Wyeliminowanie organizmu szkodliwego z otoczenia stanowi często bardzo złożony, trudny i zależny od wielu czynników proces. Zabiegiem mającym na celu zniszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych oraz ich przetrwalników jest dezynfekcja. Dezynfekcja prowadząca do likwidacji zanieczyszczeń mikrobiologicznych, jakie stanowią bakterie, wirusy i grzyby, opiera się na metodach fizycznych i chemicznych, a przeprowadzana jest zarówno w środowisku gazowym jak i ciekłym.
Do czynników fizycznych należy zaliczyć głównie wysoką temperaturę, promieniowanie UV i jonizujące. W metodzie chemicznej stosuje się szereg najróżniejszych substancji zwanych ogólnie środkami dezynfekującymi lub odkażającymi. Należy podkreślić, że dezynfekcja nie chroni odkażanej powierzchni przed późniejszą kontaminacją dezynfekowanego miejsca niechcianym czynnikiem chorobotwórczym.
Proces dezynfekcji stosuje się niemal w każdym obszarze działalności ludzkiej. Niewątpliwie kłopotliwa sytuacja występuje tam, gdzie przestrzeń wymagająca odkażania jest bardzo rozległa, w których metody fizyczne nie sprawdzają się. Takie miejsca występują między innymi w rolnictwie i przemyśle przetwórczym produktów rolnych. Wśród wielu patogenów roślin nękających wyżej wymienione sektory szczególnie niebezpieczne dla producentów ziemniaków jest wykrycie Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Cms). Bakteria ta odpowiedzialna jest za groźną, kwarantannową chorobę ziemniaków zwaną bakteriozą pierścieniową. Konsekwencją jej wystąpienia w gospodarstwie, zajmującym się produkcją ziemniaków, jest wprowadzenie kwarantanny oraz konieczność zwalczania czynnika chorobotwórczego. Dobre poznanie biologii patogena i właściwe prowadzenie odkażania dają duże szanse na skuteczną likwidację zagrożenia. Bakteria posiada jednak wiele cech, którymi wywołuje niepokój i poczucie bezsilności wśród rolników. Należy tu wspomnieć o dużej przeżywalności bakterii w skrajnych warunkach temperatury i wilgotności. Badania dowodzą, że Cms zachowuje zdolność przetrwania sięgającą kilkunastu i więcej miesięcy na różnych powierzchniach w umiarkowanych temperaturach. Zanieczyszczone przez Cms powierzchnie pomieszczeń gospodarskich, magazynów, maszyn, narzędzi, opakowań stanową ważne źródło rozprzestrzeniania się drobnoustroju. Również występowanie bakteriozy pierścieniowej w formie latentnej, bezobjawowej nie ułatwia walki z patogenem. Komórki bakterii wraz z rozmnażanymi wegetatywnie ziemniakami przemieszczają się na dalsze tereny i gospodarstwa. Ponadto brak specyficznych objawów, powodowany wpływem warunków pogodowych oraz innymi infekcjami, utrudnia wczesne rozpoznanie choroby.
Aby mówić o skutecznym zwalczaniu patogena w obrębie gospodarstwa, konieczne jest wprowadzenie i przestrzeganie podstawowych zasad dobrej praktyki rolniczej. Stosowanie zdrowych sadzeniaków, zaniechanie krojenia bulw przed wysadzeniem, niszczenie samosiewów nie wystarcza jednak by zapewnić rolnikowi bezpieczeństwo i uchronienie się przed bakteriozą. Bardzo ważną rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się choroby stanowi właściwie przeprowadzana dezynfekcja. Zabieg ten powinno przeprowadzać się na każdym etapie produkcji i dystrybucji ziemniaków.
Zasada działania dezynfekantów polega na zabiciu patogena w różny sposób, zależnie od charakteru substancji czynnej środka. Inaktywacja komórek bakterii Cms następuje w wyniku uszkodzenia błony komórkowej, denaturacji białka, zaburzenia działania enzymów oraz kwasów nukleinowych.
