Te dwa składniki powinny być wnoszone w całości jesienią, na głębokość 8-15 cm, pod orkę siewną lub agregat, w dawkach zależnych od zasobności gleby i prognozowanych plonów.
Niedobór fosforu wynika nie tylko z powodu niskiej zasobności gleby, ale też ograniczonej przyswajalności, np. w wyniku skrajnych wartości pH i niskiej temperatury. W okresie wegetacji zbóż i rzepaku wyróżnia się dwa okresy krytyczne, związane z zapotrzebowaniem na fosfor. Pierwszy przypada na początek wegetacji, gdy rośliny tworzą system korzeniowy. Dostęp przyswajalnego fosforu stymuluje jego rozwój, co umożliwia lepsze zaopatrzenie w wodę i składniki pokarmowe. Drugi okres rozpoczyna się z chwilą tworzenia organów generatywnych: kłosów i ziarna zbóż oraz łuszczyn i nasion rzepaku.
Doglebowe stosowanie fosforu i potasu w trakcie wegetacji roślin nie jest zalecane, głównie ze względu na ograniczoną przyswajalność. W przypadku widocznych objawów niedoboru, zasadne jest dokarmianie dolistne nawozami z podwyższoną zawartością tych składników, zwykle ponad 50% P2O5 i 35% K2O. Objawy niedoboru fosforu na roślinach w pierwszej kolejności pojawiają się na starszych liściach, ale stopniowo, przy jego dużym deficycie przechodzą na młodsze. Typowym symptomem są fioletowo-różowe przebarwienia dolnej części łodyg i liści, liście są mniejsze, wąskie, wydłużone, osadzone pod ostrym kątem (strzeliste). Rośliny są niewyrośnięte, słabo wiążą owoce i nasiona. Nie obserwuje się na ogół objawów nadmiaru fosforu w roślinach, gdyż składnik ten nie jest pobierany luksusowo (ponad potrzeby pokarmowe). Nie ma więc obawy przenawożenia, choć zbyt duże dawki są nieuzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia.
Potas obok azotu pobierany jest przez rośliny w największych ilościach. Gleby polskie są ubogie w ten składnik, bowiem 40 proc. z nich wykazuje niedoborową zawartość. Szacuje się, iż jego niedobór jest drugim po kwaśnym odczynie gleby, czynnikiem pokarmowym ograniczającym wysokość i jakość plonów. Potas spełnia w roślinie 4 zasadnicze funkcje:
– aktywuje ponad 60 reakcji enzymatycznych, związanych m.in. z tworzeniem i transportem asymilatów oraz przetwarzaniem azotu i jego związków w białko;
– reguluje gospodarkę wodną roślin, m.in. poprzez otwieranie i zamykanie aparatów
szparkowych oraz rozwój systemu korzeniowego;
– zwiększa odporność roślin na niskie i wysokie temperatury, czyli stresy abiotyczne roślin;
– zwiększa odporność roślin na patogeny chorób, czyli na stresy biotyczne roślin.
Dobre zaopatrzenie roślin w potas ułatwia pobieranie i przepływ wody przez komórki korzenia i jej transport w wiązkach przewodzących. Rośliny wykazują wówczas niższy współczynnik transpiracji, czyli zużywają mniej wody na wyprodukowanie jednostki suchej masy. Typowe objawy niedoboru potasu widoczne na roślinach to:
– żółknące i brązowiejące plamy, poczynając od wierzchołka i brzegów starszych liści, – zwiędły wygląd roślin, które wcześniej (w godzinach rannych) tracą turgor,
– gorsze krzewienie zbóż i słabiej rozwinięte rośliny dwuliścienne,
– gorsza zimotrwałość roślin, czego powodem jest osłabiona asymilacja i zawartość cukrów oraz większa podatność na choroby grzybowe.