Adiuwanty (wspomagacze) to substancje, które stosuje się łącznie ze środkami ochrony roślin lub nawozami dolistnymi w celu poprawy parametrów sporządzanego wodnego roztworu cieczy roboczej stosowanych preparatów.
Adiuwanty nie zwalczają patogenów chorób lub szkodników, a także nie odżywiają roślin, modyfikują natomiast właściwości fizyko-chemiczne roztworu, w wyniku czego istotnie zwiększają jego efektywność, głównie poprzez:
– korektę odczynu i twardości wody, do pożądanych dla poszczególnych preparatów parametrów. Za optymalny przyjmuje się zwykle (choć nie zawsze) odczyn w zakresie pH 5,5-6,5. Te dwie funkcje spełniają zazwyczaj kondycjonery wody, ale też adiuwanty, mające znacznie szerszy zakres działania. Zapobiega to niekorzystnym reakcjom, zachodzącym pomiędzy jonami składników zawartych w wodzie (głównie Ca, Mg i Na, w mniejszym stopniu Mn i Fe), a substancjami czynnymi ŚOR lub pierwiastkami nawozów, zwłaszcza przy ich stosowaniu w postaci soli (lepsze pod tym względem są chelaty Cu, Zn, Mn i Fe);
– obniżenie napięcia powierzchniowego naniesionych kropli roztworu, które „rozlewają” się równomiernie na całej powierzchni blaszki liściowej l innych części rośliny. Zmniejsza się dzięki temu ilość wydatkowanej cieczy roboczej oraz zwiększa przyczepność naniesionego roztworu. Substancje aktywne zawarte w ŚOR w wydłużonym okresie oddziałują wówczas na patogeny oraz w większym stopniu przyswajane są składniki pokarmowe z nawozów;
– wyrównanie wielkości kropel, co zapobiega ich znoszeniu przez wiatr;
– ograniczenie zmywania naniesionego roztworu przez deszcz i obfitą rosę;
– ograniczenie pienienia roztworu;
– łagodzenie niekorzystnych zjawisk przebiegu pogody, np. skrajnych temperatur i wilgotności powietrza.
Niestety nie wszystkie te cenne właściwości adiuwantów (w przypadku dokarmiania dolistnego, głównie surfaktantów lub kondycjonerów wody), zawarte są w jednym preparacie. Należy w tym przypadku dostosować się do zaleceń producenta nawozu, który oferuje z reguły konkretne preparaty do swoich produktów. Z kolei przy stosowaniu ŚOR oraz w przypadku ich łącznej aplikacji, należy korzystać z zaleceń podawanych przez przedstawiciela producenta ŚOR. Chodzi głównie o to, iż w składzie wielu preparatów zawarte są już adiuwanty lub oferowane, względnie polecane łącznie z nimi. Stąd dublowanie niektórych z nich, może osłabić skuteczność substancji aktywnych lub ograniczyć przyswajalność składników z wnoszonych nawozów. W pewnym stopniu, niektóre funkcje adiuwantów spełniają też biostymulatory (np. Folitec, Megafol lub ProAmin Uprawy), dodawane do nawozów dolistnych.
Wadą niektórych adiuwantów, czyli zalecanych zarówno do ŚOR, jak też większości nawozów dolistnych może być fakt, iż całkowite pokrycie powierzchni liścia cienką warstewką kropli roztworu, powoduje jej szybkie wysychanie, co w przypadku nawozów dolistnych, nie daje pożądanego efektu, natomiast w przypadku fungicydów, zwłaszcza kontaktowych, może być zaletą. Przy stosowania nawozów dolistnych, istotne jest też większa przyczepność rozprowadzonej kropli na powierzchni liścia, co wydłuża okres jej parowania oraz zmycia przez obfitą rosę lub deszcz, a w konsekwencji łatwiejsze wnikanie składników do tkanek i komórek rośliny, przez trudno przepuszczalne woski i kutikulę. Należy też mieć na uwadze fakt, iż niektóre składniki zawarte w nawozach dolistnych, wspomagają efektywność grzybobójczą fungicydów, dzieki czemu można je stosować w dolnej zalecanej dawce. Należą do nich mikroelementy z grupy metali ciężkich, głównie Cu i Zn, w mniejszym stopniu Mn i Fe, poza tym siarka, krzem oraz fosfor w postaci fosforynowej.
Spośród oferowanych na naszym rynku adiuwantów, w tym głownie surfaktantów lub kondycjonerów wody można spotkać następujące: Aqua Soft, Arigent Activ 5, Arigent Prolonger, Atpolan Bio 80 EC, Faster, Proaqua, pH Controller, Silwet Gold, Toil, bądź wielofunkcyjny adiuwant AS 500 SL, zawierający substancje powierzchniowo czynne i kondycjonujące wodę oraz regulujące pH cieczy użytkowej. Z reguły wlewa się do zbiornika opryskiwacza wodę, a nastepnie dodaje odpowiedni preparat, by zmienić jej odczyn i zneutralizować kationy zasadowe (głównie Ca i Mg) odpowiedzialne za twardość wody, po czym dodaje ŚOR. Kationy te neutralizuje też zalecany do niektórych herbicydów, np. zawierajacych glifosat, siarczan amonu. Należy tu dodać, iż na niewłaściwy odczyn i twarość wody, szczególnie wrażliwe spośród herbicydów (osłabiona skuteczność) są następujące substancje czynne: glifosat oraz (tylko w nieco mniejszym stopniu) MCPA, 2,4 D i Dikamba.
Reaumując, przy stosowaniu ŚOR i nawozów dolistnych, warto skontaktować się z przedstawicielem firmy oferującej te preparaty, by polecili odpowiedni adiuwant do swoich produktów, który polepszy sporządzany roztwór i wpłynie na jego większą skuteczność. Wcześniej należałoby podać parametry wody używanej do oprysku (jej pH i twardość), co w przybliżeniu można ustalić samemu, wykonując tzw. test paskowy (zmiana barwy w zależności od parametrów wody), oferowane także przez niektóre firmy.
Prof. dr hab. Czesław Szewczuk – UP w Lublinie, dr inż. Marzena Tomaszewska – PWSZ w Chełmie