Istotnymi czynnikami decydującymi o skuteczności procesu dezynfekcji są dobór preparatu, metody odkażania oraz wiedza i sumienność osoby przeprowadzającej zabieg. Z dostępnych na rynku wielu preparatów biobójczych można wybrać właściwy, kierując się spektrum działania, bezpieczeństwem dla pracownika i środowiska naturalnego oraz łatwością użycia. Ważny jest również dobór środka uwzględniający rodzaj powierzchni poddanej odkażaniu, warunki panujące w trakcie procesu oraz możliwość reagowania preparatu z daną powierzchnią. Wzrost temperatury o 10oC zwykle przyspiesza dwukrotnie działanie biobójcze środka. Do najczęściej stosowanych substancji czynnych w dezynfekantach należy zaliczyć: aldehydy, związki utleniające (nadtlenek wodoru, podchloryn sodu i wapnia, kwas nadoctowy, mononadsiarczan potasu), kwasy i zasady oraz związki powierzchniowo czynne (czwartorzędowe związki amoniowe, mydła, alkohole i fenol). Skuteczność działania wymienionych substancji czynnych na Cms jest wysoka, najlepsza dla związków utleniających, pod warunkiem, że zapewniony zostanie odpowiedni czas kontaktu środka na zanieczyszczoną powierzchnię. Brak jest jednak środka idealnego, uniwersalnego, bezpiecznego i taniego. Związki utleniające są skuteczne, mniej toksyczne od pozostałych, ale powodują korozję i są wrażliwe na zanieczyszczenia organiczne. Fenol i aldehyd glutarowy stanowią związki wysoce drażniące dla skóry, oczu i układu oddechowego. Fenol może być stosowany w środkach używanych do mat i śluz dezynfekcyjnych ze względu na większą odporności na zanieczyszczenia organiczne. Wadą alkoholi, jako substancji odkażających, jest ich łatwopalny charakter oraz szybkie parowanie i wysoka cena. Czwartorzędowe związki amoniowe nie powodują korozji i są mniej drażniące dla skóry, ale ulegają inaktywacji w kontakcie z mydłem i po rozieńczeniu w twardej wodzie.
Obok czasu istotnym czynnikiem decydującym o skuteczności środka jest stężenie cieczy roboczej oraz forma stosowania preparatu dezynfekcyjnego. Wydłużenie czasu działania środka na ogół zmniejsza ryzyko pozostałości zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Ogólna zasada stosowania środków mówi, że dezynfekcja przez zanurzanie małych przedmiotów (np. narzędzia ogrodnicze, noże, sekatory itp.) pozwala stosować niższe stężenia środka kosztem wydłużenia czasu kontaktu. W przypadku dużych powierzchni (ściany, posadzki, maszyny rolnicze) reguła ta już się nie sprawdza. Istnieją jednak środki stosowane w formie piany, które wolniej spływając dłużej działają na odkażanych powierzchniach. Koszty zakupu środków dezynfekujących mieszczą się w szerokim przedziale cenowym. Najtańsze tradycyjne związki typu podchloryn sodu, soda kaustyczna, formalina są kilkukrotnie tańsze od nowoczesnych, wieloskładnikowych preparatów odkażających.
Przystępując do dezynfekcji powierzchni należy w pierwszej kolejności oczyścić ją mechanicznie z pozostałości roślin, ziemi i innych zanieczyszczeń, które mogłyby ograniczać dostęp oraz hamować działania środka. Wskazane jest również mycie wstępne, ponieważ zwilżone powierzchnie ułatwiają działanie odkażające środkom dezynfekującym. Dezynfekcję dużych powierzchni, maszyn, pojazdów transportowych, ścian pomieszczeń należy przeprowadzić aplikując środek od góry do dołu. Podobnie przebiegać musi zmywanie roztworu biobójczego. Sposób ten zabezpiecza powierzchnię przed wtórnym zanieczyszczeniem.
Dezynfekcja połączona z innymi zabiegami dbającymi o stan higieny fitosanitarnej w gospodarstwie przynosi korzyści w postaci uchronienia się przed licznymi chorobami w tym bakteriozą pierścieniową ziemniaka. Skutki wykrycia choroby są dotkliwe zarówno dla małych gospodarstw jak i dla wielkotowarowych przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w produkcji ziemniaków. Organem odpowiedzialnym za stan fitosanitarny polskich gospodarstw jest Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. W razie potwierdzenia wystąpienia patogena ustala ona program zwalczania, obejmujący między innymi dezynfekcję. Zabiegi odkażania muszą zostać odnotowane w prowadzonej ewidencji wykonywanych w gospodarstwie zabiegów. Czas trwania zabiegów dezynfekujących w całym gospodarstwie (w przypadku użytkowania pola, gdzie wykryto Cms) obejmuje okres kwarantanny oraz pierwszy sezon po zniesieniu zakazu uprawy ziemniaków na danym polu. Rolnik zobowiązany jest do zachowania dowodów kupna dezynfekanta oraz przedstawienia go inspektorowi w razie kontroli.
Walka z bakteriozą jest trudna. Niewidoczny gołym okiem organizm kwarantannowy może wraz z narzędziami, maszynami i środkami transportu przemieszczać się i porażać ziemniaki w innych gospodarstwach. Późna wykrywalność choroby dodatkowo komplikuje sprawę, dlatego bardzo ważnym nawykiem rolnika powinna być dezynfekcja profilaktyczno- zapobiegawcza. Działanie takie może uchronić rolnika przed bakteriozą ale również przed innymi chorobami ziemniaków i nie tylko. Ceny nowoczesnych środków dezynfekujących nie należą do niskich, ale skutki i straty zwłaszcza dla gospodarstw nastawionych na produkcję ziemniaków są nieporównywalnie większe. Żeby walka z bakteriozą pierścieniową ziemniaka nie była przysłowiową walką z wiatrakami konieczne jest stosowanie skutecznej broni w postaci środków dezynfekujących. Broń ta jeśli nie zabije wszystkich wrogów ziemniaka, w znaczący sposób ograniczy siłę wrogiej populacji Cms.
