Deficyt pasz objętościowych w gospodarstwie. I co dalej?

Niewielka pokrywa śnieżna zimą, przymrozki i susza w maju, teraz gradobicia, podtopienia, trąby powietrzne itp. kataklizmy. Wszystko to nie jest bez wpływu na plonowanie roślin stanowiących pasze objętościowe. Czy grozi nam deficyt pasz objętościowych dla bydła?  Gdzie szukać rezerw i pasz alternatywnych, jak rozwiązywać trudny problem?

reklama

Niedobór kiszonki z kukurydzy

Suchy maj sprawił, że plony kukurydzy nie będą zadawalające. Podobnie gorszy lub brak jest drugiego pokosu na trwałych użytkach zielonych. Podobnie wyglądają plantacje zielonek założone na gruntach ornych. W wielu regionach kraju pogoda wywarła swój negatywny wpływ na plonowanie i tym samym na zabezpieczenie bazy paszowej dla bydła. Szczególnie w trudnej sytuacji znajdzie się zimą bydło mięsne, traktowane po macoszemu w gospodarstwach nastawionych na  produkcję mleka.

Sianokiszonki z traw lub międzyplonów

W przypadku braku kiszonki z kukurydzy, najpierw warto rozejrzeć się za sianokiszonkami z traw i lucerny. Nawet średniej jakości kiszonką z traw, można uzyskać w dawce pokarmowej zadowalającą koncentrację energii. Nie będzie ona pochodzić ze skrobi, lecz z cukrów prostych. Ponadto zwiększona zostanie ilość białka, gdyż sianokiszonki z traw mogą go zawierać nawet 14-16%, podczas, gdy kiszonka z kukurydzy nie ma go więcej niż 8-9%.

reklama

Dobrze sprawdzają się kiszonki lub sianokiszanki sporządzone z międzyplonów. Te ostatnie trzeba wysiać zaraz po zbiorze zbóż, najlepiej do 20 sierpnia. W sprzyjających warunkach (woda) i odpowiednim nawożeniu można liczyć na plon zielonej masy rzędu 15-20, a nawet 25 ton/ha. Jako międzyplon  nadają się rośliny o krótkim okresie wegetacji. Daje to możliwość uzyskania w krótkim okresie wegetacji dużego plonu zielonej masy. Na międzyplon ścierniskowy dobrze sprawdzają się: groch pastewny, gorczyca biała, facelia, łubiny wąskolistny i żółty, bobik, seradela, słonecznik, gryka, rzepak, żyto, rzodkiew, kapusta pastewna. Z traw – życica trwała i kupkówka pospolita. Można komponować dowolną mieszankę nasion do wysiewu międzyplonu, lub korzystać z gotowych zestawów oferowanych przez handel. Międzyplon na zielonkę trzeba zebrać po 8 tygodniach uprawy, najlepiej do 15 października. Przy braku w gospodarstwie kiszonek i sianokiszonek, zbawienna może okazać się słoma i plewy, szczególnie pochodzące ze zbóż jarych.

Słoma i plewy

Słoma i plewy mogą stanowić rezerwę pasz uzupełniających dawkę pokarmową w żywieniu bydła mięsnego. Dostarczają niewielkich ilości składników pokarmowych (tab.1), ale na skutek pozytywnego oddziaływania włókna pokarmowego zwiększają intensywność przeżuwania, a tym samym dynamikę procesów zachodzących w żwaczu.  Oddziałują także na perystaltykę jelit i sekrecje soków trawiennych. Wartość pokarmowa słomy zależy przede wszystkim od gatunku rośliny oraz stopnia dojrzałości i wykształcenia ziarna. Słomy z roślin motylkowych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy roślin zbożowych.

