Desykacja a zaraza ziemniaka

W nowoczesnych technologiach uprawy ziemniaka jadalnego i przemysłowego niszczenie naci jest zabiegiem bardzo ważnym i związanym z poprawą jakości i zdrowotności bulw (szczególnie jeśli chodzi o mniejsze porażenie bulw zarazą ziemniaka w latach o dużej presji infekcyjnej i dużej ilości opadów). Rokiem takim jest obecny sezon wegetacyjny o dużej intensywności opadów w miesiącach czerwiec-lipiec i zarazem dużej presji zarazy.

Na plantacjach ziemniaków, zwłaszcza nawożonych intensywnie, desykacja ułatwia zbiór i ogranicza uszkodzenia mechaniczne bulw. Odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne wynika z poprawienia stanu dojrzałości technologicznej skórki, przez co staje się ona odporniejsza na obicia i stłuczenia. Ważną sprawą jest także zwalczenie chwastów występujących w zachwaszczeniu wtórnym (ułatwia to pracę maszyn do zbioru, ogranicza straty energii i robocizny).
Na termin niszczenia naci ma wpływ: technologia uprawy (jeśli jest to plantacja nasienna, to mówimy o wczesnym terminie niszczenia naci), odmiana i grupa wczesności, prowadzona ochrona roślin na plantacji i warunki pogodowe panujące w danym roku.
Optymalnym terminem desykacji na plantacjach ziemniaka jadalnego i przemysłowego jest początek starzenia się roślin. Starzenie się roślin określane jest w skali fenologicznego wzrostu jako faza 90 BBCH (obniża się wtedy intensywny wzrost roślin, a jagody i liście dolnych partii rośliny żółkną). Faza początku starzenia oznacza również, że masa plonu bulw osiągnęła w tym momencie wartość najwyższą.

Tabela 1. Środki przeznaczone do desykacji naci na plantacjach ziemniaka wg danych MRiRW 2009 r.

_{* EO – formulacja woda w oleju, SL – koncentrat rozpuszczalny}

Zaraza ziemniaka Phytophthora infestans (Mont.) de Barry, jest najważniejszą gospodarczo i najgroźniejszą chorobą grzybową występującą na plantacjach ziemniaka w naszym kraju. Szkodliwość jej polega nie tylko na obniżeniu plonu, lecz także na bezpośrednim porażeniu bulw zarazą (zniszczenie części nadziemnej w 50-70% zatrzymuje całkowicie przyrost plonu bulw – [Kapsa 2000]). Ochronę plantacji przed zarazą można przeprowadzić przy pomocy dostępnych fungicydów i programów ochrony. Bardzo często małe plantacje w ogóle nie są chronione przed zarazą ziemniaka (lub środki stosowane są w nieodpowiednim terminie) i kończą wegetację przedwcześnie uzyskując niskie plony.

Tabela 2. Porażenie bulw zarazą ziemniaka (%), odmiana Bryza, średnia z 2005-2008.

