Według danych FAO hodowla zwierząt odpowiada za 37% globalnej produkcji metanu, przyczyniając się do globalnego ocieplenia. Czy próby ograniczenia emisji metanu przez bydło są możliwe i muszą być związane z dużymi kosztami?
Przewód pokarmowy przeżuwaczy przystosowany jest do wykorzystywania węglowodanów strukturalnych, na drodze fermentacji. W procesie tym uczestniczą bytujące w żwaczu mikroorganizmy celulolityczne i metanogenne. Powstające w wyniku fermentacji pobranej paszy gazy gromadzone są żwaczu, a następnie wydalane odruchowo podczas przeżuwania, lub odbijania. Poza metanem, usuwane są również dwutlenek węgla, siarkowodór, wodór i azot.
W żwaczu największymi producentami metanu są bakterie celulolityczne, pierwotniaki i grzyby. Oprócz metanu jelitowego, produkcja zwierzęca dostarcza ten gaz do atmosfery z obornika. Metan jelitowy odpowiada za 80% emisji, zaś pochodzący z obornika za 20% produkcji tego gazu przez sektor hodowli bydła.
Krowa mleczna dziennie produkuje nawet 280-400 litrów metanu, co rocznie może dać wartości 120-150 kg. Wyliczono, że przeżuwacze, zarówno te domowe jak i dziko żyjące produkują ponad 80 mln ton metanu rocznie. Stanowi to ok. 22% całej emisji tego gazu na świecie.
Wydalanie metanu przez bydło można ograniczać na drodze pokarmowej, m. in. przez poprawę wykorzystania paszy. Emisja metanu jest niższa u krów lepiej wykorzystujących paszę, tj. otrzymujących prawidłowo zbilansowaną dawkę. Dotyczy to szczególnie udziału w dawce węglowodanów strukturalnych i niestrukturalnych.
Ograniczenie produkcji metanu na drodze żywieniowej nie musi być skomplikowane. Przygotowując pasze objętościowe (siano, sianokiszonki, kiszonki) wystarczy np. zwracać uwagę na fazę wegetacji roślin przed zbiorem. Pasze wyprodukowane z roślin starszych, o wyższej zawartości włókna pokarmowe, w większym stopniu przyczyniają się do produkcji metanu. Trzeba też o tym pamiętać podczas wypasu bydła, gdzie zwierzęta w początkowym okresie korzystają z młodej runi, która w miarę upływu czasu staje się coraz bardziej włóknista. Z tych względów, wypas kwaterowy umożliwia spasanie młodszej zielonki, o niższej zawartości włókna, a tym samym ogranicza wytwarzanie przez bydło metanu. Produkcja sianokiszonek i kiszonek z roślin w początkowej fazie wzrostu umożliwia późniejsze skarmianie paszy objętościowej o stałej (niższej) zawartości włókna!
Emisja metanu spada również wraz ze wzrostem udziału roślin strączkowych w dawce pokarmowej. Spowodowane jest to mniejszą zawartością włókna, szybszym pasażem paszy przez żwacz oraz zawartymi w strączkowych taninami. Te ostatnie, jako toksyczne dla mikroflory mogą redukować emisję metanu nawet o 14%.
Umiarkowany dodatek tłuszczu w dawce pokarmowej (poniżej 4% s.m. dawki) zmniejsza produkcję metanu nawet o 20%. Dodatkowym, korzystnym efektem jest wzrost wydajności mleka spowodowany zwiększeniem pobrania energii. Wyliczono, że na 10 g tłuszczu w 1 kg suchej masy dawki pokarmowej produkcja metanu zmniejsza się o 1-5%. Ważny jest też skład kwasów tłuszczowych w podawanych tłuszczach. Najefektywniej oddziałują kwasy laurynowy (C 12:0), mirystynowy (C 14:0) oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA).
Do naturalnych dodatków paszowych ograniczających emisję metanu należą nie zagrażających zdrowiu zwierząt: probiotyki, prebiotyki, enzymy, oligosacharydy, kwasy organiczne i zioła. Wtórne metabolity roślin, takie jak taniny, saponiny, olejki eteryczne, flawonoidy oraz drożdże nie tylko ograniczają metanogenezę, ale mogą być powszechnie stosowane w żywieniu bydła, gdyż są obojętne dla zdrowia zwierząt i konsumentów produktów, a także nie wpływają negatywnie na środowisko naturalne.
Prowadzone są też prace nad ograniczeniem emisji metanu przez bydło na drodze genetycznej. Istnieją różnice między genotypami bydła mlecznego w wielkości emisji metanu. Selekcja zwierząt na niską emisję metanu jest możliwa do przeprowadzenia, ale jest droga i dziś jeszcze nie stosowania.
Nie sposób całkowicie ograniczyć powstawania metanu. Można zmniejszać jego emisję przez umiejętne układanie dawek pokarmowych, uwzględniając właściwe proporcje pasz treściwych i objętościowych. Warto stosować bardzo dobrej jakości paszę i dodatki paszowe poprawiające strawność paszy i zdrowie bydła. Umiejętne gospodarowanie odchodami zwierząt jest również sposobem ograniczającym emisję metanu do środowiska.
