Słoma, najczęściej zbóż ozimych, może być bezpośrednio przyorywana na polu, przeważnie po kombajnowym zbiorze zbóż. Przyorywanie słomy występuje szczególnie w bezinwentarzowych specjalistycznych gospodarstwach rolnych, a także w gospodarstwach stosujących bezściółkowe technologie utrzymania zwierząt z wytworzeniem gnojowicy.
Wpływ na próchnicę glebową
Przeorana słoma wpływa na zwiększenie zawartości próchnicy glebowej. Po przyoraniu słomy następuje bardzo szybki rozwój bakterii, które pobierają znaczne ilości azotu mineralnego z gleby w celu budowy własnych struktur. Obecne w słomie wielocukry są ważnym źródłem energii dla rozwoju bakterii, dlatego też po zabiegu przyorania słomy dochodzi do zwiększenia działalności biologicznej bakterii celulolitycznych.
Znaczenie stosunku węgla do azotu (C:N)
Rozwój bakterii zależy między innymi od stosunku węgla do azotu (C:N), a jego intensywność zwiększa się wraz z rozszerzaniem się stosunku węgla do azotu w słomie. Poza tym rozwój bakterii zależy od ilości przyoranej słomy. W słomie zbóż ozimych stosunek C:N wynosi od 80 do 100:1 i jest bardzo szeroki w odniesieniu do stosunku C:N w glebie, który wynosi od 8 do 12:1.
Konkurencja dla roślin uprawnych
Wprowadzenie do gleby materiału o dużej zawartości węgla wpływa na stymulację rozwoju mikroorganizmów glebowych, które do swojego wzrostu wykorzystują azot z substancji organicznej, a także zasoby glebowe azotu przyswajalnego, co może stanowić okresową konkurencję dla roślin uprawnych. W konsekwencji może to niekiedy prowadzić do obniżenia plonowania roślin w pierwszym roku po przyoraniu słomy. Azot, który został związany przez mikroorganizmy glebowe, staje się przejściowo nieprzyswajalny dla roślin, które mogą z niego korzystać dopiero po obumarciu bakterii i wtórnych procesach związanych z rozkładem ich biomasy.
Dodatek azotu mineralnego
Aby zapobiec temu zjawisku łącznie ze słomą zalecane jest zastosowanie dodatku azotu mineralnego. Dodatek azotu mineralnego ustalany jest na podstawie tzw. współczynnika azotowego, który określa ilość kilogramów azotu mineralnego, która zostanie zużyta na rozkład mikrobiologiczny 100 kg materiału organicznego. W przypadku słomy współczynnik ten wynosi od 0,6 do 0,8 kg N/100 kg słomy, czyli bakterie pobierają około 0,6 do 0,8 kg azotu na rozłożenie 100 kg słomy.
Przykłady stosowania azotu
Pozostawienie przeciętnego plonu słomy wynoszącego 5 ton z powierzchni 1 ha na polu i jej przyoranie wymaga zastosowania azotu na poziomie 30 – 40 kg. Dodatek azotu można zastosować zarówno w nawozach mineralnych, jak również w formie gnojowicy, gnojówki czy w poplonach bobowatych.
Zawartość azotu w glebie
W przypadku gleb o niskiej zawartości azotu należy więc zastosować taką ilość tego pierwiastka, jakiej bakterie potrzebują w celu rozłożenia słomy. Natomiast na glebach o wysokiej kulturze rolnej oraz intensywnym rolnictwie, z dużymi dawkami aplikowanych nawozów azotowych, które pozostają po zbiorze roślin w glebie, przy przyorywaniu słomy można zrezygnować z dodatku azotu. W gospodarstwach takich przyorywanie słomy po zbiorze roślin pełni funkcję ochronną, zabezpieczając nadmiar azotu mineralnego i chroniąc go przed wymyciem w głębsze warstwy gleby.
Alternatywne metody
W przypadku gospodarstw bezinwentarzowych jednorazowe przyoranie słomy w zmianowaniu umożliwia dostarczenie do gleby od 60 do 70% substancji organicznej jaką można by wnieść z obornikiem. Z kolei w gospodarstwach wykorzystujących technologie bezściółkowe słomę można stosować łącznie z gnojowicą, co umożliwia wniesienie większej ilości substancji organicznej w porównaniu do stosowania obornika. Dodatkowo należy pamiętać, że straty substancji organicznej w trakcie przechowywania gnojowicy są bardzo małe, a w przypadku słomy w ogóle nie występują, zaś przechowywanie obornika wiąże się ze stratami węgla organicznego na poziomie 30 – 40%.
Wartość nawozowa słomy
Wartość nawozowa słomy zależy od jej składu chemicznego i jest tym większa im więcej jest w niej zawartych składników pokarmowych. Ważnymi z punktu agrochemicznego jest zawartość azotu, a także stosunek C:N oraz zawartość ogólna składników mineralnych. Zawartość makro- i mikroskładników w słomie jest zdecydowanie mniejsza, nawet 2 – 5-krotnie niż w oborniku czy gnojowicy. Stąd też jej działanie polega przede wszystkim na korzystnym wpływie na właściwości gleb, a w mniejszym stopniu w odniesieniu do innych nawozów organicznych na źródle składników pokarmowych dla roślin.
Skład chemiczny słomy
Zawartość makroskładników w słomie pszenicy kształtuje się następująco: azot 0,5 – 0,7%, fosfor (P2O5) 0,2 – 0,3%, potas (K2O) 1 – 2%, wapń (CaO) 0,4 – 0,6% i magnez (MgO) mniej niż 0,1%. W rzepaku zawartości makroelementów średnio wynoszą: 0,6 – 1,0% N, 0,2 – 0,3% P2O5, 1 – 2% K2O, 0,25 – 0,50% CaO i 0,10 – 0,25% MgO, zaś w kukurydzy 0,7 – 1,5% N, 0,4 – 0,6% P2O5, 2 – 3% K2O, 1,5 – 3,0% CaO i 0,1 – 0,2% MgO.
Mikroelementy w słomie
Słoma stanowi również ważne źródło mikroelementów, zwłaszcza żelaza (Fe), manganu (Mn), miedzi (Cu) i cynku (Zn). Średnie zawartości mikroskładników w słomie pszenicy wyrażone w mg/kg słomy wynoszą: 30 – 120 Fe, 15 – 70 Mn, 1,04 – 4,0 Cu i 4 – 12 Zn, a w słomie rzepaku: 100 – 200 Fe, 15 – 30 Mn, 3 – 6 Cu i 7 – 15 Zn. Z kolei słoma kukurydzy średnio zawiera: 90 – 180 Fe, 20 – 60 Mn, 2 – 5 Cu oraz 7,5 – 20 Zn.
