Czym zwalczać suchą zgniliznę kapustnych?

Sucha zgnilizna kapustnych  to choroba znana od wielu lat plantatorom rzepaku. Pojawia się już wczesną jesienią i pozostaje do zbioru rzepaku w postaci charakterystycznych plamistości i oznak etiologicznych. Jej sprawcą są gatunki grzybów z rodzaju Leptosphaeria, a są to L. maculans oraz L. biglobosa, które w stadium konidialnym występują pod nazwą Phoma lingam. Stąd potoczne nazwy choroby czyli np. foma lub fomoza.

Pierwsze objawy choroby występować mogą już na siewkach w postaci przewężenia szyjki korzeniowej lub części korzenia oraz małej brunatnej nekrozy owalnego kształtu. Porażenie powoduje zahamowanie wzrostu i zgorzel prowadzącą niekiedy do obumarcia rośliny lub jej osłabienia.

Najczęściej objawy choroby obserwujemy jesienią w postaci plam na liściach roślin, a wiosną na liściach, szyjkach korzeniowych, łodygach i łuszczynach rzepaku.

Jasno-brązowe, owalne plamy z piknidiami – czarnymi owocnikami grzyba na powierzchni, to najczęstsza oznaka porażenia przez sprawców choroby na liściach.  Pod koniec wegetacji jesiennej niekiedy można zaobserwować objawy suchej zgnilizny kapustnych również na szyjkach korzeniowych, zwłaszcza na odmianach wrażliwych (bez genów odporności) i niechronionych, a są  to brunatno-brązowe wgłębione plamy. W miarę wzrostu roślin i rozwoju patogena plamy te stają się coraz głębsze, stopniowo zasychają i murszeją. Porażenie liści powoduje obniżenie intensywności procesów fotosyntezy i przedwczesne ich zamieranie, natomiast w przypadku  szyjki korzeniowej prowadzi do zakłóceń w przewodzeniu substancji pokarmowych i wody. Osłabiona przez grzyb podstawa łodygi wiosną często łatwo się łamie i wylega, a roślina przedwcześnie żółknie i zamiera.

Za pierwsze infekcje odpowiedzialne jest stadium doskonałe sprawców choroby czyli Leptosphaeria spp., które występuje na resztkach pożniwnych z poprzedniego sezonu wegetacyjnego. W owocnikach (pseudotecjach) powstają worki z zarodnikami workowymi (askosporami), które rozsiewane są, niekiedy na duże odległości, przez wiatr, a następnie kiełkują w obecności kropel wody i dokonują infekcji. Podczas wegetacji patogen występuje głównie w stadium konidialnym – Phoma lingam, tworząc na porażonych tkankach małe czarne owocniki – piknidia z zarodnikami konidialnymi. Zarodniki te wydostają się z piknidiów w obecności wody i przy udziale kropel deszczu rozprzestrzeniają się na kolejne rośliny, powodując wtórne infekcje. Dlatego tak szybko przy podwyższonej wilgotności powietrza dochodzi jesienią do rozprzestrzeniania się choroby. Grzyb po porażeniu liścia stopniowo przerasta jego tkanki, następnie ogonek liściowy i wrasta do pędu oraz szyjki korzeniowej. Im wyższa temperatura to proces ten przebiega szybciej.

Stała kontrola plantacji pod względem zdrowotności roślin rzepaku to podstawa uzyskania wysokiej skuteczności ewentualnego zabiegu, a co za tym idzie, satysfakcjonującego plonu. Z uwagi na potencjale wysokie szkody, które może wyrządzić na polu sucha zgnilizna kapustnych plantacje należy często kontrolować oraz śledzić wskazania systemu SPEC. Dzięki temu można w optymalnym momencie zareagować w postaci użycia fungicydu. W przypadku odmian, które charakteryzują się większą odpornością na porażenie przez L. maculans, a jest ich obecnie w KR i CCA kilkadziesiąt, zagrożenie nie jest tak wysokie, ale w tym przypadku z monitoringu nie powinno się również rezygnować. Do takich odmian przykładowo należą: Absolut, Acapulco, Advocat, Aganos, Akilah, Alvaro KWS, Amazon, Ambasador, Anderson, Angelico, Anniston, Arkansas, Artemis, Augusta, Aurelia, Condor, Desperado, DK Exalte, DK Expiro, DK Exporter, DK Exotter, DK Expansion, DK Expression, DK Exstorm, DK Exssence, DK Extract, Dominator, Duke, Dynamic, ES Barroco, ES Cesario, ES Imperio, INV1188, Kicker, LG Areti, LG Arnold, LG Aviron, Luciano KWS, Riccardo KWS, Roberto KWS, Sergio KWS, Stefano KWS, SY Florida, SY Iowa.

Decyzję o zwalczaniu chemicznym można podjąć opierając się na dokładnej i częstej lustracji plantacji oraz dobrej znajomości symptomów porażenia, zwłaszcza gdy panują korzystne warunki do rozwoju grzybów chorobotwórczych. Warunki takie to dodatnie temperatury (pow.5°C) w okresie jesieni oraz podwyższona wilgotność, czyli obecność wody w postaci deszczu, rosy lub mgły. Zaobserwowanie już niewielkich zmian chorobowych na 15% roślin jest sygnałem do wykonania zbiegu. Przy podejmowaniu decyzji o zabiegu opryskiwania przy użyciu fungicydu ma znaczenie też monitoring uwalniania się zarodników workowych grzybów Leptosphaeria spp. Wykonywany jest on na podstawie ilości zarodników zarejestrowanych przez pułapki wychwytujące np. przez pułapkę Burkarda (SPEC). Gdy stwierdza się wysokie stężenie zarodników sprawców choroby w powietrzu, zwłaszcza przy dogodnych warunkach do rozwoju infekcji, ustala się termin zabiegu.

Sprawcę suchej zgnilizny kapusty zwalczać się powinno przede wszystkim jesienią, w fazie 4-6 liści właściwych, w celu zahamowania pierwotnych infekcji oraz rozwoju patogena w liściach, a następnie w szyjkach korzeniowych.

Możliwości jest wiele, jednak ilość dostępnych substancji czynnych z różnych grup chemicznych jest czynnikiem ograniczającym. Wśród fungicydów dominują środki głównie zawierające s.cz. z grupy triazole, czyli tebukonazol, metkonazol, protiokonazol i difenokonazol. Przy okazji zwalczania suchej zgnilizny kapustnych z powodzeniem można ograniczyć występowanie innych ważnych chorób rzepaku w tym czasie, a mianowicie czerni krzyżowych i szarej pleśni.

Jeden z zarejestrowanych do zwalczania suchej zgnilizny kapustnych środków jest biofungicydem, jego substancją czynną są oospory organizmu grzybopodobnego Pythium oligandrum. Trzeba jednak pamiętać, że skuteczność ochrony biologicznej jest niższa w porównaniu do ochrony chemicznej, ale stosowanie tej ochrony doskonale wpisuje się w strategię ”Zielonego Ładu”.

Przykłady fungicydów zarejestrowanych do zwalczania chorób rzepaku w okresie jesiennym

Ewa Jajor