Skoro Rosja wprowadziła embargo na unijne, w tym polskie jabłka, rynku zbytu trzeba szukać gdzie indziej. I to właśnie jest szansą na poprawę sytuacji, zwiększenie eksportu tych owoców w przyszłości i uniezależnienie się od wschodnich sąsiadów.
Rosyjskie embargo dotyka całą branżę ogrodniczą, ale najbardziej ucierpią na nim jednak sadownicy. Dziś na skutek embarga oraz wzrostu konkurencji na rynku, które ono spowodowało, cena polskich jabłek stanowi zaledwie 30-50% średnich stawek, uzyskiwanych w analogicznym okresie roku ubiegłego. Sytuacja jest tym bardziej skomplikowana, że tegoroczne zbiory osiągnęły wg TRSK rekordowy poziom 3,7 mln ton. A to ma swoje konsekwencje – wg danych WAPA, na początku listopada, w polskich przechowalniach znajdowało się 1,725 mln ton jabłek, czyli o 17% więcej niż w 2013 r.
Skutki nadwyżek produkcji zaczną być odczuwalne dopiero po otwarciu przechowalni. W wyniku embarga, na dostawy do Rosji na rynku jest 500-600 tys. ton jabłek do zagospodarowania, a wg niektórych źródeł nawet do 700 tys. ton. I, niestety, unijne rekompensaty za rezygnację ze zbiorów i zniszczenie plonów nie zrekompensują strat sadownikom.
Zdobywanie nowych rynków zbytu nie jest takie proste, szczególnie w krótkim okresie czasu. Przede wszystkim, z uwagi na konieczność spełnienia przez producentów określonych wymagań formalno-prawnych, zainwestowania w promocję i reklamę owoców oraz koszty transportu. W dłuższej perspektywie czasu jest to również kosztowne ze względu na konieczność zainwestowania w nowe odmiany jabłoni, bardziej dostosowane do nowych rynków zbytu, o twardszych owocach, które lepiej zniosą długą podróż. Konieczna będzie również inwestycja w środki produkcji, które zapewnią wysoką jakość owoców.
Mówiąc o jakości jabłek, mamy na myśli owoce smaczne, odpowiednio wyrośnięte i wybarwione, jędrne, bez chorób i o wysokim potencjale przechowalniczym, które bez problemu zniosą kilkutygodniową podróż statkiem czy pociągiem np. do Indii czy nawet do Chin. Według oceny Jolanty Kazimierskiej, prezes zarządu Stowarzyszenia Polskich Dystrybutorów Owoców i Warzyw „Unia Owocowa”, polskie jabłka mogą być bardzo atrakcyjne cenowo, natomiast dystrybutorzy powinni starać się wygrywać jakością i odmiennością smaku w stosunku do owoców już obecnych na tych rynkach.
Związek Sadowników RP i Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzą negocjacje z wieloma krajami w sprawie eksportu polskich jabłek. Przeprowadzono już rozmowy z przedstawicielami USA, Kanady, Kazachstanu, Pakistanu, Indii, krajów północnej Afryki i Zatoki Perskiej. Najbardziej perspektywiczny wydaje się jednak rynek chiński.
Nie można tu również zapominać o Europie, w tym krajach należących do Unii Europejskiej. Do portugalskich sklepów Pingo Doce koncernu Jeronimo Martins wprowadzono 150 ton jabłek z Polski, a w sumie Portugalczycy chcą sprowadzić ponad 2 tys. ton. Towarzyszy temu duża kampania promocyjna z plakatami i ulotkami informującymi o polskim pochodzeniu owoców. W ostatnich dwóch latach eksport naszych jabłek do krajów Unii Europejskiej wzrósł do 15%. A będzie on jeszcze większy, jeśli tylko jakość owoców będzie wysoka. Istnieje również szansa na większy niż dotąd eksport po relatywnie wysokich cenach na rynek niemiecki i francuski.
W poszukiwaniu nowych odbiorców, niezależnie od władz, działają sami sadownicy: ZSRP, grupy producenckie, ich federacje oraz bezpośrednio duzi producenci.
Spożycie świeżych jabłek jest na średnim poziomie ok. 16 kg rocznie w przeliczeniu na statystycznego Polaka. To niewiele. Potrzeba sporo czasu i podejmowanych działań, aby sytuacja ta się poprawiła. Bardzo dobre efekty daje akcja promocyjna "Jem bo polskie". W dwa miesiące sprzedaż samych jabłek w największych sieciach wzrosła aż o 100%. To rezultat działań największych sieci handlowych w Polsce, skupionych w Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji, które postanowiły wspólnie zareagować na problem nadpodaży jabłek, jaki pojawił się po wprowadzeniu embarga na ich import do Rosji.
Poza eksportem na nowe rynki, intensyfikowaniem konsumpcji wewnętrznej jabłek, rozpatrywane są też inne możliwości ich zagospodarowania, np. przekazanie owoców na cele charytatywne, rozszerzenie unijnego programu "owoce w szkole" (np. o przedszkola), zmianę przepisów w zakresie traktowania jabłka jako posiłku regeneracyjnego dla pracowników firm, wzrost ich przerobu przemysłowego czy przeznaczenie jabłek na biogaz. Takie działania promowane są przez przedstawicieli UE, ale aby zrealizować niektóre z nich potrzebne są dodatkowe pieniądze. A pozyskanie ich z Unii może potrwać i nie jest stuprocentowo pewne.
Przyszły, 2015 rok będzie z pewnością trudny dla całego rodzimego sektora ogrodniczego. W Unii Europejskiej co czwarte jabłko pochodzi z Polski. Co roku odnotowujemy coraz wyższe zbiory.
Nie wolno jednak zapominać, że jakość owoców oraz dostosowanie do zapotrzebowani rynku to priorytet w produkcji. Europa Zachodnia daje nam szansę, jednak, aby ją wykorzystać, należy spełnić określone warunki. Nawet w eksporcie do Rosji – tam również stawiane są coraz większe wymagania, rośnie zapotrzebowanie na nowe odmiany.
Tak więc jakość jabłek staje się dzisiaj „przepustką” do kolejnych importerów. I trzeba tu pamiętać, że zachodnie rynki w tej kwestii wysoko stawiają poprzeczkę. Dlatego właśnie polskie jabłka muszą odznaczać się zarówno wyższą jakością konsumencką, jak i przechowalniczą, także w kontekście długiego i męczącego dla nich transportu. To spore wyzwanie dla polskich sadowników, ale też duża szansa na dobrą i trwałą sprzedaż. Wysoka jakość jabłek i dobry dobór odmian mogą zapewnić polskim producentom trwały udział na nowych rynkach. Reasumując, nasze sadownictwo czeka teraz nowa rewolucja – jakościowa. Skończył się etap wzrostu produkcji jabłek, teraz musi się zacząć inny etap – poprawy ich jakości.
Renata Struzik, za: Anna Rogowska