Zarodniki patogenu, spłukiwane z liści, zakażają młode bulwy, o niewykształconej skórce, znajdujące się tuż pod powierzchnią gleby. Pierwsze objawy chorobowe mogą być widoczne już w momencie zbioru. Do zakażenia bulw zarazą może dochodzić także w czasie jesiennego zbioru i sortowania. Objawy rozwijają się w ciągu 6-8 tygodni przechowywania. Na powierzchni porażonej bulwy tworzą się różnej wielkości ołowianoszare plamy, a w miąższu występują rdzawe, twarde nacieki, postępujące w głąb bulwy. Bulwy porażone przez spływające z łodyg i liści zarodniki zarazy gniją w czasie przechowywania, a ponadto są wtórnie atakowane przez inne grzyby i bakterie (najczęściej bakterie wywołujące mokrą zgniliznę), zwiększając dodatkowe straty.
Istnieją trzy sposoby niszczenia naci ziemniaka: mechaniczny, mechaniczno-chemiczny i chemiczny. Najbardziej efektywna jest desykacja chemiczna ze względu na szybkość działania i stosowane środki chemiczne. Zabieg mechanicznego niszczenia naci za pomocą rozdrabniaczy łęcin w latach zarazowych” może przyczynić się do zwiększonego porażenia bulw, co spowodowane jest dużą ilością zarodników zalegających w resztkach roślinnych rozrzuconych na powierzchni gleby. W czasie deszczu zarodniki te bardzo łatwo wnikają do gleby, przez skórkę i przetchlinki przedostając się do bulw. Metoda ta jest bardzo popularna w małych gospodarstwach ze względu na niskie nakłady. Wadą mechanicznej metody rozbijania łęcin jest jej niedokładność, ponieważ przy stosowaniu wysokiego nawożenia pól i w sprzyjających warunkach wilgotnościowych duża część roślin płoży się, co w konsekwencji powoduje, iż około 50% ich masy nie ulega rozdrobnieniu.
Kolejnym sposobem niszczenia jest metoda mechaniczno-chemiczna. W pierwszej fazie stosuje się rozbijacz łęcin, który rozdrabnia rośliny do wysokości 25 cm, a następnie wykonuje się zabieg preparatem chemicznym (Reglone 200 SL, Basta 150 SC) w dawce zmniejszonej o 50% do dawki polowej. Metoda ta jest skuteczniejsza i pewniejsza niż każda z metod osobno szczególnie na plantacjach o silnym wzroście i bujnej naci (rozpowszechniona w Niemczech i Holandii). Po rozdrobnieniu naci rozdrabniaczem łęcin powinno wykonać się w krótkim czasie zabieg desykacji. W metodzie chemicznej stosowane są preparaty przedstawione w tabeli 1.
Doświadczenia przeprowadzane w Boninie w latach 2005-2008 na odmianie Bryza (podatna na zarazę, śr. późna, jadalna), w czasie kiedy rośliny osiągnęły fazę początku starzenia się (90 wg skali BBCH), potwierdziły wysoką skuteczność zasychania naci po zastosowaniu wymienionych środków. Celem tych badań było też wykazanie, czy desykacja ma wpływ na zmniejszenie bulw porażonych przez zarazę i w jakim zakresie.
Preparat Reglone 200 SL jest szybko działającym, gdyż objawy działania widoczne są już po 1-2 dniach od zastosowania środka. Posiadają w swym składzie substancję aktywną – dibromek dikwatu. Wykazuje ona silne działanie parzące i działa na roślinę w miejscu naniesienia (nie działa systemicznie!). Zbiór z plantacji można przeprowadzić już po 10-14 dniach od zabiegu. W przypadku bujnej naci, aby zabieg był dokładniejszy, możliwe jest dzielenie preparatu na dwie dawki, które powinno się zastosować w odstępach 4-6-dniowych we wczesnych godzinach rannych lub wieczorem, gdyż warunkiem skutecznego działania preparatu jest dobry turgor roślin. Dobre zasychanie naci obserwuje się tu także w czasie zwiększonej wilgotności powietrza.
Sposób działania preparatu Basta 150 SL oparty jest na naturalnych procesach biochemicznych. Substancja aktywna – glufosynat amonowy – powoduje zahamowanie procesu fotosyntezy, w wyniku czego rośliny żółkną, więdną i usychają. Preparat wykazuje działanie wgłębne i ulega redystrybucji wewnątrz liści. Zbiór bulw możliwy jest 14-21 dni po wykonaniu zabiegu.
Spotlight Plus 60 EO zawiera 60 g karfentrazonu etylowego w 1 litrze środka. Substancja aktywna preparatu jest inhibitorem enzymu fotosyntetycznego i zwiększa nadwrażliwość roślin na światło. Preparat działa kontaktowo w miejscu naniesienia. Spotlight Plus 60 EO (formulacja emulsja-woda w oleju) zawiera w składzie gotowy zwilżacz w postaci oleju mineralnego, dlatego nie potrzeba dodawać adiuwanta. Charakterystyczną cechą działania substancji jest zasychanie roślin od stożków wzrostu.

“Z badań wykonanych w IHAR w Boninie wynika, że działanie desykantów w latach wilgotnych, gdy pojawia się wysokie zagrożenie infekcyjne zarazą, porównywalne jest z wykonaniem ostatnich zabiegów fungicydowych. W tabeli 2 przedstawiono wyniki porażenia bulw zarazą (%) w momencie zbioru oraz po okresie 6 tygodni przechowywania w stosunku do kontroli bez zabiegów.
W programach ochrony plantacji ziemniaka w krajach Unii Europejskiej (Niemcy, Holandia, Belgia, Francja) dodawanie do ostatniego zabiegu desykantem fungicydu jest bardzo popularne. Zwykle dodaje się całą lub 1/2 dawki fungicydu wykazującego działanie zarodnikobójcze (Altima 500 SC, Pyton Consento 450 SC), aby wspomóc ochronę bulw przed porażeniem zarazą. Ma to szczególne znaczenie w latach o zwiększonej wilgotności powietrza i wysokiej sumie opadów, korzystnych do rozwoju zarazy. Po opryskaniu naci mieszaniną fungicydu i desykantu, fungicyd ma za zadanie zniszczenie zarodników pływkowych znajdujących się na resztkach naci i niedopuszczenie do przeniesienia ich na młode bulwy.
“””