tym pogłównie, nie jest zalecane, ze względu na ograniczoną przyswajalność. Niemniej w latach z większymi opadami, może dać korzystne rezultaty. Prezentujemy charakterystykę nawozów z Grupy Azoty pod kątem rozpuszczalności, w następstwie przyswajalności fosforu przez rośliny.
W charakterystyce nawozów zawierających P, podawana jest całkowita zawartość P2O5 oraz jego rozpuszczalność, zazwyczaj w obojętnym cytrynianie amonu i wodzie oraz w samej wodzie. W niektórych nawozach także w kwasach mineralnych. Im w nawozie jest większy udział fosforu rozpuszczalnego w wodzie, zaś brak lub niewielkie ilości w kwasach mineralnych, tym wykazuje on lepszą przyswajalność.
Doglebowe stosowanie nawozów P w wierzchnią warstwę gleby, w tym pogłównie, nie jest zalecane, ze względu na ograniczoną przyswajalność. Niemniej w latach z większymi opadami, może dać korzystne rezultaty. Należy wówczas wybierać nawozy, w których P występuje w większej ilości, w formie rozpuszczalnej w wodzie, ewentualnie także obojętnym cytrynianie amonu. Przykładem tego typu nawozów są nitrofoski i polifosforany.
Z kolei podana w ulotce lub na etykiecie opakowania informacja, iż nawóz zawiera także P rozpuszczalny w kwasach mineralnych, oznacza że ta część fosforu jest znacznie słabiej przyswajana przez rośliny. Zwykle w późniejszym okresie ich wegetacji, co w niektórych uprawach może być zaletą, zaś w innych wadtą.
Nawozy tego typu, np. mączki fosforytowe oraz fosforyty częściowo rozłożone (zakwaszone), powinny być stosowane na gleby kwaśne, dobrze uwilgotnione i lżejsze, poza tym wysiewane głębiej (pod orkę zimową lub siewną), najlepiej pod rośliny o dłuższym okresie wegetacji (oziminy, użytki zielone, kukurydzę, burak, przed założeniem sadu, chmielnika, wikliny, itp.). Rozważania te można prześledzić na przykładzie nawozu HOLIST agro PK 15-30.
Zawiera on 15 proc. P2O5 oraz K i inne składniki. W jego charakterystyce firma podaje, iż całość zawartego fosforu, rozpuszczalna jest w kwasach mineralnych, 13 proc. w obojętnym cytrynianie amonu i wodzie oraz 12 proc. w wodzie. Istotna dla rolnika jest ostatnia informacja, że aż 12 proc. P2O5 na ogólną zawartość 15 proc., rozpuszczana jest w wodzie, zaś 13 proc. w obojętnym cytrynianie amonu i wodzie.
Wynika z tego, iż zaledwie 2 proc. fosforu, rozpuszczalna jest wyłącznie w kwasach mineralnych, a więc przyswajana w późniejszym okresie. Można go więc uznać za bardzo dobry nawóz PK dla większości roślin. Poniżej charakterystyka nawozów z Grupy Azoty pod kątem rozpuszczalności, a w następstwie przyswajalności fosforu przez rośliny.
Rozpuszczalność fosforu w kwasach mineralnych oraz obojętnym cytrynianie amonu i wodzie w wybranych nawozach doglebowych
| Nawozy i ich składx | W kwasach mineralnych | W oboj. cytrynianie amonu i wodzie | W wodzie |
|
Polidap NP (S) 18-46 (5) Polifoska 5 NPK (MgS) 5-15-30 (2-7) Polifoska krzem NPK(S) 6-12-34 (10) Polifoska 6 NPK (S) 6-20-30 (7) Polifoska 8 NPK (S) 8-24-24 (9) Polifoska Tytan NPK (S) 6-25-25 (5) Polifoska 12 NPK (MgS) 12-12-12 (2-27) Polifoska Start NPK (MgS) 12-11-18 (2,7-26) Polifoska Plus NPK (MgS) 5-10-20 (7-9) Petro Plon NPK (MgS) 5-10-30 (3-9) Amofoska NPK (CaMgS) 4-10-22 (4-2,5-10) Amofoska NPK (CaMgS) 4-10-28 (4-2,5-10) Amofoska NPK (CaS) 4-16-18 (4-10) Amofoska NPK (CaS) 5-10-25 (4-14) Holist agro PK (CaS) 15-30 (10-10) super fos dar P (CaS) 40 (10-5) |
– – – – – – – – – – 10 10 16 10 15 40 |
46 15 12 20 24 25 12 11 10 10 5 5 5 5 13 25 |
41 13 10 18 21 22 10 8,8 8 8 2,5 2,5 2,5 2,5 12 23,5
|
X – w niektórych z nich zawarte są także inne składniki, w tym mikroelementy
Fosfor w roślinie
Fosfor (P) pobierany jest w znacznie mniejszych ilościach przez rośliny niż N i K. Jest jednak nieodzowny, bowiem wchodzi w skład istotnych dla wegetacji roślin związków organicznych (białka, kwasy nukleinowe, fityny, fosfolipidy, wśród nich lecytyna). Warunkuje też przebieg wielu procesów chemicznych i biologicznych zachodzących w glebie i roślinie, korzystnie wpływając na:
- aktywność biologiczną gleby i prawidłową mineralizację (wraz z N) resztek pożniwnych, w tym słomy,
- proces fotosyntezy oraz inne procesy energetyczne w roślinie,
- rozwój korzeni i organów generatywnych,
- prawidłowy wzrost i rozwój roślin, w tym dojrzewanie nasion,
- odporność roślin (wraz z K) na stresy termiczne i wodne,
- wspomaga przemiany N (łącznie z innymi składnikami) w pełnowartościowe białko i plon.
Fosfor jest słabo przyswajany
W pierwszym roku zaledwie w 15-25 proc. oraz podobne ilości w dwóch kolejnych latach. W optymalnych warunkach (pH gleby, jej wilgotności i temperaturze) oraz przez rośliny o dłuższym okresie wegetacji i dobrze rozwiniętych korzeniach, jego przyswajalność wzrasta.
Podczas wegetacji wyróżnia się dwa krytyczne okresy większego zapotrzebowania na fosfor. Pierwszy przypada na początek wegetacji, gdy roślina rozbudowuje system korzeniowy. Drugi rozpoczyna się z chwilą tworzenia organów generatywnych (zawiązków kwiatowych, owoców i nasion). W nasionach gromadzi się w największych ilościach i jest wynoszony z plonem.
Niedobór fosforu w roślinach wynika zarówno z niskiej zasobności gleby, powodowanej małymi dawkami P, jak też ograniczonej przyswajalności. Powodem jest forma fosforu zawarta w nawozach i w glebie, a także jej odczyn (optymalny w zakresie pH 5,6-6,8), wilgotność (słaba przyswajalność w przesuszonych) i temperatura (słabsza w zimnych – poniżej 12°C).
