Długoterminowa wizja rozwoju obszarów wiejskich była przedmiotem debaty posłów do Parlamentu Europejskiego w dniach 12-13 grudnia 2022 r. Jej efektem jest rezolucja, której ton jest alarmujący.
Parlament Europejski w dniu 13 grudnia b.r. przyjął rezolucję nt. Długoterminowej wizji rozwoju obszarów wiejskich UE. W tym obszernym dokumencie posłowie zwracają uwagę na fakty istotnie negatywne dla kondycji wsi i rolnictwa państw członkowskich Unii Europejskiej, oraz przedstawiają sposoby na przezwyciężenie tych wyzwań.
Poniżej przedstawiamy część tego wielostronicowego dokumentu, dostępnego w całości pod linkiem: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2022-0436_PL.html
Parlament Europejski zwraca uwagę, że pomimo iż obszary wiejskie stanowią około 83 % całego terytorium UE i zamieszkuje je około 137 mln ludzi (30% ludności UE), są to obszary niezwykle istotne dla produkcji żywności, ale również jako obszary leśne i miejsca produkcji energii ze źródeł odnawialnych, to mierzą się ze szczególnymi, długoterminowymi, nierozwiązanymi wyzwaniami.
W latach 2003–2016 liczba gospodarstw rolnych w UE-27 spadła o 32%, a największy spadek dotyczy małych gospodarstw o powierzchni poniżej pięciu hektarów (38%); w 2016 r. w UE było 10,5 mln gospodarstw rolnych, z których większość (92%) stanowiły gospodarstwa rodzinne, a przewiduje się, że do 2040 r. UE może stracić kolejne 6,4 mln gospodarstw i w rezultacie liczba gospodarstw w całej UE wyniosłaby około 3,9 mln, co stanowiłoby ogromny spadek – o 62% w porównaniu z 2016 r.;
W 2016 r. na każdego rolnika w wieku powyżej 35 lat przypadało ponad sześciu rolników w wieku powyżej 65 lat, co pokazuje, że starzenie się rolników w UE jest jednym z największych wyzwań dla obszarów wiejskich. Zapaść demograficzna i starzenie się społeczeństwa na obszarach wiejskich ze względu na przenoszenie się ludności do obszarów miejskich i migrację młodzieży negatywnie wpłynie na potencjał wzrostu, jakość życia, rozwój umiejętności i dostęp do usług; PE zauważa, że polityka publiczna nie zdołała odwrócić tendencji wyludniania się obszarów wiejskich.
Europosłowie zauważają w rezolucji, że na obszarach wiejskich UE jest wyższe ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz mniej ofert pracy wysokiej jakości, a PKB na mieszkańca jest znacznie niższy od średniej unijnej. Obszary wiejskie nie mają dostępu do wysokiej jakości usług takich jak usługi wodno-kanalizacyjne, łączność drogowa, opieka zdrowotna, opieka nad dziećmi i wysokiej jakości kształcenie i szkolenie, są słabo połączone ze względu na ograniczone możliwości transportu i brak szybkich łączy szerokopasmowych, a także innych podstawowych usług, takich jak usługi pocztowe i bankowe, jak również ze względu na niewystarczającą jakość i dostępność mieszkań, presję klimatyczną i środowiskową, nierówność płci i ograniczone możliwości innowacji i dostępu do rozwoju technologicznego. Wśród mieszkańców wsi rośnie niezadowolenie spowodowane poczuciem, że ich potrzeby nie są wystarczająco uwzględniane przy podejmowaniu decyzji politycznych i że są niedostatecznie reprezentowani, co stwarza podatny grunt dla dystansowania się od życia obywatelskiego i politycznego.
W odpowiedzi na te wyzwania rezolucja formułuje Kierunki rozwoju obszarów wiejskich w perspektywie roku 2040.
Mieszkańcy obszarów wiejskich muszą korzystać, jak wszyscy inni obywatele, ze sprawiedliwych warunków realizacji celów zawodowych, społecznych i osobistych, ze szczególnym uwzględnieniem grup znajdujących się w trudniejszej sytuacji; Parlament domaga się stosowania tu Europejskiego filaru praw socjalnych.
Społeczności wiejskie muszą też mieć równy dostęp do usług świadczonych w interesie ogólnym zapewniających warunki życia na równych zasadach i dobrostan, w szczególności do opieki zdrowotnej, kształcenia, szkoleń w celu podnoszenia i zmiany kwalifikacji, opieki społecznej, opieki nad dziećmi i osobami starszymi, łączności i mobilności, mieszkalnictwa, a także usług pocztowych i bankowych, miejsc spotkań towarzyskich oraz działalności kulturalnej.
Priorytetem należy uczynić kierunkowane interwencje wspierające młodych ludzi i sprzyjające skutecznej wymianie pokoleń, tak by zachęcić młodych ludzi do stałego mieszkania na obszarach wiejskich. Szczególną uwagę należy zwrócić na usunięcie istniejących barier w dostępie do szkolnictwa wyższego i transferze wiedzy, w możliwościach zatrudnienia, w zdobywaniu kwalifikacji w zakresie przedsiębiorczości, a także w dostępie do ziemi i kapitału.
Europosłowie zauważają też, że duże zwierzęta drapieżne, w szczególności wilki, mogą mieć wpływ na rentowność rolnictwa, dlatego wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia konkretnych działań w celu zapewnienia takiego współistnienia ludzi i zwierząt, aby nie osłabiać zrównoważonego rozwoju i dynamiki obszarów wiejskich, a w szczególności aby chronić tradycyjne praktyki rolnicze, takie jak pasterstwo. Parlament dostrzega znaczenie zrównoważonej gospodarki łowieckiej dla przyszłości obszarów wiejskich pod względem społecznym, gospodarczym i kulturowym oraz pod względem ochrony różnorodności biologicznej.
Wzywa też państwa członkowskie do zajęcia się szczególnymi wyzwaniami stojącymi przed terenami wiejskimi i zamieszkującymi je społecznościami podczas wdrażania obecnych programów wieloletnich ram finansowych, tak aby zapewnić i ułatwić dostęp do inwestycji niezbędnych do zagwarantowania włączenia społecznego, efektywności gospodarczej i środowiskowej oraz tworzenia miejsc pracy, aby wspierać konkurencyjność, umożliwić sprawiedliwą transformację cyfrową i ekologiczną oraz poprawić jakość życia na obszarach wiejskich; wzywa Komisję do monitorowania wskaźników w programach UE oraz do oceny ich zgodności z celami długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE.