Zawartość białka og. w słomach zbożowych waha się od 3,1 do 3,8, tłuszczu sur. od 1,7 do 2,1%. Zwraca uwagę znaczna ilość popiołu sur. (do 6,2 %), w którego składzie dominuje krzemionka i potas. Największą wartość pokarmową ze słom roślin zbożowych ma słoma kukurydziana. Strawność substancji organicznej dla przeżuwaczy w słomach ze zbóż jarych wynosi ok. 40%, natomiast w słomach ze zbóż ozimych 35-40%. W praktyce największe zastosowanie w żywieniu bydła mają słomy ze zbóż jarych, głównie owsa i jęczmienia. W dziennej dawce dla bydła mięsnego można uwzględniać do 4 kg takiej słomy..   Do słom z roślin strączkowych mających zastosowanie w żywieniu bydła należą strąkowiny grochu, bobiku i wyki. Zawierają one nieco powyżej 10% białka og. Przy ich skarmianiu należy zwracać uwagę, czy są dobrze wysuszone; zawilgocone szybko ulegają zapleśnieniu i zepsuciu. W żywieniu przeżuwaczy nie powinno się ich podawać dziennie więcej niż 2-4 kg.

Plewy zawierają nieco więcej białka i mniej włókna niż słomy z tych samych roślin. Plewy owsiane (najlepsze spośród plew zbożowych) zawierają 5,9% białka og i 24,4% włókna sur., natomiast słoma odpowiednio: 3,5% i 37,2%. W żywieniu bydła mięsnego stosuje się ok. 2 kg plew owsianych lub pszennych, mieszając je z melasą lub kiszonką. Maksymalne ilości plew nie powinny przekraczać 4 kg. Nieco wyższą wartość pastewną mają śrutowane obłuszczone kolby z kukurydzy.

Należy pamiętać, że zarówno słomy, jak i plewy muszą być dobrej jakości. Stosowanie słom porażonych przez grzyby, a plew zanieczyszczonych piaskiem oraz nasionami chwastów może skutkować schorzeniami i prowadzić do upadków zwierząt.

Tab.1. Skład chemiczny i wartość pokarmowa pasz alternatywnych w stosunku do kiszonki z kukurydzy (IZ-PIB 2015, 2020) 

Młóto browarniane, wytłoki z owoców i warzyw

Młóto browarniane stanowi pozostałości ziarna jęczmienia nierozłożonego w procesie ważenia piwa. Składa się z ok. 75% związków azotowych, 80% tłuszczu, 20% związków bezazotowych wyciągowych oraz 100% włókna sur. Świeże młóto ma postać gęstej kaszy i jest wyjątkowo nietrwałe. Szybko pleśnieje i kwaśnieje. Powinno być skarmiane w ciągu 1-3 dni, najlepiej jeszcze ciepłe. Aby wydłużyć jego przydatność do skarmiania, trzeba go zakisić. Optymalna dzienna dawka młóta dla opasów nie powinna przekraczać 2-3 kg na 100 kg m.c. Taka dawka pokrywa zapotrzebowanie na białko w 1/3 na początku opasu oraz w 2/3 pod koniec opasu. Młodemu bydłu w okresie odchowu podaje się nie więcej niż 2-6 kg młótka dziennie.

Z kolei wytłoki z owoców i warzyw są pozyskiwane podczas produkcji soków, win oraz koncentratów. Ich wartość odżywcza uzależniona jest od rodzaju warzyw lub owoców z których powstały, jak również w dużym stopniu od technologii przetwarzania. Są to produkty bogate w białko, węglowodany i włókno (tab.1). Charakteryzują się dużą zawartością związków bezazotowych, pektyn oraz kwasów organicznych, flawonoidów oraz witamin i minerałów. Poprawiają smak zadawanych pasz, sprawiając że są one chętniej wyjadane przez opasy. Można je stosować w ilości 10-15 kg świeżej masy dziennie. Wzbogacanie dawek pokarmowych w naturalne substancje zawarte w wytłokach warzywno-owocowych wpływa korzystnie na smakowitość paszy, lepsze jej wykorzystanie, produkcyjność oraz poprawę zdrowotności zwierząt. Wpływa też na poprawę jakości oraz wartości odżywczych produktów pochodzenia zwierzęcego.

