Opłacalność produkcji zwierzęcej zależy nie tylko od produkcyjności, ale też od utrzymania wysokiego oraz stabilnego statusu zdrowotnego stada. W profilaktyce weterynaryjnej istotną rolę odgrywa dezynfekcja. Jest zabiegiem niszczącym mikroorganizmy, w tym chorobotwórcze, nie tylko w budynkach produkcyjnych, ale także w śluzach sanitarnych, magazynach pasz, na wybiegach, rampach, drogach oraz w innych obiektach towarzyszących mogących stanowić potencjalne źródło powstawania i szerzenia się chorób zakaźnych.
Przed przystąpieniem do dezynfekcji istotnym jest wstępne, mechaniczne usunięcie zanieczyszczeń organicznych. To one zawierają ogromne ilości drobnoustrojów, mogących być przyczyną schorzeń w nowo tworzonym stadzie. Niemożliwe jest wykonanie prawidłowej dezynfekcji bez oczyszczenia kanałów, usunięcia z budynku ruchomego sprzętu, paszy, słomy itp. Warunkiem efektywności dezynfekcji jest uprzednie wykonanie deratyzacji. Kolejnym etapem jest solidne mycie pomieszczeń, najlepiej wodą wraz z detergentami, przy użyciu pomp wytwarzających ciśnienie.
Mycie należy rozpocząć od górnych części ścian w kierunku podłogi. Ściany zanieczyszczane podczas mycia podłogi należy ponownie spłukać. Ważnym elementem dezynfekcji jest czyszczenie systemów pojenia i poideł. Jeżeli jest to możliwe, zasadne jest wymontowanie wszystkich poideł i przepłukanie ich w płynie dezynfekcyjnym. Po dezynfekcji pomieszczeń należy ponownie umieścić w nich wyposażenie ruchome i w ślad za tym poprzez zamgławianie płynem dezynfekującym dokonać końcowej dezynfekcji całego obiektu, w tym miejsc trudno dostępnych. Obiekt uznany za zdezynfekowany winien być dostępny wyłącznie dla obsługi i osób związany6ch z produkcją, po spełnieniu przez te osoby stosowanych procedur.
Wyróżnia się następujące rodzaje dezynfekcji: zapobiegawczą, bieżącą oraz końcową. Pierwszą wykonuje się w określonych odstępach czasu, niezależnie od tego, czy na fermie wystąpiła choroba zakaźna, czy też nie. Powinna obejmować zarówno budynki dla zwierząt oraz obiekty towarzyszące (wybiegi, rampy, magazyny), jak i wszystkie urządzenia oraz sprzęt wykorzystywany do obsługi zwierząt, łącznie ze środkami transportu.
Dezynfekcję bieżącą przeprowadza się podczas trwania choroby, a jej celem jest zniszczenie zarazków wydalanych przez chore zwierzęta. Ten rodzaj odkażania ogranicza szerzenie się zakażenia w stadzie. Wykonuje się go w budynkach inwentarskich, poddaje sprzęt, urządzenia i wszystkie inne miejsca z którymi kontaktowały się zwierzęta. Odkażanie końcowe wykonuje się po wygaśnięciu choroby zakaźnej. Jego celem jest zniszczenie drobnoustrojów, które pozostały w środowisku i mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla nowo wprowadzanych zwierząt.
Hodowcy mają do dyspozycji szeroką gamę środków dezynfekcyjnych. Do najczęściej używanych należą: soda kaustyczna, podchloryn sodu, nadtlenek wodoru lub formalina. Największe spektrum działania bakterio- i grzybobójczego mają środki na bazie trwałych kwasów nadoctowych (APP). Zwalczają też wirusy. Coraz częściej znajdują zastosowanie mikroorganiczne preparaty z żywymi kulturami pozytywnych mikroorganizmów. Są one nieco droższe niż tradycyjne środki, ale zdecydowanie skuteczniejsze.
Należy pamiętać, by preparaty do dezynfekcji stosować zamiennie. W ten sposób zapobiega się tworzenia odporności patogenów. Zmiany preparatu winno się dokonywać najpóźniej po trzeciej dezynfekcji. Każdy z preparatów winien być przygotowywany i stosowany w praktyce zgodnie z instrukcją producenta, zamieszczoną w ulotce informacyjnej lub etykiecie. Pamiętajmy, by zgodnie z przepisami, każdorazowo zapisać nazwę użytego do dezynfekcji preparatu, numer partii, dawkę i datę wykonania zabiegu. Należy przestrzec przed stosowaniem preparatów niewiadomego pochodzenia, nie zarejestrowanych do użytku weterynaryjnego. Ich stosowanie może powodować niepotrzebne straty w hodowli lub powstawanie oporności drobnoustrojów. Tak jak mycie i dezynfekcja, istotnym jest przeprowadzanie testów sprawdzających skuteczność zastosowanych preparatów i metody odkażania.
Oprócz prowadzenia zabiegów odkażających wewnątrz pomieszczeń inwentarskich ważne jest zabezpieczenie obiektów inwentarskich przed przedostaniem się zarazków chorobotwórczych z zewnątrz. Warto stosować ciągłą dezynfekcję w postaci mat wykładanych przed wjazdem i wejściem na teren fermy oraz przed budynkami inwentarskimi. Ich skuteczność zależy od stałego uzupełniania płynów dezynfekcyjnych.
prof. dr hab. Tadeusz Barowicz
Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie
