11 i 12 marca 2010 roku, w Kielcach odbyła się XV konferencja naukowo-techniczna poświęcona Roli infrastruktury i techniki rolniczej w zrównoważonym rolnictwie”. Seminarium inaugurowało targi AGROTECH. Organizatorem spotkania był Instytut Technologiczno – Przyrodniczy w Falentach. Podczas konferencji omówiono najważniejsze kwestie związane z postępem naukowo-technicznym, jaki nastąpił w rolnictwie, z sytuacją polskiego rynku rolniczego po wejściu do Unii Europejskiej, rolnictwem ekologicznym i ochroną roślin. Jednak tematem przewodnim było rolnictwo zrównoważone.”
Zadania, jakie stoją przed światowym rolnictwem są bardzo trudne. Wraz ze wzrostem ludności na świecie, będzie rosło zapotrzebowanie na żywność. W ciągu najbliższych 40 lat światowa produkcja rolna musi się zwiększyć aż o 70%. Jest to tym trudniejsze do zrealizowania zadanie, gdyż maleje powierzchnia areałów rolnych. Jest to wynik rozwoju terenów miejskich, przemysłowych, związanych z rozbudową infrastruktury (w tym drogowej) oraz zwiększania powierzchni wykorzystywanej zgodnie z nakazami ochrony środowiska oraz do produkcji biopaliw i innych naturalnych źródeł energii odnawialnej oraz wynik degradacji gleb i ich erozji. Tylko w Europie istnieje prawdopodobieństwo utraty 20 mln ha ziemi ornej do 2030 roku – a to aż 11% obszarów znajdujących się obecnie pod uprawą w państwach E-27. Nie wykluczone, że znaczna część produkcji biomasy/biopaliw będzie pochodziła z obecnych terenów rolnych ograniczając powierzchnię, na której produkowana jest obecnie żywność. Rolnictwo, obok celów produkcyjnych, musi w coraz szerszym stopniu realizować także cele proekologiczne, które umożliwiają zniwelowanie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko naturalne. To właśnie na rolnikach spoczywa odpowiedzialność za ochronę użytkowanych przez nich obszarów, a w nieodległej przyszłości zostanie to usankcjonowane prawnie poprzez wprowadzenie w UE dyrektywy o rolnictwie zrównoważonym.
Zgodnie z definicją (referat prof. dr hab. Rudolfa Michałek z UR w Krakowie) rolnictwo zrównoważone polega najogólniej mówiąc na stosowaniu systemu produkcyjnego przyjaznego środowisku przyrodniczemu. Chodzi przede wszystkim o racjonalne stosowanie nawożenia i środków ochrony roślin, a także właściwe następstwa roślin w zmianowaniu, uwzględniając co najmniej trzy gatunki. W nawożeniu chodzi głównie o stosowanie nawozów azotowych z uwzględnieniem bilansu w corocznej analizie gleby.
Według prelegenta – Pana dr Sylwestra Lipskiego z PRP Polska – dbałość o glebę stanowić powinna podstawę zrównoważonego rolnictwa, bo to właśnie gleba jest jego najważniejszym elementem. Należy powrócić do podstawowych praw agronomii, które rządzą ekosystemami i przyjąć do wiadomości, iż funkcje gleby nie ograniczają się tylko do produkowania żywności. Gleba jest złożonym, żywym tworem, który powstaje zarówno z przekształcania się skały macierzystej, jak również poprzez rozkład substancji organicznej. Punktem wyjściowym procesu glebotwórczego jest aktywność biologiczna. Jest ona również niezbędnym elementem zapewniającym prawidłowe funkcjonowanie i żyzność gleby. Flora, fauna i mikroflora to podstawowe składniki tej aktywności. Uprawa gleby, jej ugniatanie przez maszyny rolnicze, stosowanie nawozów, środków ochrony roślin w celu zagwarantowania wysokiego plonowania, nie pozostają bez wpływu na te wszystkie organizmy. Należy więc przeciwdziałać niekorzystnemu wpływowi stosowanych środków produkcji poprzez zastosowanie działań rewitalizujących procesy biologiczne gleby w zrównoważonej produkcji rolnej, aby zapobiec jej chorobom, degradacji oraz erozji.
Przykładem takiej metody może być zastosowanie preparatu o wielopłaszczyznowym działaniu, którego składniki włączają się w procesy fizjologiczne, stymulując je i nadając im odpowiedni kierunek oraz uaktywniają procesy mikrobiologiczne, jak np. PRP SOL. Preparaty tego typu zmieniają fizykochemiczne parametry gleby i sprzyjają tworzeniu optymalnego środowiska dla rozwoju pożytecznej flory i fauny glebowej. Namnożenie bakterii, pierwotniaków, grzybów i innych organizmów powoduje korzystne przemiany substancji organicznej i tworzenie próchnicy, a co za tym idzie sprzyja przekształcaniu składników pokarmowych z nieprzyswajalnych w łatwo absorbowane i wykorzystywane przez rośliny. Także i zagospodarowanie odchodów zwierzęcych, bogatych w substancje organiczne, powinno stać się standardem wykorzystywanym w nawożeniu pól i użytków zielonych. Obornik i gnojowica są ważnym źródłem wartościowych składników dla produkcji roślinnej. Mieszanka składników mineralnych przeznaczona do zagospodarowania odpadów z produkcji zwierzęcej pn. PRP FIX, wpływa na florę mikrobiologiczną i zmienia kierunek fermentacji substancji organicznej, przez co oddziałuje na wartość nawozową tych produktów. Ponadto preparaty tego typu ograniczają nieprzyjemny zapach, straty składników pokarmowych oraz emisję gazów, (przede wszystkim dwutlenku węgla i amoniaku), a także ograniczają reakcje egzotermiczne. Trzeba, bowiem pamiętać, że rolnictwo, a zwłaszcza hodowla, uznawane jest za jeden z działów gospodarki, który w największym stopniu przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego. Stosowanie takich preparatów jest uzasadnione również, z uwagi na spadek pogłowia bydła i wahania na rynku trzody chlewnej, co powoduje zatrważający deficyt nawozów organicznych. Coraz częściej i powszechniej zdarza się także, że rolnicy decydują się na zbiór i sprzedaż słomy, zamiast ją pozostawić i wzbogacić nią glebę. Konieczne, zatem staje się poszukiwanie alternatywnych źródeł substancji organicznych, mogących skompensować pogarszający się bilans próchnicy i substancji odżywczych w glebie. Takim sposobem może być zagospodarowanie osadów oczyszczalnych, które na ogół traktowane są jako odpady. Należy je wykorzystywać jako nawozy rolnicze. Stosowanie wspomnianych preparatów umożliwia przekształcenie osadów w wartościowe pożywki dla roślin, które znacznie poprawiają kondycję gleb.
Organizatorzy konferencji, dużo czasu poświęcili uprawom energetycznym, które wpisują się w konwencję rolnictwa zrównoważonego. Postępująca dewastacja i degradacja środowiska naturalnego, obawy o wyczerpanie zasobów paliw kopalnych, powodują zainteresowanie alternatywnymi źródłami energii. Coraz większą popularnością w krajach europejskich cieszą się uprawy roślin energetycznych stanowiących surowiec do produkcji paliw o zerowym bilansie dwutlenku węgla. Nowe przepisy Unii Europejskiej w dziedzinie polityki klimatycznej i energetycznej nakładają na państwa członkowskie obowiązek ograniczania emisji gazów cieplarnianych, a jednocześnie zwiększenia udziału energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. Zgodnie z podjętymi zobowiązaniami w Polsce udział tej energii w pierwotnym zużyciu ma wynieść w 2010 roku 7,5%, zaś w 2020 15%. Energetyka systemowa w Polsce jest zobligowana do wykorzystania biomasy, w tym biomasy rolnej w procesie produkcji rolnej (referat Pani doc. dr hab. Anny Grzybek i mgr inż. Agnieszki Ludwickiej z IT-P w Falentach). Uprawie roślin energetycznych, rynku biomasy w Polsce, substytutach paliw kopalnych oraz wierzbie energetycznej poświęconych było kilka wystąpień.
Wyzwania, jakie stoją przed współczesnym rolnictwem – zapewnienie żywności dla stale wzrastającej liczby ludności na świecie, przy jednoczesnym zachowaniu walorów środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń oraz zwiększenie udziału biomasy w ogólnym bilansie energetycznym, można pogodzić, o czym zapewniali uczestnicy i organizatorzy XV konferencji naukowo-technicznej, która odbyła się w Kielcach.