Kiszone wysłodki buraczane

Są produktem ubocznym podczas wytwarzania cukru. Stanowią je rozdrobnione buraki cukrowe, z których wcześniej wyługowano cukier oraz składniki rozpuszczalne w wodzie. Takie wysłodki zawierają ok. 90% wody, są trudne w przechowywaniu i mało przydatne w żywieniu zwierząt. O wiele wygodniejsze są wysłodki prasowane. Po odciśnięciu wody zawierają 20-22% s.m. Charakteryzują się przyjemnym, chlebowym zapachem, a podczas transportu nie wycieka z nich woda. Posiadają też wyższą wartość energetyczną, zawierają duża ilość prawie całkowicie przyswajalnych pektyn. Zawarte w wysłodkach białko charakteryzuje się umiarkowanym rozkładem w żwaczu oraz dośc bogatym składem aminokwasowym, zawierającym lizynę.

Sucha masa wysłodków zawiera głównie węglowodany (ok.80%). Tłuszcz  występuje w ilościach śladowych, zaś związki azotowe składają się głównie z białka właściwego. Włókno surowe składa się głównie z pektyn, celulozy oraz hemicelulozy, które mogą stanowić ok. 10-30% s.m. Wysłodki buraczane prasowane winny być skarmiane w ciągu tygodnia. Dłuższe przechowywanie wymaga ich uprzedniego zakiszenia. Sa bardzo dobrym komponentem dawek pokarmowych  dla bydła mięsnego. To ostatnie, w okresie żywienia alkierzowego może otrzymywać dziennie 15-25 kg  wysłodków prasowanych, zaś w okresie żywienia letniego 5-10 kg. Ze względu na dużą zawartość pektyn i hemicelulozy, wysłodki prasowane stanowią dobre uzupełnienie podczas skarmiania kiszonek z traw lub roślin motylkowych. Takie zestawienie komponentów dawki pokarmowej zapewnia prawidłową syntezę białka przez florę bakteryjną bytująca w żwaczu.

Kiszone ziarno kukurydzy

Kiszone ziarno kukurydzy jest przydatną paszą do stosowania w żywieniu bydła opasowego. O ile krowy mięsne, jałówki oraz cielęta mogą być żywione jedynie paszą objętościową, o tyle opasy przeznaczone na ubój powinny otrzymywać wysokiej jakości paszę treściwą.

Kiszonki sporządzone z wilgotnego ziarna kukurydzy, ze względu na większą strawność skrobi w jelicie cienkim, cechują się wyższą wartością energetyczną, w porównaniu z ziarnem suszonym. Dawki pokarmowe z udziałem kiszonego, wilgotnego ziarna kukurydzy charakteryzują się ponadto lepszym wykorzystaniem azotu rozpuszczalnego w żwaczu przez zasiedlającą go mikroflorę, ze względu na możliwość dostępu w/w organizmów do łatwo przyswajalnej energii.

Kiszone ziarno kukurydzy, jak każda pasza, ma swoje zalety jak i wady. Jej największą zaletą jest smakowitość. Z drugiej strony ma w sobie dużo wody, przez co jest bardziej podatna na działanie pleśni. Na niskim poziomie, niestety są takie aminokwasy jak lizyna, tryptofan oraz fosfor strawny. Należy pokreślić, że chociaż kukurydza zawiera niezbyt dużo białka, to jego dużą zaletą jest niska rozkładalność w żwaczu i duża dostępność w jecie cienkim. Stosując kiszonkę z ziarna kukurydzy należy tak układać dawkę, by uzupełnić wszystkie niedobory.

