Co do zasady urzędnicy nie mają obowiązku sprawdzania oświadczenia o zaprzestaniu prowadzenia gospodarstwa rolnego celem sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, co nie wyklucza, że mogą badać jego prawdziwość. Ciężar dowodu wykazania zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego spoczywa na rolniku – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku.
W sprawie rozpoznanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 12 maja 2022 r., sygn. akt III SA/Gd 89/22 wnioskodawca wystąpił o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym ojcem. Wniosek zawierał oświadczenie o zaprzestaniu prowadzenia gospodarstwa rolnego, orzeczenie Powiatowego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności o znacznym stopniu niepełnosprawności ojca, zaświadczenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej o pobieraniu zasiłku dla opiekuna, oświadczenie wnioskodawcy o rezygnacji z zasiłku opiekuńczego, oświadczenie o rodzaju i częstotliwości czynności wykonywanych w związku z opieką nad ojcem.
Wójt gminy odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, jako podstawę wskazał art. 17 ust. 1b i art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 615, z późn. zm.). Przepisy te stanowią, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia (art. 17 ust. 1b) oraz że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.
Wnioskodawca odwołał się od decyzji wójta do samorządowego kolegium odwoławczego (dalej: SKO), które uchyliło decyzję i odmówiło przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Zdaniem SKO nie taka powinna być podstawa odmowy świadczenia, w omawianej sprawie świadczenie nie powinno być przyznane, bo sprawowana przez wnioskodawcę opieka z uwagi na rodzaj i czasokres czynności wspomagających ojca w jego codziennym funkcjonowaniu nie spełnia wymogów opieki, o jakiej mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Po analizie wywiadu środowiskowego przeprowadzonego u wnioskodawcy SKO doszło do wniosku, że większość czynności jakie wykonuje wnioskodawca wynika z faktu wspólnego zamieszkiwania z ojcem. Czynności wchodzące w zakres opieki związanej wyłącznie z osobą niepełnosprawną nie są zaś w tym przypadku zdaniem SKO na tyle czasochłonne by stanowić przeszkodę w podjęciu pracy zawodowej choćby w niepełnym wymiarze czasu pracy. W konsekwencji SKO nie zachodzi wymagany w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych związek pomiędzy niepodejmowaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej a koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym ojcem i orzekło o odmowie przyznania świadczenia.
Sprawa na skutek skargi wnioskodawcy trafiła na wokandę Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, który uchylił decyzję wójta i samorządowego kolegium odwoławczego. Sąd podkreślił, że zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego (lub zaprzestanie wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym) potwierdza się oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Ciężar dowodu wykazania zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego ciąży na rolniku. Odpowiedzialność za złożenie oświadczenia przerzucana jest na osobę, która dane oświadczenie składa.
W ocenie sądu w omawianej sprawie wnioskodawca spełniał warunki uzyskania świadczenia. Urzędnicy nie wykazali, aby istniały wątpliwości odnośnie oświadczenia dotyczącego sprawowania opieki nad ojcem, nie sprawdzały tego.
Warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jest złożenie oświadczenia o zaprzestaniu prowadzenia gospodarstwa, pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań. Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego celem sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny oznacza, że spełniona jest przesłanka rezygnacji, z którą ustawa o świadczeniach rodzinnych wiąże przyznanie świadczenia. Sąd podkreślił, że co do zasady urząd nie ma obowiązku badania treści tego oświadczenia, co nie wyklucza możliwości oceny prawdziwości oświadczenia jako dowodu, która powinna się odbywać z poszanowaniem ogólnych reguł swobodnej oceny dowodów.
Sąd nakazał urzędnikom wskazanie, dlaczego uznali oświadczenia wnioskodawcy za niewiarygodne i na jakiej podstawie uznali, że może podjąć zatrudnienie.
