Biorąc pod uwagę skalę zastosowania, siewnik należy zaliczyć do najważniejszych maszyn stosowanych w rolnictwie. W Polsce większość gruntów ornych przeznaczanych jest pod zasiewy i od wielu lat ta tendencja się utrzymuje.
Najwięcej w Polsce uprawia się zbóż, roślin pastewnych i przemysłowych, stanowią około 90% upraw. Dodając rosnące zastosowanie technologii uprawy uproszczonej (siewu bezpośredniego), można stwierdzić wysokie zapotrzebowanie na rozwój tego typu maszyn. Dlatego warto podkreślić, że siew to dosyć istotny zabieg agrotechniczny, który bezpośrednio wpływa na plonotwórczość roślin.
Prawidłowe wykonanie zabiegu siewu jest w dużym stopniu uzależnione od parametrów i rozwiązań konstrukcyjnych siewników. Oczywiście ważnymi czynnikami obok dobrego siewnika są: głębokość siewu nasion, wilgotność gleby, uprawa przedsiewna, gęstość siewu. Ostatni czynnik zależy od ustawień przez rolnika ale również od dokładności siewnika, czyli rzeczywistego wysiewu do ustawionego. W słabych konstrukcjach jak i starszych maszynach występują najczęściej spore odchylenia.
Głównym zadaniem siewników jest dostarczenie na teren uprawny określoną ilość nasion i jej równomierne rozmieszczenie. Maszyny tego typu najlepiej sklasyfikować pod względem budowy. W takim przypadku wyróżniamy:
– siewniki rzędowe
– siewniki punktowe
– siewniki rzutowe
Dzisiaj w wielu maszynach rolniczych, tak i w siewnikach są elektroniczne systemy sterowania i kontroli. Krajowi producenci oferują najczęściej w opcji proste sterowania, umożliwiające kontrolę zakładania ścieżek technologicznych, zliczanie przejazdów, zliczanie obsianej powierzchni, sygnalizacji minimalnego poziomu w zbiorniku, wydajności, czy zapisaniu statystyk nawet z kilkunastu pól.
Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie do siewu siewników wyposażonych w systemy, które dozują dawkę wysiewu względem zasobności gleby. Jednak, przy zastosowaniu takich opcji trzeba posiadać mapę zasobności, którą trzeba zrobić wcześniej za pomocą innych maszyn. Mimo wszystko takie rozwiązanie może być bardzo opłacalne, szczególnie dla dużych gospodarstw. Oferty producentów są szerokie pod względem opcji wyposażenia systemów wspomagających, jednakże trzeba zwracać uwagę czy systemy współpracują ze standardem ISOBUS, ponieważ nie wszystkie mają tą możliwość. Co może skutkować wyposażeniem ciągnika w dodatkowe oprzyrządowanie.
Najczęściej używanym siewnikiem przez rolników jest siewnik rzędowy (uniwersalny). Istota jego działania polega na umieszczeniu założonej ilości nasion w glebie w rzędach w sposób niekontrolowany (bez kontroli odległości nasion). Tego typu siewniki dzielimy na siewniki:
– mechaniczne
– pneumatyczne
– mechaniczno-pneumatyczne
Siewniki mechaniczne są najprostsze i najtańsze porównując z pozostałymi, również zapewniają wyższą równomierność poprzeczną wysiewu nasion, zwłaszcza na polach o pofałdowanych powierzchniach. Ze względu na niską masą są najczęściej stosowane dla ciągników o mniejszej mocy, również są łatwiejsze w obsłudze.
Siewniki pneumatyczne – zazwyczaj na szczycie siewnika znajduje się kosz zasypowy, jego działanie polega na transporcie ziarna z kosza zasypowego za pomocą podciśnienia do głowicy rozdzielającej sterowanej pneumatycznie, następnie nasiona są rozdzielane do poszczególnych przewodów. Przewodami materiał siewny trafia do poszczególnych redlic. Zaletą tego typu siewnika jest możliwość dłuższego wysiewu, poprzez zastosowanie większego kosza zasypowego, który może być umieszczony bliżej ciągnika, niż to bywa w przypadku siewników mechanicznych. Za to wadą jest jego usytuowanie. Aby móc go uzupełnić, potrzebny jest traktor z ładowaczem. Kolejną zaletą jest możliwość wysiewania nasion różnej wielkości i kształtów.
Siewniki mechaniczno-pneumatyczne – w przypadku tego rodzaju siewnika transport ze zbiornika do rozdzielacza odbywa się również pneumatycznie, następnie rozdzielacz rozdziela nasiona do poszczególnych głowic, które są mechaniczne. Dzięki połączeniu dobrego wysiewu mechanicznego i zalety transportu nasion z większych zbiorników tego typu maszyny są oferowane najczęściej w największych wariantach. Istotną zaletą jest możliwość zastosowania dodatkowego zbiornika na przedni TUZ co przynosi wymierne korzyści przy dużych areałach.
