Dlaczego liście zbóż żółkną?

Przyczyną żółknięcia (chlorozy) liści zbóż jest z reguły niedobór składników pokarmowych,  powodowany nie tylko ich brakiem w glebie, ale często także gorszym rozwojem korzeni. Możliwe są także inne powody, związane pośrednio z niedoborem składników, choć główną przyczyną jest częsta uprawa zbóż po sobie, co skutkuje porażeniem (zwłaszcza pszenicy i jęczmienia) przez zgorzel siewek i choroby podsuszkowe.

Jęczmień (rzadziej pszenica i pszenżyto) mogą być też porażane przez wirusa żółtej karłowatości jęczmienia. Patogeny tych chorób uszkadzają także system korzeniowy, co utrudnia pobieranie wody i składników pokarmowych. Główną przyczyną żółknięcia liści zbóż mogą też być zbyt kwaśne, rzadziej alkaliczne gleby.

W glebach kwaśnych występuje zwykle niedobór przyswajalnych form P, K, Mg, S, Mo i B (zaś nadmiar Al., Mn i Fe), zaś w alkalicznych niedobór: P, Mg, Mn i Fe, niekiedy także Cu i Zn. Poza tym w kwaśnych, zwykle bezstrukturalnych glebach, zachwiane są stosunki powietrzno-wodne, co skutkuje gorszym rozrostem korzeni. Powodem żółknięcia może też być przyorana gruba warstwa słomy, utrudniająca przepływ i podsiąk wody oraz rozwój korzeni, poza tym powstające podczas jej rozkładu związki fenolowe oddziałują toksycznie na młode siewki i rośliny zbóż. Przyczyną żółknięcia bywa także zbyt głęboki, a zwłaszcza gęsty siew, co powoduje konkurencję roślin o wodę, światło i składniki pokarmowe.

Przyczyny niedoboru niektórych składników w roślinach (mimo ich wnoszenia do gleby) i związanego z tym żółknięcia starszych (dotyczy N, K i Mg) lub młodszych liści (S, Cu, Zn, Mn i Fe) można tłumaczyć następująco:

• niedobór N może wynikać z nadmiaru opadów (łatwe wypłukiwanie, zwłaszcza azotanów); przyorania dużych ilości słomy, jeśli nie wniesiono odpowiedniej dawki azotu dla jej prawidłowej mineralizacji; niskiej zawartości materii organicznej w glebie, spowodowanej rzadkim stosowaniem nawozów naturalnych i organicznych,
• niedobór K może być powodowany niskim pH gleby, ale też nadmiarem Ca, sporadycznie Mg (efekt antagonizmu); łatwym wymywaniem z gleb lekkich oraz gorszą dostępnością ze zwięzłych (ilastych i gliniastych),
• niedobór Mg występuje zwykle przy nadmiarze potasu lub wapnia w glebie (wynik antagonizmu), także w glebach lekkich i kwaśnych (łatwe wymywanie) oraz przy niskich temperaturach i dużych opadach,
• niedobór S występuje zwykle na lekkich, przepuszczalnych  i kwaśnych glebach, z których jest łatwo wymywana, poza tym ubogich w materię organiczną (główne źródło zasilania). Więcej S i Mg znajduje się zwykle w głębszej warstwie  gleby, skąd mogą je pobierać rośliny lepiej ukorzenione,
• niedobór Cu występuje zwykle w glebach z wysoką zawartością materii organicznej, gdzie jest z nią silnie związana i niedostępna dla roślin, poza tym na glebach alkalicznych (pH powyżej 7,2) oraz kwaśnych (pH poniżej 5),
• niedobór Zn występuje zwykle w glebach obojętnych, a zwłaszcza alkalicznych, poza tym kwaśnych (pH poniżej 4,5) oraz z wysoką zawartością P,
• niedobór Mn i Fe występuje zwykle w glebach o wysokim pH (powyżej 6,5) i maleje wraz ze spadkiem tego wskaźnika. W glebach kwaśnych, zlewnych, zaskorupionych, zalanych wodą – Mn występuje w formach łatwo przyswajalnych i jest pobierany w dużych, niekiedy nadmiernych  ilościach. Przykładem jest lepszy wygląd roślin w śladach kół, gdzie gleba w wyniku ugniecenia jest mniej napowietrzona i bardziej uwilgotniona, dzięki czemu lepiej zaopatrzona w przyswajalny Mn. Niedobór Fe w zbożach występuje rzadko, głównie na rędzinach.

Jako doradca zaleciłem z dobrym skutkiem, na żółknącym polu pszenicy ozimej (starsze liście) uprawianej na rędzinie (pH 7,1), następujący zestaw nawozów dolistnych i zawartych w nich składników – jesienią (druga połowa X), a następnie wiosną (III): 15 kg/ha mocznika, z dodatkiem 5 kg nawozu AminoMag Activ C+ oraz 0,1 kg nawozu AminoPower Cu i 0,8 kg AminoPower Mn. Nawozy te zawierały aminokwasy i witaminę C oraz w bardzo wysokiej koncentracji: N, Mg, S, Cu i Mn. Na glebach kwaśnych zbędny w tym zestawie byłby AminoPower Mn. Uważam jednak, iż główną przyczyną żółknięcia liści zbóż na tym polu była ich wieloletnia uprawa po sobie, w tym 3-letnia pszenicy.