Wysokie temperatury panujące latem w budynkach inwentarskich skutecznie obniżają pobranie paszy. Konsekwencją jest ograniczenie mleczności krów. Istotnym staje się więc właściwe zarządzanie stołem paszowym.
Czynnikiem rzutującym latem na pobieranie paszy przez bydło jest m. in. jakość zadawanego TMR-u. Nawet najlepiej sporządzony, pod wpływem panującej temperatury – zagrzewa się. Zachodzące w nim procesy fermentacyjne skutkują nie tylko stratami w postaci niewyjadów, ale również ubytku cennych składników odżywczych. Dotyczy to szczególnie śrut zbożowych, poekstrakcyjnych śrut wysokobiałkowych oraz dodatków witaminowo-mineralnych i innych dodatków. W wyniku psucia się miksu, obniża się jego wartość energetyczna oraz tworzą się niebezpieczne toksyny grzybowe. Działanie mikroorganizmów zwiększa kwasowość i podnosi temperaturę. Zagrzewanie się TMR-u zmienia nie tylko temperaturę paszy i jej smak, ale również modyfikuje jej równowagę mikrobiologiczną, tj. prowadzi do szybkiego rozwoju grzybów pleśniowych i drożdży. W takim miksie, przy wzrastającej temperaturze oraz wysokiej wilgotności rozwijają się one bardzo szybko, ograniczając wartość pokarmową paszy.
Występujące w paszy drożdże, w pierwszej kolejności zużywają łatwostrawną skrobię, którą krowy mogłyby wykorzystać do produkcji mleka oraz zawartego w nim białka. W efekcie, po 24 godzinach, w zagrzanym TMR dochodzi do ograniczenia zawartości weglowodanów nawet o połowę, obniżenia strawności białka oraz spadku zawartości suchej masy. Latem, w ciągu 5-6 godzin od wymieszania komponentów w wozie paszowym temperatura miksu wzrasta o 10 do 15 0 C. Fermentacja paszy i wydzielający się nieprzyjemny zapach pogarsza jej smak, podnosi temperaturę paszy, i zniechęca zwierzęta do pobierania, gdyż krowy nie lubią zagrzanej paszy. Taka pasza negatywnie oddziałuje na zdrowie i produkcyjność bydła. Jak więc zapobiegać zagrzewaniu się miksu TMR-u
Ważna jest częstość zadawania paszy. Jednorazowe podanie dużej jej ilości w okresie panowania wysokich temperatur powoduje szybkie zagrzewanie się TMR-u, w konsekwencji duże straty pasz, a w najgorszym wypadku – problemy zdrowotne spowodowane spożyciem zepsutej paszy. W większości obór przyjął się model dwukrotnego zadawania TMR-u – po porannym i wieczornym udoju. Podczas upałów warto zwiększyć udział paszy zadawanej na noc według proporcji 30% rano, a 70% wieczorem. W zależności od panującego mikroklimaty w oborze, w przypadku dalszego zagrzewania się paszy należałoby zwiększyć jeszcze częstotliwość zadawania TMR-u, nawet do 4 razy na dobę. Zwiększa się w ten sposób pracochłonność, ale umożliwia to ograniczenie psucia się paszy i związanych z tym strat finansowych.
Trzeba pamiętać, że zbyt zbita pasza szybciej i silniej się zagrzewa. Ważna jest też higiena przy sporządzania TMR-u. Powinien on być sporządzany każdorazowo ze świeżych komponentów; w wozie paszowym nie należy pozostawiać rozdrobnionego TMR-u.
Przemysł paszowy ma w swojej ofercie szereg specjalistycznych preparatów zabezpieczających TMR nie tylko przed zagrzewaniem, ale również utratą wartości pokarmowej oraz poprawiające jego smakowitość. Konserwanty w skuteczny sposób eliminują niepożądane działanie grzybów, bakterii i drożdży. Najczęściej są to kwasy organiczne (np. kwas sorbowy, benzoesowy czy propionowy) lub ich sole. Działają one przeciwko grzybom i pleśniom, nie wykazują działania toksycznego i korozyjnego, podlegają biodegradacji oraz dobrze mieszają się z paszami. Mogą być stosowane w postaci płynnej lub sypkiej.
Najczęściej dodawane są do TMR-u w ilości od 1 do 3,5 kg na tonę miksu. Dawkowanie powinno być uzależnione od temperatury otoczenia. Wraz z jej wzrostem, do miksu powinno dodawać się większą ilość preparatu. Po dodaniu produkt powinien być dokładnie wymieszany, minimum 3 minuty. Optymalny czas wynosi od 5 do 6 minut. Pozwoli on na równomierne rozprowadzenie. Złożona formuła konserwantów skutecznie zapobiega zagrzewaniu się TMR-u oraz chroni go przed utratą wartości pokarmowych. Zabezpieczony w ten sposób miks pozostanie świeży i smakowity przez 24 godziny, niezależnie od panującej temperatury otoczenia. Szacuje się, że dzięki tak sporządzonemu TMR-owi krowy pobierają od 2 do nawet 4 kg paszy więcej, co ma szczególne znaczenie w okresie letnim, kiedy krowy zazwyczaj tracą apetyt. Dodatkową korzyścią płynącą ze stosowania preparatów chroniących TMR przed zagrzewaniem jest poprawa jakości mleka, szczególnie zmniejszenie zawartej w nim liczby komórek somatycznych.
prof. dr hab. inż. Tadeusz Barowicz
Artykuł ukazał się w lipcowym wydaniu Wiadomości Rolniczych Polska
