Co nowego na słodyszka?

Słodyszek rzepakowy jest owadem o letnim cyklu rozwojowym, z długą zimową diapauzą w postaci chrząszcza. Zimuje głównie na brzegach lasów, pasach zadrzewień, pod którymi znajduje glebę dostatecznie pulchną, wilgotną i przewiewną, pokrytą kilkucentymetrową warstwą resztek roślinnych.

Słodyszek rzepakowy był i pozostaje najgroźniejszym szkodnikiem rzepaku, który w naszym kraju powoduje duże straty w plonie, a w skrajnych przypadkach jego żerowanie może być przyczyną całkowitej utraty plonu.
Jest to chrząszcz z rodziny łyszczynkowatych wielkości od 1,5 do 2,5 mm, podłużnie owalny z zielono niebieskawym połyskiem na grzbiecie. Przegryza pąki kwiatowe chcąc dostać się do pyłku, powstałe w ten sposób uszkodzenia powodują ich usychanie i odpadanie. Jaja składa do wnętrza pąków, larwy odżywiające się pyłkiem kwiatowym nie czynią roślinom większych szkód. Larwa długości od 3,5 do 4 mm, żółto-biała, na górnej stronie 2 do 3 ciemne plamy na każdym segmencie ciała pokrytego rzadkimi włoskami, trzy krótkie pary odnóży. Larwy przepoczwarczają się w glebie, postacie dorosłe pojawiają się w lipcu, żerują do sierpnia i schodzą do ziemi na przezimowanie.

Biologia rozwoju
Rozwój biologiczny odbywa na roślinach krzyżowych dziko rosnących i uprawnych, takich jak: rzepak, rzepik, gorczyca, kapusta pastewna i lnianka.
Chrząszcze słodyszka, gdy wiosną temperatura powietrza wzrośnie do +9°C, wydostają się z ziemi i gromadzą na południowym brzegu zimowisk.
Słodyszek rzepakowy odbywa krótkie loty w temperaturze około +12°C na pobliskie pola, łąki i rowy na kwitnące kwiaty koloru żółtego oraz wierzby. Po zakończeniu żeru samice gotowe są do składania jaj.
W każdym roku obserwuje się inny termin nalotu słodyszka na plantacje rzepaku, jest to okres od połowy marca do końca kwietnia. Główny nalot słodyszka poprzedzony jest lotem mniejszej liczby chrząszczy, które początkowo gromadzą się na brzegach pól. Nalot słodyszka trwa od kilku do kilkunastu tygodni.
Podczas nalotu słodyszka rzepakowego rośliny rzepaku, mogą znajdować się w różnych stadiach rozwojowych – od stadium rozety do pełni kwitnienia.
Nalot zależy przede wszystkim od warunków meteorologicznych w okresie wczesnowiosennym, gdy pąki rzepaku są jeszcze bardzo małe, słodyszek rzepakowy dostając się do pylników uszkadza pąki niszcząc je zupełnie.
Największa szkodliwość chrząszczy słodyszka rzepakowego powoduje w okresie rozwoju pąków kwiatowych rzepaku. We wczesnych fazach rozwojowych pąków uszkodzenia wywołane przez słodyszka są najbardziej istotne z punktu widzenia strat w plonie.

Rzepak kwitnący jest mniej narażony na szkody powodowane żerem chrząszczy słodyszka, chociaż szkodnik odbiera pszczołom część pyłku i nektaru. Rzepak to roślina o dużej zdolności regeneracyjnej, dzięki której w korzystnych warunkach uprawy potrafi uzupełnić uszkodzenia spowodowane przez słodyszka rzepakowego. Rośliny silnie opanowane przez słodyszka opóźniają kwitnienie spowodowane zniszczeniem najwcześniej rozwijających się pąków na gronach wierzchołkowych. W skrajnych przypadkach, gdy występuje bardzo duże nasilenie słodyszka, (którego się nie zwalcza) oraz, gdy rośliny rzepaku są osłabione i nie posiadają zdolności regeneracji uszkodzeń, wówczas rzepak może nie zakwitnąć.

Nowocześnie – stanowisko i nawożenie
W nowoczesnej ochronie rzepaku przed słodyszkiem należy zapewnić roślinom bardzo dobre warunki agrotechniczne, co zwiększy zdolności do regeneracji uszkodzeń pąków kwiatowych. Właściwe stanowisko w płodozmianie (uprawianie rzepaku na tym samym polu nie wcześniej niż po upływie 4 lat oraz zachowanie izolacji przestrzennej od jarych upraw krzyżowych, a także od zachwaszczonych roślinami należącymi do tej rodziny) ogranicza rozwój i szkodliwość słodyszka rzepakowego. Optymalne nawożenie rzepaku zwiększa odporność roślin na uszkodzenia oraz polepsza zdolności regeneracji.

Przemiennie – stosownie do temperatury
Zwalczanie słodyszka rzepakowego przeprowadza się zgodnie z sygnalizacją po wystąpieniu chrząszczy na pąkujących roślinach rzepaku. Zabieg należy powtórzyć, gdy przedłuża się nalot szkodnika. Próg ekonomicznej szkodliwości w fazie zwartego kwiatostanu wynosi – 1 chrząszcz na 1 roślinie, natomiast w fazie luźnego kwiatostanu od 3 do 5 chrząszczy średnio na 1 roślinę.
Efektywność zwalczania słodyszka rzepakowego zależy od zastosowanego insektycydu i warunków agroklimatycznych. Skuteczność zwalczania zależy również od odporności słodyszka rzepakowego na insektycydy. Od około 30 lat stosowane są w Polsce insektycydy z grupy pyretroidów. Długotrwałe stosowanie insektycydów z jednej grupy chemicznej spowodowało lokalne wystąpienie odporności słodyszka. Chcąc przeciwdziałać powstawaniu odporności należy stosować przemiennie insektycydy, które należą do różnych grup chemicznych (tabela 1).
Tabela 1. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania zwalczania słodyszka rzepakowego.

Ważnym czynnikiem wpływającym na skuteczność zwalczania jest również optymalna temperatura działania insektycydów (tabela 1). Podejmując decyzję o zabiegu chemicznym warto dobrać środek ochrony roślin działający najlepiej w aktualnej temperaturze.

Szanując zapylacze
Słodyszka rzepakowego zwalcza się często w okresie kwitnienia rzepaku, gdy na uprawie występują pszczoły. Rzepak jest rośliną fakultatywnie obcopylną, co oznacza, że w 70% jest samopylna a w 30% obcopylna. Prawidłowe zapylenie rzepaku przez pszczoły może spowodować wzrost plonu nasion nawet o 30%. Ochrona pszczół w zabiegach chemicznych jest obowiązkiem ustawowym, należy zwrócić szczególną uwagę na toksyczność oraz okres prewencji środków ochrony roślin dla pszczół. Preparaty należy dobierać tak, by nie spowodować zatruć zapylaczy, a wszystkie zabiegi należy wykonywać wieczorem po zakończeniu dziennego lotu pszczół.