Azot jest najważniejszym składnikiem pokarmowym roślin, jest też głównym składnikiem powietrza (ponad 78 proc. N). Jedynie rośliny bobowate z pomocą bakterii brodawkowych z rodzaju Rhizobium, współżyjących z tymi roślinami, mają możliwość korzystania z azotu atmosferycznego. Zatem wobec wysokich cen nawozów azotowych, warto szerzej uprawiać te rośliny, zarówno w plonie głównym, np. soję, groch, łubiny, fasolę, soczewicę, koniczyny, lucerny, jak i w międzyplonach, w tym wsiewkach w zboża, np. koniczyny, seradela.
Rośliny bobowate nie wymagają nawożenia azotem, a jeśli tak to w niewielkich dawkach, pozostawiają natomiast duże ilości N dla roślin następczych (do 200 kg/ha). Przy ich zasiewie po raz pierwszy na danym polu lub dłuższej przerwie (ponad 5 lat) wskazana jest zaszczepienie nasion odpowiednią dla danej rośliny szczepionką bakteryjną. Niemniej również niektóre bakterie, wolno żyjące w glebie, głównie z rodzaju Azotobacter, korzystają z azotu atmosferycznego. W następstwie korzystają z niego wszystkie rośliny, choć na ogół w znacznie mniejszym stopniu, niż bobowate z Rhizobium.
W ostatnim czasie pojawiają się na naszym rynku specjalne preparaty, zawierające aktywne szczepy bakterii, głównie z rodzaju Azotobacter, wiążące azot atmosferyczny. Aplikuje się je bezpośrednio do gleby w formie oprysku lub zaprawia nasiona, przed ich wysiewem. Roztworem wodnym szczepionki można też opryskiwać rośliny po wschodach lub we wczesnych fazach rozwojowych. W ofercie są też preparaty bakteryjne, uwalniające trudno dostępne związki fosforu z gleby.
Krótka charakterystyka przykładowych preparatów
Bactim Nutri – z firmy Intermag. Jest to dwukomponentowy biopreparat składający się z Bactim Nutri N+, zawierający bakterie Azotobacter sp. oraz Bactim Nutri P+ zawierający bakterie Bacillus ssp., wykazujące wysoką zdolność do uwalniania uwstecznionego fosforu w glebie. Produkt (Bactim Nutri) można stosować zarówno w zespole uprawek przedsiewnych wszystkich upraw ozimych lub jarych. Należy go wówczas wymieszać płytko z glebą, ale też po wschodach siewek oraz we wczesnych fazach rozwojowych roślin. W trakcie zabiegu należy unikać dużego nasłonecznienia, dlatego najlepiej wykonywać go wieczorem. Dawki preparatu – 400 ml/ha Bactim Nutri N+ oraz 2 l/ha Bactim Nutri P+. Zalecana ilość cieczy roboczej 300-400 l/ha.
FosfoPower – z firmy Bio-Lider, który od niedawna znajduje się w ofercie firmy Procam. Preparat zawiera wyselekcjonowane szczepy bakterii PSB (Phosphorus Solubilizing Bacteria), wytwarzające m.in. kwasy organiczne oraz enzymy, które efektywnie rozpuszczają trudnodostępne formy fosforu glebowego. Poza fosforem roślina uzyskuje też inne cenne składniki, które wcześniej nie były dla niej dostępne. Zaaplikowanie FosfoPower pozwala uwolnić i udostępnić roślinom do 45 kg P2O5/ha. Produkt zaleca się w dawce 100 g/ha, przy użyciu 200-400 l wody, w formie oprysku doglebowego lub nalistnego, przed siewem lub po siewie, jak też w początkowych fazach rozwojowych roślin. Dla uzyskania najlepszych efektów preparat należy stosować w późnych godzinach popołudniowych lub wieczornych.
Rhizosum N – z firmy Agrosimex. Zawiera aktywny szczep bakterii wiążących azot atmosferyczny (przeciętnie 50-70 kg/ha N) – Azotobacter salinestris. Może być mieszany z wieloma agrochemikaliami (herbicydy, insektycydy, fungicydy, nawozy dolistne). Polecany w dawkach 25-50 g/ha. Pod zboża ozime – jeden zabieg po ruszeniu wegetacji wiosennej, np. w fazie krzewienia. W słabszych stanowiskach lepiej dać w dwóch dawkach, pierwsza jesienią przed wysiewem nasion lub po wschodach siewek oraz druga po ruszeniu wegetacji wiosennej. Pod rzepak ozimy zalecane są dwie dawki – pierwsza przed siewem nasion lub po wschodach oraz druga po ruszeniu wegetacji wiosennej. Pod rośliny jare zalecany jest jeden zabieg – przed siewem lub sadzeniem, ewentualnie po siewie lub sadzeniu, jak też początkowych fazach wegetacji roślin.
Interesujące są też preparaty zawierające bakterie, wiążące wolny azot z powietrza, np. AKRA N-Bakterien (Azoarcus lub Azotobacter) z firmy AKRA, poza tym Humus Active z firmy Ekodarpol, ponadto EmFarma z firmy ProBiotics oraz Methylobacterium symbioticum z firmy CORTEVA agroscience. Korzystny efekt wspomagający przyswajalność składników pokarmowych z gleby wykazują też preparaty doglebowe, zawierające efektywne mikroorganizmy (EM), a także główny składnik próchnicy glebowej, jakim są kwasy humusowe. Poza tym lepsza przyswajalność składników pokarmowych, m.in. dzięki większej aktywności pożytecznej mikroflory glebowej, zachodzi przy optymalnym pH gleby (w zakresie 5,5-7,2 w zależności od jej zwięzłości ) i wysokiej zawartości związków próchnicznych.