Zakiszanie wilgotnego ziarna kukurydzy zapewnia uzyskanie dobrej jakości kiszonki przy minimalnych stratach wartości pokarmowej (4-5%), oraz sprawia, ze wyprodukowana pasza może być przechowywana przez długi okres czasu.

Kiszone, gniecione, wilgotne ziarno kukurydzy nadaje się do skarmiania przez opasy już po 3-4 tygodniach od momentu zamknięcia rękawa lub silosu. W żywieniu opasów, kiszone ziarno kukurydzy można skarmiać dziennie w ilości od 8 do nawet 10 kg/sztukę. Doskonałym uzupełnieniem kiszonki z wilgotnego ziarna kukurydzy w żywieniu opasów są kiszonki z traw lub roślin motylkowych oraz zielonki w sezonie pastwiskowym.

Suszony wywar gorzelniany (DDGS)

Jest produktem uzyskiwanym w procesie fermentacji alkoholowej podczas produkcji bioetanolu. Jego wartość pokarmowa zależy od rodzaju i wartości zbóż użytych w procesie destylacji (tab.1). Wartość pokarmowa DDGS jest wysoka ze względu na znaczny udział białka i dużą ilość aminokwasów niezbędnych, szczególnie lizyny, metioniny z cystyną, tryptofanu i treoniny. Cennym składnikiem DDGS są witaminy i mikroelementy.

W handlu spotykany jest w postaci sypkiej, płatków lub peletu. Kiedy powstał z pszenicy, jęczmienia, pszenżyta lub żyta, ma kolor jasnobeżowy, zaś gdy z kukurydzy – intensywnie żółty. Charakteryzuje się świeżym i przyjemnym zapachem. Jest chętnie wyjadany przez bydło. Zalecane graniczne dzienne dawki dla bydła mięsnego to 1 kg DDGS na każde 100 kg masy ciała, nie więcej niż 30% mieszanki treściwej.

Mocznik

Jest bardzo dobrym źródłem azotu i niedrogim uzupełnieniem białka BTJN w dawkach pokarmowych dla opasów, zwłaszcza w przypadku dużego udziału pasz objętościowych niskobiałkowych. W przypadku podawania zwierzętom takich pasz, równoczesny dodatek mocznika w mieszance treściwej nie powinien przekraczać 1-2% (10-20 g/kg). Mocznik dla bakterii bytujących w żwaczu jest źródłem łatwo dostępnego amoniaku wykorzystywanego przez nie do budowy własnego organizmu. Bakterie, transportowane do jelita sa tam trawione, w efekcie białko ich organizmu staje się źródłem białka dla opasa. W efekcie przez dodatek mocznika do paszy zapewnia się lepsze warunki dla rozwoju mikroflory w żwaczu, a pośrednio lepiej pokrywa potrzeby białkowe opasa. Taki sposób wspomagania bakterii w żwaczu jest szczególnie cenny, gdy opasy żywione są paszami w latwo fermentowane w żwaczu cukry (kiszonka z kukurydzy, jęczmień, ziarno kukurydzy). Mocznika nie dodaje się w przypadku podawania opasom kiszonki lub sianokiszonki z traw.

Drożdże paszowe

W okresie niedoboru kiszonki z kukurydzy, poza paszami włóknistymi warto do dawek pokarmowych dla bydła wprowadzać kultury żywych drożdży. Wywierają one przede wszystkim korzystny wpływ na zbuforowanie treści żwacza oraz chronią przed wystąpieniem chorób metabolicznych, szczególnie kwasicy. Podawanie żywych drożdży w dawce pokarmowej pociąga za sobą wzrost pobrania suchej masy, zwiększa pulę białka mikrobiologicznego oraz pulę dostępnej energii, dodatkowo wiążą toksyny grzybowe z treści pokarmowej. Należy też pamiętać o suplementacji witaminami oraz mikroelementami, niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu i podtrzymywania zdrowotności zwierząt.

reklama

reklama