Aby plon był wysoki, ważnym czynnikiem jest termin siewu, co przy dużych uprawach powoduje potrzebę dużych wydajności. Właśnie z myślą o takich czynnikach powstają bardzo wydajne siewniki o szerokościach roboczych przekraczających 10 m, mogące pracować ze znacznymi prędkościami roboczymi i osiągające wydajność często przekraczającą 15 ha/godz. Jednak nie wolno zapomnieć o jakości siewu, dlatego nie warto pracować z maksymalną prędkością mimo zapewnień producenta. Jeśli na polu jest sporo nieregularnych kształtów tzw. „klinów” to przydatny jest system odłączania poszczególnych sekcji, który będzie ten proces automatycznie kontrolował dzięki systemu GPS. Dzięki temu uniknie się podwójnego siewu co przyniesie korzyśći w postaci prawidłowego wschodu roślin oraz mniejsze zużycie materiału siewnego.
Następnym ważnym czynnikiem w plonowaniu jest głębokość siewu, która jest uzależniona od wielu warunków, stąd istotne znaczenie ma możliwość prostej i skutecznej zmiany tego parametru w siewnikach. Przede wszystkim parametr ten jest uzależniony od rodzaju gleby: na glebach mocniejszych i zasobniejszych nasiona umieszcza się płycej, natomiast na glebach lekkich nieco głębiej. Ponadto na głębokość siewu ma oczywiście wpływ również wielkość nasion i sposób ich kiełkowania, a także termin siewu. Stała głębokość siewu jest istotna w zmiennych warunkach polowych (górzyste pola, zróżnicowanie glebowe).
Redlice wysiewające powinny być tak wyregulowane, aby osiągnąć zadaną głębokość pracy na glebach zwięzłych jak i glebach lżejszych. Jednak nie zawsze jest możliwe zastosowanie optymalnego ustawienia. W obecnie produkowanych siewnikach żądaną głębokość siewu uzyskuje się zazwyczaj poprzez nacisk na redlice sprężynami ściskanymi lub rozciąganymi, ewentualnie stosuje się docisk hydrauliczny. Hydrauliczne sterowanie pozwala zmieniać docisk redlic z poziomu kabiny operatora. Może ono być sprzęgnięte z urządzeniami precyzyjnego rolnictwa w których na podstawie map aplikacyjnych zmiana głębokości siewu odbywa się w sposób automatyczny.
Innym rozwiązaniem który dostosowuje głębokość siewu do warunków polowych są skanery glebowe, które na bieżąco analizują strukturę gleby, wilgotności i przesyłają informację do systemu który reguluje dociskiem redlic.
Kolejnym ważnym aspektem istotnie wpływającym na kiełkowanie i wschody roślin jest zagęszczenie gleby. Wysiewane nasiona powinny trafić na odpowiednio zagęszczoną glebę. Przykrywająca nasiona gleba powinna być dostatecznie luźna, tak aby umożliwić korzeniom wymianę gazową tlenu i powstającego w procesie oddychania nasion dwutlenku węgla z powietrzem atmosferycznym. Odpowiednie zagęszczenie gleby sprzyja powstaniu podsiąku z głębszych warstw ziemi, co w przypadku suszy ma duże znaczenie, która w ostatnich latach jest bardzo częstym zjawiskiem. Rozwiązania konstrukcyjne siewników w przypadku zagęszczenia gleby przed redlicami najczęściej są realizowane poprzez zastosowanie wałów oponowych, które jednocześnie (w przypadku ciąganych siewników) są oparciem konstrukcji podczas transportu, manewrów itp. Natomiast do zagęszczenia za redlicami najczęściej stosowane są rolki dociskające których nacisk jest regulowany (hydraulicznie lub mechanicznie). Wielkość rolek dociskających jest uzależniona od masy redlicy i stosowanego docisku. Na słabsze gleby są proponowane szersze rolki, na gleby cięższe – wąskie.
Siewnik to najważniejsza maszyna w każdym gospodarstwie. Wiele czynników wpływa na prawidłowy wysiew, a co za tym idzie wysoki plon. Dlatego dobre rozwiązania konstrukcyjne siewników są istotne. Nawet jeśli cena takich rozwiązań jest wysoka, warto zastanowić się, czy warto oszczędzać przy zakupie kosztem mniejszego plonu?
Autor: mgr inż. Michał Ośko
